Jak przebiega proces o ustalanie ojcostwa?

Ustalenie ojcostwa to według polskiego prawa jeden ze sposobów, obok uznania ojcostwa przez ojca, na ustalenie ojcostwa. Ustalenia ojcostwa może żądać matka dziecka, domniemany ojciec lub samo dziecko w sytuacji, gdy któraś ze stron ma wątpliwości.

Kiedy można wystąpić z pozwem o ustalenie ojcostwa?

Jeśli biologiczny ojciec dziecka pozamałżeńskiego nie wyraża zgody na uznanie swojego ojcostwa przed kierownikiem stanu cywilnego, konieczne może okazać się złożenie pozwu do sądu o ustalenie ojcostwa. Taka postawa mężczyzn może wynikać z rzeczywistego braku pewności co do ojcostwa lub niechęci do ponoszenia jakichkolwiek konsekwencji związanych z rodzicielstwem. Zdarza się również, że biologiczny ojciec dowiaduje się o fakcie istnienia swojego potomka dopiero w chwili otrzymania odpisu pozwu.

Czy można wystąpić o ustalenie ojcostwa dziecka, jeśli jego matka pozostaje w małżeństwie?

Sytuacja prawna dzieci urodzonych w związku małżeńskim (lub przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia) jest bardziej korzystna niż tych pochodzących ze związków nieformalnych. Występuje bowiem domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki.
Jeśli jednak, mimo trwania związku małżeńskiego, ojcem dziecka jest inny mężczyzna niż mąż matki, wówczas konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego o zaprzeczenie ojcostwa, a dopiero po jego prawomocnym zakończeniu otwiera się droga do uznania dziecka przez jego faktycznego rodzica (lub powstaje możliwość wystąpienia do sądu z pozwem o ustalenie ojcostwa).

Kto może wytoczyć takie powództwo?

Powództwo o ustalenie ojcostwa może wytoczyć:

• dziecko,
• matka dziecka,
• domniemany ojciec dziecka,
• prokurator.

W większości przypadków z powództwem o ustalenie ojcostwa występuje matka dziecka.

Zobacz także: Gdy ojciec nie chce płacić na dziecko...

Do którego sądu wnieść pozew?

Postępowanie o ustalenie ojcostwa może być prowadzone wyłącznie przez sąd rejonowy, wydział rodzinny i nieletnich. Dopuszczalne jest wytoczenie powództwa albo przed sądem właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanego, albo przed sądem właściwym dla miejsca zamieszkania powoda. Decyzję w tym zakresie podejmuje powód występując ze swoim żądaniem.

Czy konieczne jest ponoszenie kosztów sądowych?

Z uwagi na specyficzny przedmiot sprawy sądowej, osoba dochodząca ustalenia ojcostwa korzysta z tzw. ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych, a więc innymi słowy: nie uiszcza opłaty od pozwu ani nie ponosi innych związanych z procesem wydatków. Jeżeli jednak przegra proces (pozwany mężczyzna nie jest ojcem dziecka), to osoba pozywająca może zostać obciążona kosztami poniesionymi przez pozwanego, np. na adwokata.

Jakie czynności podejmuje sąd?

Ustalenie ojcostwa wiąże się z szeregiem konsekwencji – osoba, która zostanie uznana za rodzica dziecka będzie miała sporo obowiązków, w tym będzie musiała ponosić koszty jego utrzymania. Zostanie ona również wpisana do aktu stanu cywilnego dziecka jako rodzic.
Sąd więc nie może opierać się tylko na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych. Oznacza to, że nawet jeśli pozwany przyzna, że jest ojcem dziecka, sąd będzie weryfikował tę okoliczność. Aby ustalić, czy pozwany jest rzeczywiście ojcem dziecka, sąd może przesłuchać świadków lub nakazać przeprowadzenie dowodu z badań DNA. Jeśli sąd nabierze pewności, że pozwany mężczyzna jest ojcem dziecka – wyda wyrok ustalający ojcostwo.

http://www.infor.pl/prawo/pozwy/pozwy-rodzinne/82863,Jak-sformulowac-pozew-o-ustalenie-ojcostwa.html

Kiedy sąd przeprowadzi dowód z badania DNA?

