Piłka nożna – zasady gry, które rządzą na boisku

Zasady gry w piłkę nożną są dość proste, dzięki temu dyscyplina ta stała się popularna na całym świecie. Pierwsze reguły gry zaczęto tworzyć w XIX wieku w Anglii. W 1886 roku powołano Międzynarodową Radę Piłkarską (IFAB), której zadaniem było właśnie zarządzanie zasadami gry w piłkę nożną. W 1904 roku w Paryżu powstała FIFA (Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej), która od 1913 roku należy do IFAB i organizuje mistrzostwa świata.

Zasady gry w piłkę nożną – kwestie podstawowe

Mecz piłki nożnej rozgrywają dwie drużyny. Każda składa się z 11 zawodników – 1 bramkarza i 10 grających w polu gry, zajmujących określone pozycje piłkarskie. Celem gry jest zdobycie większej liczby bramek niż przeciwnik.

Na boisku nie wolno celowo używać rąk do przyjmowania lub podawania piłki. Piłkę można odbijać nogami, głową, a także przyjmować ją na tors. Rąk może używać wyłącznie bramkarz, i to tylko w tzw. polu karnym. Bramki są dwie – każda drużyna broni swojej i atakuje bramkę przeciwnika. Gra się, oczywiście, jedną piłką.

Gol pada, gdy piłka całym obwodem przekroczy linię bramkową – wyznaczoną między słupkami bramki.

Wynikiem meczu może być zwycięstwo jednej z drużyn lub remis (bezbramkowy np. 0:0 lub taki, w którym obie drużyny zdobędą taką samą liczbę goli). Czasami mecz nie może zakończyć się remisem, wtedy rozgrywa się dogrywkę. Jeśli nie rozstrzygnie ona wyniku, przeprowadza się serię rzutów karnych – po 5 dla każdej drużyny.

Czas gry – ile trwa mecz, ile dogrywka?

Podstawowy czas meczu to dwie połowy po 45 minut z maksimum 15 minutową przerwą między nimi. Czasami sędzia główny podejmuje decyzję o doliczeniu kilku minut do podstawowego czasu gry, jeśli w czasie rozgrywki następowały dłuższe przerwy w grze.

Dogrywka trwa 2 x po 15 minut z przerwą ok. 5 minut.

Przewinienia w piłce nożnej

Za przewinienie, które odgwizdać powinien sędzia, uznaje się:

• faul – to nieprzepisowa walka z przeciwnikiem, np. podcięcie zawodnika drużyny przeciwnej, kopnięcie go, popychanie, łapanie za koszulkę, uderzenie, przytrzymywanie, dotknięcie piłki ręką (nie dotyczy bramkarza we własnym polu karnym).
• przetrzymywanie piłki przez bramkarza – przewinieniem jest trzymanie piłki w rękach dłużej niż 6 sekund, granie na czas, chwytanie piłki kopniętej przez zawodnika własnej drużyny.
• atak z pozycji spalonej.

​
Przewinienia podczas meczu piłki nożnej karane są:

• rzutem wolnym – grę z miejsca przewinienia rozpoczyna drużyna poszkodowana
• rzutem wolnym pośrednim – od zwykłego rzutu wolnego różni się tym, że musi polegać na podaniu piłki do kolejnego zawodnika; z rzutu wolnego pośredniego nie można oddać strzału na bramkę.
• żółtą kartką – sędzia pokazuje ją zawodnikowi jako ostrzeżenie, gdy zawodnik zachował się niesportowo, uporczywie narusza zasady gry, opuszcza pole gry bez zgody sędziego.
• czerwoną kartką – pokazanie jej zawodnikowi oznacza, że musi opuścić boisko. Czerwoną kartkę otrzymuje zawodnik brutalnie faulujący, zachowujący się agresywnie, z premedytacją zagrywający ręką lub po raz kolejny znacząco przekraczający przepisy (wcześniej w tym samym meczu otrzymał już żółtą kartkę).

Za faul na atakującym w polu karnym przysługuje drużynie atakującej rzut karny, który odgwizduje się także wtedy, gdy broniący bramki zawodnik zagra ręką w polu karnym. Rzut karny wykonuje się z punktu rzutu karnego w polu karnym, na którym znajduje się tylko bramkarz i zawodnik wykonujący rzut.

Stałe fragmenty gry w piłkę nożną – rzut z autu i rzut rożny

Rzut z autu sędzia odgwizuje, gdy piłka podczas gry opuści boisko, przekraczając linię boczną. Piłkę wyrzuca wtedy zawodnik jednej z drużyn, koniecznie oburącz i z obiema nogami na ziemi. Która drużyna wykona rzut z autu zależy od tego, kto ostatni dotknął piłki, zanim przekroczyła linię boczna boiska. Rzut z autu dyktuje się dla drużyny przeciwnej.

Jeśli piłka przekroczy linię końcową boiska, grę wznawia bramkarz lub sędzia dyktuje rzut rożny.

