Historia Świętego Mikołaja – skąd naprawdę pochodzi Święty Mikołaj

Jak opowiedzieć o Świętym Mikołaju, by nie oszukiwać dziecka, ale jednocześnie nie odbierać mu magii świąt? Oto historia o św. Mikołaju z Miry, który jest pierwowzorem współczesnego Mikołaja – tego w czerwonym kubraku i ze śnieżnobiałą brodą.

Do informacji o św. Mikołaju dodajemy opis świątecznych zwyczajów – nie tylko polskich. Dzięki nim dziecko będzie wiedziało o świętach więcej niż dotąd.

Spis treści:

Prawdziwa historia św. Mikołaja
Wizerunek św. Mikołaja
Tradycje związane z historią św. Mikołaja

Prawdziwa historia Świętego Mikołaja z Miry

Święty Mikołaj urodził się podobno ok. 270 roku w Patras, na terenie dzisiejszej Turcji. Inne źródła podają tylko, że żył na przełomie III i IV wieku. Pierwsze doniesienia o jego dokonaniach pochodzą z VI wieku – stąd brak ścisłości co do roku jego urodzenia i śmierci. Co ciekawe najpierw powstał kult św. Mikołaja z Miry, a dopiero później zaczęła powstawać biografia św. Mikołaja, zatem informacje o nim mogą nie być faktami, a jedynie zbiorem przypisywanych mu cech i czynów. To nie zmienia faktu, że obecnie czczony św. Mikołaj jest postacią wyjątkową.

Biografia św. Mikołaja

Święty Mikołaj był podobno jedynakiem urodzonym w bogatej i pobożnej rodzinie. Gdy dorósł, zrezygnował z doczesnych przyjemności na rzecz pobożności. Znany był z wrażliwości na ludzką krzywdę. Stawał w obronie krzywdzonych, pomagał ubogim. Po śmierci rodziców szczodrze obdarowywał potrzebujących, wykorzystując rodzinny majątek – rozdał go w całości. Podobno robił to zawsze w sposób uniemożliwiający odkrycie darczyńcy. Był biskupem Miry, starożytnego miasta, którego pozostałości znajdują się w Turcji.

Św. Mikołaj biskup z Miry podobno umarł 6 grudnia między 345 a 352 rokiem. Dla chrześcijan śmierć świętego jest równoznaczna z jego narodzinami dla nieba. Dlatego też w tradycji chrześcijańskiej istniał zwyczaj wysyłania do siebie kartek adwentowych z pozdrowieniami w dniu poprzedzającym rocznicę śmierci Mikołaja. Dzisiaj na pamiątkę św. Mikołaja 6 grudnia obchodzimy Mikołajki, obdarowując się z tej okazji prezentami.

Legenda i informacje o świętym Mikołaju z Miry

Z postacią św. Mikołaja związane są legendy sławiące jego dobroć i miłosierdzie. Jedna mówi o uratowanych od śmierci żołnierzach, którzy niesłusznie zostali skazani na śmierć. Druga opowiada o tym, jak Mikołaj potajemnie podarował posag dla trzech córek biednego i szydzącego z pobożności Mikołaja sąsiada, co umożliwiło kobietom zamążpójście i uchroniło je od hańby (w domu publicznym, dokąd chciał je sprzedać „sympatyczny’’ ojczulek).

Kolejne dwie legendy są związane z cudownymi interwencjami św. Mikołaja już po jego śmierci. Podobno uratował żeglarzy przed zatonięciem ich statku podczas sztormu – żeglarze modlili się do świętego, a on pojawił się na tonącym statku i wydobył go z topieli. Uratowani żeglarze popłynęli do Miry i tam modlili się, dziękując Mikołajowi, a ten objawił im się, nakazał milczenie i zmianę obyczajów (na lepsze!).

Dzięki cudownej interwencji św. Mikołaja mieszkańcy Miry zostali uratowani od śmierci głodowej. Podobno tak pokierował działaniami pewnego kapitana statku, że ten zmienił kurs, wpłynął do portu w Mirze i wyładował 100 korców zboża dla głodujących. Następnie ruszył do portu docelowego – Konstantynopola – a tam okazało się, że w ładowni statku nie brakuje ani jednego korca!

Jeśli wziąć pod uwagę te morskie cudowne interwencje św. Mikołaja, nie ma się co dziwić, że na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego jest wiele kapliczek, kościołów i klasztorów pod wezwaniem św. Mikołaja.

Wizerunek Świętego Mikołaja

Wizerunek Świętego Mikołaja z charakterystyczną czerwoną mitrą (nakrycie głowy) i pastorałem (laską duszpasterską) ma związek z pełnioną przez niego funkcją biskupa. Czerwona szata i mitra biskupia z pewnością były inspiracją dla czerwonego stroju Mikołaja znanego nam z telewizji.

