Rada Języka Polskiego: „Murzyn’’ – używać czy nie, żeby nie obrażać? Jest stanowisko!

Rada Języka Polskiego słowem „Murzyn’’ zajęła się w 2020 roku, gdy opublikowała komentarz do słów jednego z członków rady, prof. Marka Łazińskiego. Skomentował on jeden z listów do rady, twierdząc, że choć w latach 70. i 80. ubiegłego wieku słowo „Murzyn’’ miało neutralne konotacje, to później zmieniło znaczenie.

Rada Języka Polskiego: „Murzyn’’ brzmi negatywnie, ale to nie zakaz

Profesor Łoziewski sugerował, aby słowa „Murzyn’’ używać wyłącznie „na prawach historycznego cytatu’’ i wydał rekomendację, aby unikać tego słowa w komunikacji publicznej, w mediach, administracji i szkołach. Pełną opinię profesora przeczytasz na stronie Rady Języka Polskiego. Opinia ta wywołała falę skrajnych komentarzy – od pochwalnych po bardzo krytyczne.

Krótko po tym komunikacie wypowiedziało się prezydium Rady Języka Polskiego: „Rada nie ma kompetencji, by zakazywać używania jakiegokolwiek słowa lub wyrażenia, ani też, by nakazywać posługiwanie się jakimkolwiek wyrazem". Jednak później, w październiku 2020 roku, sprawą Rada zajęła się ponownie i przyjęła opinię prof. Łazińskiego, nadając jej jednogłośnie status opinii Rady Języka Polskiego.

Sprawdź: Łamańce językowe – ćwiczenia i zabawy na poprawną wymowę

Murzyn – etymologia słowa

Polskie słowo „Murzyn’’ pochodzi od łacińskiego słowa „Maurus’’, które oznaczało mieszkańca północnej Afryki, a więc człowieka o ciemniejszej karnacji od mieszkańca środkowej i północnej Europy. Maurowie nie mieli czarnej skóry, tak charakterystycznej dla mieszkańców Afryki Środkowej. Słowo „Maur’’ dotarło do nas z południa przez Czechy.

Polskie „Murzyn’’ uznawane jest za odpowiednik angielskiego Negro i francuskiego Negre – oba słowa pochodzą od łacińskiego niger, co znaczy lśniąco czarny. Słowa Negro i Negre zaistniały w językach angielskim i francuskim dopiero w epoce kolonialnej.

Co ciekawe, do niedawna w Polsce za bardziej obraźliwe uważało się określenie „czarny’’, które we wspomnianych wyżej językach brzmi: black i noire, które to słowa są neutralne w przeciwieństwie do Negro i Negre.

Obecne złe konotacje polskiego „Murzyn’’ wzięły się po części z kojarzenia tego słowa z nacechowanymi negatywnie angielskim i francuskim Negro i Negre. Nie bez winy są też nasze polskie powiedzenia:

• być 100 lat za Murzynami
• zdawać egzamin na Murzyna (wysłać na egzamin kogoś za siebie)
• Murzyn zrobił swoje, Murzyn może odejść
• biały Murzyn
• robić za Murzyna
• być czyimś Murzynem
• śmierdzi jak z murzyńskiej chaty

Rada Języka Polskiego: „Murzyn’’ – praktyczne znaczenie opinii

Opnie Rady dotyczące używania języka polskiego i ustalane przez nią zasady ortografii i interpunkcji są uregulowane ustawowo – Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim.
Wynika z niej, że Rada Języka Polskiego jest instytucją opiniodawczo-doradczą. Jest tam także zapis brzmiący: „w drodze uchwały, opinie o używaniu języka polskiego w działalności publicznej oraz w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z udziałem konsumentów i przy wykonywaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przepisów z zakresu prawa pracy oraz ustala zasady ortografii i interpunkcji języka polskiego’’. Wynika z tego, że uchwała rady jest jedynie sugestią i nie ma mocy wiążącej.

Co zamiast „Murzyna’’, żeby nikogo nie obrażać

Nie ma wątpliwości, że obecnie słowo „Murzyn’’ budzi kontrowersje. Dla jednych jest ono neutralne, dla innych obraźliwe. Jednak nie ma znaczenia zdanie osoby je wypowiadającej. Najważniejsze jest to, co czują osoby określane mianem „Murzyn’’. Jeśli słowo to ma dla nich negatywne konotacje, należy go unikać. I tyle. Jest to zgodne także z zawartym w opinii prof. Łazińskiego, a więc i Rady języka Polskiego zaleceniem: „nie zachęcam do poprawiania wszystkich i w każdej sytuacji".

W języku polskim można stosować bez negatywnych skojarzeń określenia: osoba czarnoskóra, osoba ciemnoskóra, osoba mająca czarną/ciemną skórę. Na mieszkańca Ameryki mającego czarną skórę można powiedzieć Afroamerykanin.

Wyróżnia się jeszcze dwa słowa: Afrykańczyk i Afrykaner, ale nie wolno ich mylić, gdyż pierwsze oznacza rdzennego mieszkańca Afryki, a drugie – białoskórego mieszkańca RPA (potomka dawnych osadników z Europy) i innych krajów zamieszkiwanych przez osoby czarnoskóre.

źródło: rp.pl, rjp.pan.pl

Sprawdź też:

• Rada języka Polskiego ostrzega – imię dziecka Maffashion naraża je na przykrości
• Czy wiersz o Murzynku Bambo jest rasistowski
• Młodzi Polacy wytykają ją palcami, wołając „Murzyn’’