• bramkarz wznawia grę, gdy jako ostatni piłki dotknął zawodnik atakujący jego bramkę,
• rzut rożny jest wykonywany, jeżeli jako ostatni piłki dotknął zawodnik broniący swojej bramki (rzut rożny polega na wybiciu piłki nogą z narożnika boiska po tej stronie, po której piłka je opuściła).

Zmiany w piłce nożnej – ile i kiedy?

Trener może w czasie trwania meczu dokonać wymiany trzech zawodników. Podczas dogrywki może wymienić jeszcze jednego. W czasach koronawirusa czasowo zmieniono tę zasadę na możliwość wymiany 5 zawodników podczas 3 przerw na zmianę.

Zawodnik, który ma zejść z boiska, wywoływany jest tabliczką z numerem, jaki nosi na koszulce. Numer często wyświetlany jest na czerwono. Piłkarz powinien niezwłocznie zejść z boiska w miejscu, gdzie stoi sędzia techniczny. W jego miejsce wchodzi inny zawodnik, który czeka na możliwość wejścia na boisko u boku sędziego technicznego. Jego numer wyświetlany jest na zielono na tabliczce informacyjnej. O dokonaniu zmiany trener może zdecydować w dowolnym momencie meczu, ale sama zmiana dokonywana jest podczas najbliższej naturalnej przerwy w grze, np. po golu, po wyjściu piłki na aut itp.

Na boisko nie można wprowadzić zawodnika w miejsce piłkarza ukaranego czerwoną kartką – drużyna gra wtedy w osłabieniu.

Boisko do piłki nożnej

Ma kształt prostokąta, którego dłuższy bok powinien mieć długość 90-120 metrów, a krótszy 45-90 metrów. Od 2008 roku wszystkie nowe regulaminowe boiska powinny mieć wymiary 105 x 60 m.

Obszar boiska i jego wewnętrzne strefy wyznaczają linie:

• linie końcowe – linie kończące boisko (na krótszych bokach),
• linie boczne – na dłuższych bokach,
• linia bramkowa – linia pomiędzy słupkami bramki,
• linia środkowa – dzieli długość boiska na dwie równe części.
• linie wyznaczające pole karne.

Linie zaliczają się do boiska. Na środku boiska narysowany jest okrąg o promieniu 9,5 metra – w jego środku rozpoczyna się każdą połowę gry i części dogrywki.

Pod każdą bramką znajduje się pole karne, które ma 16,5 metra długości, a jego szerokość zależy od długości linii bramkowej. Naprzeciwko każdej bramki, w odległości 11 metrów znajduje się punkt karny. Z niego oddaje się strzały na bramkę w ramach rzutów karnych. Do pola karnego przylega łuk pola karnego. Linia ta wyznacza minimalną odległość, jaką muszą zachować zawodnicy do wykonującego rzut karny.

Przed bramką, w ramach pola karnego, wyznaczone jest pole bramkowe, w którym może poruszać się, z pewnymi wyjątkami, tylko bramkarz. Bramki mają wymiary: długość – 7,32 metra, wysokość – 2,44 metra.

rys. Adobe Stock

Piłka nożna – jakie powinna spełniać normy?

Piłka do futbolu powinna być wykonana ze skóry lub materiały syntetycznego, a jej obwód musi się mieścić w przedziale 68-70 cm. Normy dotyczą nawet ciśnienia panujące w piłce w momencie rozpoczęcia meczu (wynosi przepisowo 1,6-2,1 atmosfery).

Piłki szyje się z 32 łat – 12 z nich ma postać pięciokątów foremnych, a 20 postać sześciokątów foremnych. Obecnie łaty wycinane są z materiałów syntetycznych niechłonących wody. Zgrzewa się je ze sobą zamiast stosowanego wcześniej szycia.

Dawniej popularnym wzorem była tzw. biedronka, czyli piłka biała w czarne łaty. Obecnie piłki mają różne wzory. Wielkie imprezy odbywają się z użyciem piłek, na których znajdują się specjalnie projektowane na te okazje dekoracje. Na EURO 2021 (pierwotnie na EURO 2020, ale imprezę przesunięto na 2021 rok) powstała bezszwowa piłka adidas Uniforia:

Sędziowe piłkarscy i VAR

Mecz prowadzi sędzia główny z pomocą dwóch sędziów asystentów (zwanych też sędziami liniowymi). Pomagają oni rozstrzygnąć, kto ma wykonywać rzut z autu, sygnalizują spalonego, pomagają podczas zmiany zawodników. Czwartym sędzią jest tzw. sędzia techniczny, który przygotowuje wejście zawodników na boisko i pokazuje doliczony czas gry.

Sędziom nie zawsze udaje się uchwycić wszystkie przewinienia i błędy zawodników, dlatego wprowadzono dodatkową pomoc w postaci VAR (video assistant refferee). To system wideorejestracji, który pozwala jeszcze raz obejrzeć kontrowersyjny fragment gry i wydać sprawiedliwy werdykt. VAR nie jest stosowany w każdym meczu.

Sprawdź też:

• Quiz o piłce nożnej – sprawdź, co wiesz!
• Trening piłkarski dla dzieci
• Kolorowanki piłkarskie