Naczyniak u dziecka – jak go rozpoznać i leczyć? [ZDJĘCIA]

Naczyniak to znamię, które pojawia się zazwyczaj w pierwszym roku życia dziecka. Choć stresuje rodziców, nie zawsze musi być niebezpiecznym objawem. Naczyniaki często znikają samoistnie po kilku latach. Konieczna jest jednak obserwacja takiej zmiany, a w niektórych przypadkach usunięcie naczyniaka, gdy zagraża zdrowiu dziecka.

Spis treści:

• Co to jest naczyniak?
• Naczyniak u dziecka – przyczyny
• Rodzaje naczyniaków u dziecka
• Gdzie występują naczyniaki u dziecka?
• Naczyniak u dziecka – jak wygląda? (ZDJĘCIA)
• Czy naczyniak znika – leczenie naczyniaków
• Czy naczyniak jest groźny – możliwe powikłania
• Naczyniaki a wady naczyniowe

Co to jest naczyniak?

Naczyniaki wczesnodziecięce są najczęściej spotykanymi niezłośliwymi guzami u dzieci. Występują u 10 proc. niemowląt i u 30 proc. wcześniaków. Guzy naczyniowe zdarzają się częściej u dziewczynek niż u chłopców.

Naczyniak to skupisko nieprawidłowo zbudowanych naczyń krwionośnych, które w Polsce rozpoznaje się u ok. 40 tys. dzieci rocznie. Większość naczyniaków jest niewielkich rozmiarów i zanika samoistnie, jednak w 5-10 proc. przypadków mogą wywoływać poważne skutki, łącznie z zagrażaniem życiu dziecka.

Naczyniaki zwykle pojawiają się z czasem, ale 10 proc. wszystkich guzów naczyniowych to guzy wrodzone, widoczne u noworodka już przy urodzeniu. Taka zmiana nazywana jest naczyniakiem wrodzonym. Naczyniak pojawiający się później – to naczyniak wczesnodziecięcy. Oprócz naczyniaków u dzieci istnieją też inne rodzaje nieprawidłowości, które są wadami naczyniowymi (bywają mylone z naczyniakami).

Naczyniak u dziecka – przyczyny

Przyczyna powstawania naczyniaków oraz wad naczyniowych nie jest do końca znana. Badacze przypuszczają, że proces powstawania naczyniaków może zaczynać się od mutacji genu lub genów odpowiedzialnych za proliferację komórek między 6-10 tygodniem życia płodowego. W grupie ryzyka są także wcześniaki, dzieci z ciąży mnogiej oraz z rodzin, w których naczyniaki występują w wywiadzie.

Rodzaje naczyniaków u dziecka

Naczyniaki możemy podzielić na 3 podstawowe grupy:

• naczyniak zwykły – wypukły, w jasno czerwonym kolorze. Pojawia się zaraz po urodzeniu i w większości przypadków znika samoistnie w ciągu kilku lat.
• naczyniak płaski – przypomina płaską, różową plamkę z widocznie zaznaczonymi brzegami. Podczas płaczu, krzyku, gorączki jego kolor może stawać się bardziej intensywny. Z czasem blednie, ale nie znika samoistnie.
• naczyniak jamisty – wyglądem przypomina truskawkę, jest w kolorze sinoczerwonym lub czerwonym. Jest miękki oraz wypukły w dotyku. Znika zazwyczaj w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym. Może wystąpić także w jamie ustnej dziecka, na błonie śluzowej.

Charakterystyka naczyniaków

Do rozpoznania naczyniaka zazwyczaj wystarczy zwykłe badanie. W przypadku naczyniaków podskórnych należy sprawdzić, czy jest to guz złośliwy, czy niezłośliwy. USG pozwala stwierdzić, czy mamy do czynienia z naczyniakiem, czy wadą naczyniową. W przypadku guzów TA i KHE niezbędna może się okazać biopsja chirurgiczna.