Jeśli mężczyzna zaprzecza, że jest ojcem dziecka, konieczne jest ustalenie, czy obcował on płciowo z matką dziecka w okresie koncepcyjnym. Okoliczność taka może być wykazana, np. zeznaniami świadków – krewnych czy sąsiadów, którzy wiedzieli, że strony przez kilka lat wspólnie razem żyły w związku partnerskim. Jeśli okoliczność tę sąd uzna za udowodnioną, może pojawić się wątpliwość, czy w tym czasie matka dziecka nie podejmowała współżycia z innymi mężczyznami (jeśli tak twierdzić będzie pozwany).
Należy pamiętać, że w procesie o ustalenie ojcostwa obowiązuje zasada prawdy obiektywnej, a więc konieczne jest ustalenie faktycznego ojca dziecka. Dlatego też w razie wątpliwości sąd będzie korzystać z badań DNA, które pozwolą na ustalenie, od kogo pochodzi dziecko. Czasami takim dowodem dysponować może jeden z rodziców dziecka (prywatny dowód z badania DNA).
Warto jednak zwrócić uwagę na istniejące domniemanie pochodzenia dziecka, o jakim mowa w art. 85 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 85 KRO stanowi:
§ 1 Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka.
§ 2 Okoliczność, że matka w tym okresie obcowała także z innym mężczyzną, może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne.

Czy można jednocześnie dochodzić innych roszczeń?

W postępowaniu o ustalenie ojcostwa można również domagać się innych żądań tzw. pokrewnych.
Do pierwszej grupy praw zaliczyć można żądania związane z osobą dziecka:

• żądanie zasądzenia alimentów na dziecko – czyli kosztów jego utrzymania; na takich samych zasadach jak w przypadku innych spraw o alimenty,
• nadania dziecku nazwiska – albo dwuczłonowego (składającego się z nazwiska matki i nazwiska ojca dziecka) lub jednoczłonowego (czyli albo pozostawienie dziecku nazwiska panieńskiego matki lub nadanie nazwiska ojca),
• ustalenie zakresu władzy rodzicielskiej – można domagać się pozbawienia, ograniczenia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej ojca dziecka, jeśli postawa ojca dziecka nie gwarantuje, iż należycie wykonywać będzie swoje obowiązki, np. nie interesuje się dzieckiem w żaden sposób. Należy zwrócić uwagę, że jeśli sąd ustali ojcostwo i nie orzeknie w żaden sposób o władzy rodzicielskiej – pozwany korzystać będzie z tej sfery na równi z matką dziecka.

Do drugiej grupy zaliczyć można żądania na rzecz matki dziecka:

• żądanie poniesienia kosztów związanych z ciążą i porodem, np. koszty wyprawki, zakupu leków i witamin, odzieży ciążowej, wydatki związane z opieką lekarską, porodem w prywatnej klinice, itp.,
• żądanie poniesienia kosztu trzymiesięcznego utrzymania matki dziecka w okresie porodu (wyjątkowo można domagać się tego za dłuższy okres czasu).

Jeśli sąd ustali, że pozwany mężczyzna jest biologicznym ojcem dziecka, będzie mógł rozpoznać (i ewentualnie także uwzględnić) pozostałe roszczenia. Oczywiście, jeśli pozew został skierowany wobec osoby, która nie jest ojcem dziecka, nie może ona być zobowiązana ani do alimentacji dziecka ani też nie poniesie wydatków związanych z ciążą i porodem.

Co jeśli ojciec dziecka nie stawia się w sądzie na rozprawy?

W przypadku, gdy ojciec dziecka nie interesuje się przebiegiem postępowania sądowego, możliwe jest wydanie tzw. wyroku zaocznego ustalającego ojcostwo. Taki wyrok może zostać wydany wówczas, jeśli pozwany nie stawia się w sądzie, nie domaga się odroczenia rozprawy i nie składa pism sądowych, a jednocześnie jeśli był on prawidłowo zawiadomiony o postępowaniu. W takim wypadku wyrok nie może opierać się wyłącznie na przyjęciu za prawdziwe twierdzenia powoda. Doniosłość wyroku ustalającego ojcostwo jest tak znaczna, że sąd po przesłuchaniu matki dziecka, wymagać będzie również przeprowadzenia innych dowodów na okoliczność ojcostwa pozwanego. Jako dowód można wskazać zeznania świadka, który ma wiedzę o współżyciu intymnym stron postępowania (krewny, sąsiad, wspólny znajomy stron) lub inne dowody, np. wydruki korespondencji e-mailowej, z której wynika, że pozwany dziecko traktował jako swoje, smsy, wspólne zdjęcia, itp. Jeśli jednak sąd uzna zeznania powódki za niegodne z prawdą – może również wydać wyrok zaoczny oddalający powództwo.

Polecamy: Jak starać się o alimenty na dziecko?

Konsultacja merytoryczna

dr n. praw. Aleksandra Partyk

Doktor nauk prawnych, adiunkt na Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego; radca prawny specjalistka z zakresu prawa rodzinnego