Zespół dziecka potrząsanego: objawy i skutki potrząsania dzieckiem

Zespół dziecka potrząsanego jest trudny w zdiagnozowaniu. Zdarza się, że krzyk niemowlęcia wyprowadza rodzica z równowagi. Zaczyna on potrząsać dzieckiem, chcąc przerwać płacz. To forma przemocy wobec dziecka. Można w ten sposób wyrządzić ogromną krzywdę – doprowadzić do urazów głowy, szyi i ośrodkowego układu nerwowego. Syndrom dziecka potrząsanego zwykle dotyka dzieci w pierwszym roku życia.

Spis treści:

• Potrząsanie dzieckiem – co to znaczy?
• Zespół dziecka potrząsanego – objawy
• Potrząsanie niemowlęciem – szkodliwe zabawy

Zespół dziecka potrząsanego - co to jest?

Zespół dziecka potrząsanego (SBS – od ang. shaken baby syndrome) to skutek gwałtownego potrząsania lub szarpania dzieckiem. Na problem potrząsania dzieckiem zwrócono uwagę już w 1946 roku, jednak dopiero w latach 70. pojawiła się koncepcja zespołu dziecka potrząsanego. Specjaliści uważają, że choć najczęściej objawy SBS obserwowane są u dzieci do pierwszego roku życia, to można je zauważyć nawet u niektórych 5-latków.

Czym grozi zespół dziecka potrząsanego?

Główka niemowlęcia jest nieproporcjonalnie duża i ciężka w porównaniu do reszty ciała. Mięśnie szyi są słabe, nie potrafią utrzymać główki. Potrząsanie dzieckiem prowadzi do gwałtownych ruchów głowy do przodu i do tyłu. Mózg dziecka przemieszcza się wtedy w obrębie przestrzeni wewnątrzczaszkowej – „odbija się” o ściany czaszki.

Wskutek urazów odniesionych podczas potrząsania dzieckiem może dojść do obrzęku mózgu, krwawień lub krwiaków. Bardzo często pojawia się także krwawienie do siatkówki oka i inne jej uszkodzenia. Ale nie tylko mózg i narządy w obrębie głowy mogą ulec uszkodzeniu. Zdarzają się też urazy szyi i kręgosłupa.

Skutkiem SBS może być m.in. upośledzenie umysłowe i fizyczne dziecka, padaczka, utrata wzroku, zaburzenia słuchu, a nawet śmierć dziecka – szacuje się, że nawet 25 procent dzieci z zespołem dziecka potrząsanego umiera z jego powodu w ciągu kilku dni od odniesionych urazów.

Potrząsanie niemowlęciem – szkodliwe zabawy

W głowach wielu rodziców może pojawić się pytanie „jak wygląda potrząsanie dzieckiem” i czy podrzucanie dziecka też jest szkodliwe. Objawy neurologiczne, takie jak w zespole dziecka potrząsanego, mogą pojawić się też, gdy rodzice podrzucają dziecko, zbyt mocno je bujają, chcąc je np. uspokoić, uśpić. Potrząsanie dzieckiem w wózku, głową dziecka, a także całym ciałem – może być bardzo szkodliwe dla malucha. Chociaż często rodzice nie postępują tak z intencją zrobienia dziecku krzywdy, mogą też niechcący spowodować objawy zespołu dziecka potrząsanego.

Pamiętaj, żeby podczas zabawy:

• zawsze stabilizować główkę i plecki niemowlęcia
• nie podrzucać niemowlęcia
• nie potrząsać wózkiem, gdy leży w nim dziecko.

Potrząsanie dzieckiem jest formą przemocy wobec dziecka i jako takie podlega karze, zgodnie z kodeksem karnym.

Objawy zespołu dziecka potrząsanego

Jak rozpoznać syndrom dziecka potrząsanego? Jest to trudne, jednak najczęstsze objawy to:

• ospałość
• apatia
• zaburzenia oddychania
• zaburzenia odruchu ssania i połykania
• zmniejszenie apetytu
• wymioty u dziecka
• padaczka
• śpiączka.

Po wykonaniu badań lekarze często wykrywają następujące obrażenia:

• obrzęk mózgu
• krwiak podtwardówkowy
• krwotok w siatkówce
• pogorszenie wzroku, a w niektórych przypadkach utrata wzroku, będąca konsekwencją krwotoku w obrębie siatkówki

• pogorszenie słuchu
• złamania żeber.

Rozpoznanie syndromu dziecka potrząsanego jest trudne, nawet dla doświadczonych lekarzy. Na skórze dziecka nie ma żadnych śladów, często nie ma też obrażeń wewnętrznych. Jak mogą wyglądać u dziecka objawy zespołu dziecka potrząsanego?

Dr Wiesław Mikołajczyk z Kliniki Diabetologii Dziecięcej i Wad Wrodzonych II Katedry Pediatrii Akademii Medycznej w Warszawie wyróżnia dwie postaci zespołu dziecka potrząsanego – ze względu na mechanizm jego powstania (Nowa Pediatria, 2010):

1. Gdy osoba znęcająca się potrząsa gwałtownie za kończyny górne lub dolne. Przeważają wtedy zmiany dotyczące układu kostno-stawowego, jak naderwanie lub oderwanie przyczepów ścięgnistych, złamanie kości.
2. Gdy dziecko jest potrząsane gwałtownie za tułów: dominują zmiany w obrębie układu nerwowego. Może to powodować krwawienie podoponowe, podtwardówkowe, jak również krwawienie do gałki ocznej i siatkówki.

Uszkodzenia i urazy mogą mieć różny stopień nasilenia, od niego zależy leczenie dziecka. W każdym przypadku lekarz indywidualnie dobiera metodę. Zazwyczaj najpierw leczy się objawy, np. złamania, pęknięcia czaszki. Przy syndromie dziecka potrząsanego czasami potrzebna jest fizjoterapia lub regularna rehabilitacja. Gdy urazy są bardzo poważne – wtedy konieczna jest ingerencja chirurgiczna.

Zobacz także:

• Bicie dziecka to nie jest jedyna forma przemocy
• Rodzice myślą, że w ten sposób można uspokoić dziecko. Są w błędzie!
• Klapsy są w Polsce prawnie zabronione