Lekarz może rozpoznać u dziecka aczyniaka wg poniższych kryteriów:

Naczyniaki wczesnodziecięce

Najczęściej nie są widoczne po urodzeniu. W miejscu powstania takiego naczyniaka pojawia się białawe przebarwienie lub zmiana przypominająca ukłucie, zadrapanie. W ciągu 2–4 tygodni od urodzenia się dziecka zmiana ta powiększa się, robi się napięta i wypukła, zmienia kolor na sino-czerwony. Średnica naczyniaka może mieć od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Na początku nie można przewidzieć, jak naczyniak będzie się rozwijał. Zazwyczaj naczyniak rośnie szybko przez kilka miesięcy, a potem jego wzrost staje się wolniejszy i zatrzymuje się (po kilku tygodniach lub nawet do roku). W fazie wzrostu najczęściej występują powikłania, np. owrzodzenia, stan zapalny, ból, krwawienie. Kolejna faza to proces zanikania, który może trwać nawet do 10-12 urodzin dziecka.

Naczyniaki wczesnodziecięce położone głębiej

Nie zajmują skóry, pojawiają się po 2. miesiącu życia, mogą być widoczne tylko jako sine lub niebieskawe przeświecanie przez skórę. Rosną dłużej niż naczyniaki skórne.

Naczyniaki segmentalne

Nie występują w jednym punkcie, tylko pokrywają większy obszar skóry. Są to zmiany rozległe, najczęściej zlokalizowane na głowie i szyi. Ten typ naczyniaka częściej prowadzi do owrzodzeń, a u dzieci z takimi naczyniakami częściej występują wady ośrodkowego układu nerwowego, oczu i serca (zespół PHACES).

Naczyniaki wrodzone

Dotyczą około 10 proc. guzów naczyniowych. Dziecko rodzi się z w pełni wykształconym, dojrzałym naczyniakiem. Wygląd naczyniaka wrodzonego nie różni się od typowego naczyniaka wczesnodziecięcego, jednak jego rozwój przebiega inaczej. Niektóre naczyniaki wrodzone znikają szybko i gwałtownie (to tzw. naczyniaki RICH) i pozostawiają bliznę, inne pozostają (tzw. NICH).

Zrazikowy naczyniak włosowaty

Niewielka, punktowa, niezłośliwa, szybko rosnąca zmiana, której średnica rzadko przekracza 1–3 mm. Towarzyszą jej niewielkie, nawracające krwawienia. Znajduje się zwykle na twarzy, ale może też występować na innych częściach ciała dziecka. Najczęściej pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym.

Angioblastoma (TA)

Rzadki guz naczyniowy, występujący najczęściej u niemowląt. Zwykle umiejscowiony jest w okolicy głowy i szyi. Jest czerwono-fioletowy, twardy i ciepły, w okresie wzrostu i podczas infekcji może boleć, zwłaszcza przy szybkim powiększaniu się i w przebiegu infekcji.

Naczyniakośródbłoniak o typie mięsaka Kaposiego (KHE)

Występuje bardzo rzadko, najczęściej spotykany jest u niemowląt. Guz jest czerwono-fioletowy, twardy, ciepły, pokryty napiętą, błyszczącą skórą, może być bolesny.

Gdzie występuje naczyniak u dziecka?

Najczęściej naczyniaki u dzieci są umiejscowione:

• na głowie – 60 procent guzów naczyniowych
• na tułowiu – 25 procent
• na kończynach – 15 procent.

Naczyniak u dziecka może pojawić się także na powiece i twarzy. Może się zdarzyć, że oprócz naczyniaków na skórze dziecko będzie miało także naczyniaki w narządach wewnętrznych (zwłaszcza w wątrobie).

Naczyniak u dziecka – jak wygląda? (ZDJĘCIA)

Naczyniaki i wady naczyniowe mogą różnić się między sobą wyglądem. Poniżej prezentujemy naczyniaki u niemowląt na zdjęciach. Zobaczysz przykłady różnych naczyniaków wczesnodziecięcych:

Naczyniak na rączce niemowlęcia

naczyniak na twarzy

naczyniak na głowie niemowlaka

naczyniak na nóżce niemowlaka

zbliżenie: naczyniak na brzuszku niemowlaka

Czy naczyniak znika? - leczenie naczyniaków

Naczyniak wczesnodziecięcy zaczyna zanikać po zahamowaniu wzrostu.

Objawy zanikania naczyniaka:

• blednięcie powierzchni,
• zmniejszenie powierzchni,
• mięknięcie,
• spłaszczenie zmiany.

