Co maluch wie o świecie? Kilka ważnych kwestii o rozwoju poznawczym [WEBINAR 5.]

Czym on jest? To przede wszystkim nabywanie i doskonalenie umiejętności niezbędnych maluchowi do rozumienia świata. Jest to wszystko to, co na danym etapie życia dziecko jest w stanie zrozumieć, pojąć i poznać. Co istotne – rozwój poznawczy podzielony jest na kilka okresów, w których każdy kolejny wynika z poprzedniego. Tym samym bardzo ważne jest, by przebiegał on poprawnie, co później przekłada się m.in. na sukces szkolny.

Rozwój poznawczy dziecka – trochę teorii…

Gdy rodzi się mały człowiek, od samego początku można obserwować jego rozwój fizyczny, jak i intelektualny. Co ciekawe, już od najmłodszych lat życia jest on nie tylko odbiorcą tego, co się wokół niego dzieje, ale już wtedy kształtuje je, wywierając istotny wpływ na otoczenie. Dlatego też rozwój poznawczy jest zależny od interakcji malucha ze środowiskiem. Podczas spotkania ekspertka przypomniała postać szwajcarskiego psychologa Jean Piaget, który prowadził badania nad rozwojem poznawczym od urodzenia dziecka do jego dojrzałości.

Dziecko często dostrzega tylko to, co już wie. Dopasowuje do rzeczy, które widzi to, co jest w stanie wyrazić. Dla niego góry są przez kogoś usypane, rzeki są wykopane, a słońce i księżyc śledzą je podczas spacerów Jean Piaget.

To właśnie Piaget przeprowadził badania, które następnie opisał w ważnej do dzisiaj teorii rozwoju poznawczego. Wyróżnił następujące stadia rozwoju:

Inteligencja sensomotoryczna (0-2 lata) – dziecko uczy się poprzez bezpośrednie doświadczenie, czyli rzuca, potrząsa, zgniata, gryzie itp. Sprawdza także, jaki związek jest pomiędzy przedmiotem a tym, jaki ono ma na niego wpływ, czyli np. notoryczne wyrzucanie przedmiotu z łóżeczka. Zabawki w tym czasie odgrywają istotną rolę, dlatego bardzo ważne jest, by rodzice zwracali uwagę, czego konkretnie używają maluchy. Ponadto również ciało jest dla dziecka dużą zabawką, dlatego chętnie je testuje.

Myślenie przedoperacyjne (2-7 lat) – nadal dziecko eksperymentuje z zabawkami, jednak tutaj jest już moment planowania – nie ma przypadku, bo maluch wie już, czego może oczekiwać. Nie zmienia to też tego, że nadal sprawdza, co dzieje się z przedmiotem i jaki ma na niego wpływ. Coraz więcej też myśli, co wiąże się również z rozwojem mowy, dlatego warto do niego dużo mówić oraz budować związki między rzeczą. W tym wieku rozwój poznawczy musi być szeroki, powinien dotyczyć wszystkich dziedzin życia dziecka – sportu, muzyki, przyrody, relacji itd.

Operacji konkretnych (7-11 lat) – dziecko rozumie pojęcie masy, że np. coś może być małe a ciężkie, objętości, pojęcie liczby, a także może przyswoić pojęcia logiczne oraz klasyfikować hierarchicznie. Rozwija wtedy także myślenie słowno-logiczne oraz rozumowanie indukcyjne (od szczegółu do ogółu).

Operacji formalnych (11-15 i starsze) – dziecko robi już wiele operacji w umyśle, może sobie je wyobrazić, nie muszą one istnieć. Oznacza to, że rozwija się wtedy myślenie abstrakcyjne oraz myślenie hipotetyczno-dedukcyjne.
Co ważne, ekspertka podkreśliła, że każdy z powyższych etapów wynika z poprzedniego. Oznacza to, że dziecko uczy się czegoś, a następnie wykorzystuje to, by przyswoić kolejne umiejętności. Jest to ważne w kontekście braków na danym etapie rozwoju, które jeśli nie zostaną zauważone przez rodziców, a następnie uzupełnione, mogą skutkować opóźnieniem na kolejnych etapach rozwoju.