Kim jest ateista?
Ludzie coraz częściej odwracają się od chrześcijaństwa w stronę ateizmu, ale mało kto potrafi poprawnie odpowiedzieć, „co to” ateista. Kim jest osoba wyrażająca poglądy ateistyczne? Dość często mylnie te pojęcia są używane jako synonim agnostyków czy ludzi niewierzących, a nie są one tożsame.
Problematyka związana z definicją osób niewierzących powiązana jest przeróżnymi rozłamami ich poglądów. Odpowiedź na pytanie, kim jest ateista, wcale nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać.
Spis treści:
Ateista – kto to?
Ateista to osoba, która wyznaje ateizm, czyli pogląd, w którym zaprzecza się istnieniu Boga, jakichkolwiek bóstw czy sił nadprzyrodzonych.
Agnostyk a ateista – różnice
Ateizm nie jest tożsamym pojęciem dla światopoglądu zwanego agnostycyzmem. Agnostyk to osoba, która zakłada, że nie można udowodnić istnienia Boga, jednak nie ma też wystarczających dowodów na jego nieistnienie. Taka postawa nie jest tożsama z ateizmem, gdyż myśl ateistyczna przedstawia poglądy negujące istnienie Boga.
Bardzo ciekawy pogląd dot. agnostycyzmu wyraził Jan Hartman – polski filozof i agnostyk. Uważa, że taki pogląd filozoficzny jest „postawą uczciwości intelektualnej, gdyż gdyby Bóg istniał, to oczekiwałby, że będzie on agnostykiem, gdyż pychą jest udawać coś, czego się nie wie.”
Niewierzący a ateista – różnice
Ludzie niewierzący mogą wątpić w istnienie Boga, nie praktykować żadnej religii lub zaprzeczać całkowicie istnieniu Boga.
Zarówno agnostyk, jak i ateista mogą być uznane za osoby niewierzące, jednak termin ten ma o wiele szersze znaczenie. Może on obejmować tzw. ateizm praktyczny, w którym ludzie „wierzący” w istnienie Stwórcy Kosmosu i Życia, wykazują postawy praktyczne, które przeczą religiom. W XXI wieku uwydatnia się także inna praktyka, w której niewierzący praktykują zwyczaje religijne, gdyż działają pod presją społeczeństwa.
Ze względu na niejasność tego terminu, a także problemy z weryfikacją rzeczywistej religijności osób ankietowanych, ciężko jest określić jaki procent społeczeństwa to osoby niewierzące.
W co wierzy ateista?
Ateiści wierzą w wiele różnych poglądów, które różnią się od siebie w zależności od rodzaju ateizmu.
Przykładowo, możemy wyróżnić tzw. ateizm teoretyczny, który zaprzecza istnieniu Boga ze względu na brak dowodów racjonalnych, filozoficznych i empirycznych. Ateiści wyznający tzw. ateizm teoretyczny, mogą wierzyć, że:
- religia jest formą alienacji społeczeństwa, która utrzymuje się na podstawach psychologicznych obejmujących silną chęć przynależności – ateizm przyrodniczy,
- postać Boga jest odzwierciedleniem nierealnych pragnień ludzi, a religia i koncepcja istnienia Boga ogranicza wolność jednostki – ateizm antropologiczny,
- o nieistnieniu Boga świadczy brak empirycznych dowodów na jego istnienie – ateizm neopozytywistyczny.
Pomiędzy ateistami mogą pojawiać się także poglądy o prawdopodobnym istnieniu Boga, jednak braku możliwości dowiedzenia, czy ten pogląd jest słuszny, co sugeruje wycofaną postawę (ateizm sceptyczny, który jest podobny do agnostycyzmu).
Jak widać, form niewiary jest naprawdę wiele, a największe różnice można zauważyć w odmiennych kręgach kulturowych i społecznych.
Ile jest ateistów na świecie?
Dane dotyczące demografii osób niewierzących są bardzo trudno dostępne. Według niektórych raportów w 2015 roku aż 22% światowej ludzkości zadeklarowało się jako niewierząca. Największy odsetek ateistów i niewierzących zanotowany został w Chinach, gdzie 61% obywateli wyraziło swoje wątpliwości w istnienie Boga.
W Europie najbardziej ateistycznym krajem są Czechy. Ich średnia znacząco przewyższa inne społeczeństwa europejskie i wynosi około 49%.
Liczba ateistów w Polsce
Według oficjalnych danych procent ateistów w Polsce wynosi około 2,6%. W badaniu GUS-u z 2015 roku obojętny stosunek do wiary wykazało 5,4% osób, a procent niezdecydowanych w kwestii wiary wyniósł aż 12%.
Dane demograficzne potwierdzają, że zdecydowanie więcej osób niewierzących mieszka w mieście powyżej 500 tysięcy mieszkańców. W takich obszarach ponad połowa osób (51,7%) deklaruje, że nie jest związana ze wspólnotą religijną (lecz nie pozostaje ateistą).
Znani polscy ateiści
Bezsprzecznie najsłynniejszy polski ateista to Kazimierz Łyszczyński, który za swoje poglądy ateistyczne został skazany na karę śmierci w 1688 roku. Po wydaniu swojego traktatu „O nieistnieniu Boga” został oskarżony publicznie i spalony na stosie. Ponadto, Jan II Sobieski wydał nakaz konfiskacji wszelkich dóbr polskiego filozofa. Nieoficjalnie Łyszczyński uznany jest za patrona polskich ateistów.
Do znanych polskich ateistek należała Maria Skłodowska-Curie oraz Maria Konopnicka.
Do ateizmu przyznaje się wiele gwiazd zarówno sceny politycznej, jak i artystycznej. Wśród znanych polskich ateistów są m.in.: Stanisław Lem, Wiesława Szymborska, Marek Edelman, Tadeusz Różewicz, Roman Polański, Janusz Palikot czy Jerzy Urban.