Szacuje się, że proces zanikania naczyniaków może trwać nawet do momentu, kiedy dziecko ukończy 10–12 lat. Rzadko się zdarza, aby naczyniak zniknął bez śladu. Najczęściej pozostaje blizna, skóra w miejscu naczyniaka jest cieńsza, może być przebarwiona.

Leczenie naczyniaków

Najczęściej nie trzeba leczyć naczyniaków wczesnodziecięcych, wymagają one tylko obserwacji. Te zmiany są zazwyczaj niewielkie i nie prowadzą do powikłań. Leczenia wymagają naczyniaki zagrażające życiu (prowadzące do zaburzeń krążenia, obturacji dróg oddechowych, zaburzeń odżywiania, widzenia itp.). Także naczyniaki, które stanowią duży defekt estetyczny są wskazaniem do leczenia. Wielu rodziców zastanawia się, do jakiego lekarza należy się wtedy udać z maluszkiem. W pierwszej kolejności należy zgłosić się do lekarza POZ, który skieruje dziecko do specjalisty chorób naczyń, czyli angiologa lub chirurga naczyniowego.

Sposoby leczenia naczyniaków

Sposoby leczenia naczyniaków to:

• farmakoterapia — najczęściej stosuje się propranolol lub kortykosteroidy.
• farmakoterapia miejscowa – maści z kortykosteroidami stosowane w przypadku owrzodzenia, maści z antybiotykiem, leki przeciwgrzybiczne.
• leczenie operacyjne – stosuje się je w przypadku:

- leczenia zmian zagrażających życiu
- naczyniaków, których usunięcie jest możliwe bez okaleczenia dziecka, gdy dziecko nie może przyjmować leków,
- guzów NICH

• fotokoagulacja laserowa – stosowana w miejscowym leczeniu owrzodziałych, krwawiących naczyniaków oraz usuwaniu blizn po zaniknięciu naczyniaka.

Czy naczyniak jest groźny? - możliwe powikłania

Na 40 tysięcy dzieci, u których wystąpią nieprawidłowości naczyniowe, 4-6 tys. ma poważne zaburzenia. Możliwe powikłania z powodu naczyniaków:

• owrzodzenie — występuje u 5–16 proc. dzieci z naczyniakami wczesnodziecięcymi, najczęściej w okresie wzrostu zmiany. Najpierw w miejscu zmiany pojawiają się drobne strupki, które powiększają się z czasem, prowadząc do stanu zapalnego i wywołując ból. Krwawienia z naczyniaka najczęściej jest niewielkie, chociaż przy dużych owrzodzeniach może być intensywne. Po zagojeniu w miejscu owrzodzenia zostaje blizna. Ważna jest też odpowiednia, delikatna pielęgnacja niemowlaka, by nie zadrapać zmiany i nie doprowadzić do krwawienia.
• zaburzenia widzenia — zez, niedowidzenie, wady refrakcji, wytrzeszcz. Mogą pojawić się w przypadku naczyniaków powiek i oczodołów (np. tzw. znamię truskawkowe), przesłaniających pole widzenia lub uciskających i przemieszczających gałkę oczną. Zagrożenie dla prawidłowego rozwoju dziecka stanowią nawet niewielkie naczyniaki umiejscowione w okolicy oczu.
• niedosłuch – może wystąpić w przypadku naczyniaków okolicy przewodu słuchowego.
• niewydolność oddechowa – to najpoważniejsze powikłanie zagraża dzieciom z rzadko występującym naczyniakiem krtani. Problem dotyczy szczególnie małych niemowląt w początkowej fazie wzrostu naczyniaka.
• niewydolność krążenia – może wystąpić przy naczyniaku wątroby.
• nasilone krwawienia i ból – powikłanie, które występuje przy guzach TA i KHE

Rodzaje wad naczyniowych

Oprócz naczyniaków, u dziecka mogą wystąpić wady naczyniowe, często błędnie nazywane naczyniakami. Występują rzadziej niż naczyniaki. Wady naczyniowe to struktury zbudowane z jednego lub więcej typów nieprawidłowo wykształconych naczyń, nie rosną ani nie zanikają samoistnie. Wady naczyniowe występują także w niektórych zespołach wad wrodzonych, np. zespole Sturge’a i Webera, zespole Klippla i Trenaunaya, zespole Maffucciego, zespole Salomona.

Wady naczyniowe możemy podzielić na:

• wady naczyniowe o powolnym przepływie krwi:

- wada naczyń włosowatych
- wada naczyń chłonnych
- wada naczyń żylnych

• wady naczyniowe o szybkim przepływie krwi:

- wada naczyń tętniczych
- przetoka tętniczo-żylna

• wady naczyniowe mieszane:

- włosowato-limfatyczna
- włosowato-żylna
- limfatyczno-żylna
- tętniczo-żylna

Charakterystyka wad naczyniowych

Wady naczyń włosowatych:

• znamię winnej plamy (nazywane nieprawidłowo naczyniakiem płaskim) - wyraźna plamista zmiana, płaska, może przybierać kolor od bladego różu do ciemnej czerwieni.
• malformacja kapilarno-limfatyczna (kiedyś nazywana naczyniakiem brodawkowatym, znamieniem hipertroficznym lub angiokeratoma) - bordowo-czerwona zmiana, brodawkowata, zajmuje skórę i powierzchnię podskórną.
• teleangiektazja - występuje pojedynczo, jako składnik rzadkich, dziedzicznych zespołów zagrażających życiu: zespół Louis-Bar (ataksja-teleangiektazja) i zespół Rendu, Oslera i Webera (wrodzona teleangiektazja krwotoczna).
• wrodzona teleangiektatyczna skóra marmurkowa – widoczna po urodzeniu. Skóra dziecka ma wyraźnie widoczną siatkę żył, najczęściej na nogach.
• wady naczyń żylnych (kiedyś: naczyniaki jamiste) mogą mieć postać poszerzonych naczyń skórnych albo miękkich guzów. Może mieć niebieskie zabarwienie, jeśli znajduje się pod skórą lub czerwono-fioletowe (i wtedy bywa mylona z naczyniakiem)
• wady naczyniowe o szybkim przepływie: przetoki tętniczo-żylne i malformacje tętniczo-żylne. Te zmiany mogą objawiać się niewydolnością krążenia oraz deformacjami tkanek miękkich i kości.
• wady naczyń chłonnych (kiedyś: naczyniaki limfatyczne lub torbiele chłonne) - miękkie, gładkie, torbielowate lub gąbczaste twory, pokryte niezmienioną skórą. Najczęściej występują w okolicy szyi, bocznej i dolnej części twarzy, okolicy obojczyka i pach. U połowy chorych wada pojawia się w wieku noworodkowym, u niektórych dzieci już w momencie urodzenia, a nawet w okresie życia płodowego. Może się jednak zdarzyć, że wada ta ujawni się dopiero u nastolatka. Wady naczyń chłonnych są groźne, mogą bowiem utrudniać oddychanie.

Leczenie wad naczyniowych

To, jakiego rodzaju leczenie zostanie zastosowane w przypadku wad naczyniowych, zależy od rodzaju wady. W ramach leczenia stosowane są:

• fotokoagulacja laserowa (wady naczyń włosowatych, wady naczyń żylnych)
• skleroterapia przezskórna (wady naczyń chłonnych, wady naczyń żylnych)
• leczenie operacyjne (wady naczyń chłonnych, wady naczyń żylnych)
• antybiotykoterapia (wady naczyń chłonnych, wady naczyń żylnych)
• kompresjoterapia, leczenie uciskiem (wady naczyń żylnych)
• leczenie przeciwzakrzepowe (wady naczyń żylnych)

Tekst powstał na podstawie: Nieprawidłowości naczyniowe u dzieci, dr n. med. A. Taczanowska-Niemczuk, dr n. med. S. Szymik-Kantorowicz, prof. dr hab. n. med. A.I. Prokurat, Medycyna Praktyczna, mp.pl

Zobacz także:

• Naczyniak jamisty, czyli guz naczyniowy - czy jest się czym martwić?
• Naczyniak na skórze dziecka. Jak go usunąć - radzi dermatolog? [WYWIAD]
• Uszczypnięcie bociana i inne znamiona u noworodka