Wizerunek Mikołaja, ikony współczesnego Bożego Narodzenia, ma 90 lat. Stworzył go w 1930 roku na potrzeby reklamy Coca-Coli amerykański artysta Fred Mizen. To on wymyślił Świętego Mikołaja jako brzuchatego sympatycznego starszego pana z gęstą siwą brodą i wąsami. Strój Świętego Mikołaja to czerwony kubrak i czapka z pomponem. Taki obraz Świętego Mikołaja, z saniami i reniferami, przypadł do gustu milionom ludzi na świecie.

Warto wiedzieć, że w niektórych regionach Polski oddziela się postać św. Mikołaja – tego od Mikołajek 6 grudnia od tego tego, który przynosi prezenty gwiazdkowe. Tak jest, a przynajmniej było jeszcze do niedawna w Wielkopolsce, gdzie 6 grudnia prezenty dawano sobie na pamiątkę św. Mikołaja, a w Boże Narodzenie dzieci dostawały prezenty od... Gwiazdora.

Tradycje związane z historią Św. Mikołaja

W Polsce panuje zwyczaj obdarowywania prezentami grzecznych dzieci, niegrzeczne mogą liczyć co najwyżej na rózgę lub obierki z ziemniaków. To dlatego Święty Mikołaj, jeśli się ujawnia, przed wręczeniem prezentu, pyta każdego malucha, jak się w ostatnim roku sprawował.

Na szczęście Mikołaj bardzo lubi dzieci, pokłada w nich dużo wiary i ufa, że w następnym roku się poprawią, dlatego upominku mogą spodziewać się także te z nich, które nie były przykładem dla innych. Jeśli Święty pozostaje w ukryciu, to dary najmłodsi znajdą pod poduszkami, w skarpetkach lub wyczyszczonych butach (6 grudnia) i pod choinką (w Boże Narodzenie).

W różnych częściach Polski upominki dzieciom dostarczają różne postacie:

Gwiazdor – na Pomorzu, Kaszubach, Kujawach i w Wielkopolsce, ale tylko w Boże Narodzenie, bo 6 grudnia dary przynosi Mikołaj (albo Gwiazdor).
Dzieciątko – na Górnym Śląsku, Dzieciątko utożsamiane jest z Jezusem Chrystusem.
Aniołek – w Boże Narodzenie w Małopolsce, ale w nocy z 5 na 6 grudnia niespodzianki dla grzecznych dzieci zostawia Mikołaj.
Mikołaj – centralną Polskę razem ze stolicą odwiedza 24 grudnia, w Wigilię Bożego Narodzenia.

Czytaj też: Kto przynosi prezenty pod choinkę?

Święty Mikołaj – tradycje na świecie

W różnych miejscach na świecie Święty Mikołaj znany jest pod różnymi imionami, a razem z nimi jego postać zmienia się czasem nie do poznania.

Sinterklaas – pojawia się w Holandii i Belgii. W ostatnią sobotę listopada przypływa statkiem parowym i zostawia podarki dla grzecznych dzieci w butach, które muszę je wcześniej zostawić przy kominku. Jego strój przypomina strój biskupi, ale brodę i wąsy ma jak Święty Mikołaj z telewizji.
Dziadek Mróz – to odpowiednim Mikołaja w Rosji. W rozdawaniu podarków w noc sylwestrową pomaga mu Śnieżynka. Do Rosji mógł przywędrować jako postać legendy o św. Mikołaju z Azji, ale już w starosłowiańskich mitach pojawiała się postać Zimnika, który był dobrodusznym staruszkiem. Jego sanie ciągnięte są nie przez renifery, a trzy konie. Nie da się ukryć, że swój udział w propagowaniu popularności tej postaci w Rosji miał komunizm, który negował kult świętych, a więc także Mikołaj nie był tam mile widziany.
Befana – to postać popularna we Włoszech. Jest czarownicą, a w zasadzie wiedźmą, choć uśmiechniętą, którą porównać można do Baby Jagi. W nocy z 5 na 6 stycznia lata na miotle, roznosząc prezenty grzecznej dziatwie, a dla nieposłusznych ma kawałek węgla, czosnek i cebulę. Aby przekonać ją do siebie, trzeba zostawić na stole mandarynkę lub pomarańczę i kieliszek wina. Według podań miała dołączyć do Trzech Króli, ale nie zdążyła i teraz co roku rozdaje prezenty, które nie trafiły do Jezusa.
Frau Berta – to niemiecka wersja Befany. Ma wielkie stopy i nos, często napędza strachu źle zachowującym się dzieciom. Prezentów przez nią zostawionych trzeba szukać na parapecie, pod schodami albo poduszką. Do domów wchodzi przez komin.
Dame Abonde – zastępuje Świętego Mikołaja we Francji. Ta dobra wróżka rozdaje prezenty w noc sylwestrową, ale czasem wyręczają ją w tym dwaj przyjaciele: Pere Noel i Pere Fouettard.
Mikulus – odwiedza Czechów i Słowaków, spływa do nich z nieba po złotej nitce, a towarzyszą mu anioł i czart.

Zobacz też: