Małe dziecko to dla rodziców wielka niewiadoma. Patrząc na nie, zastanawiamy się, jakie będzie za dwadzieścia, trzydzieści lat. Kim zostanie? Jak będzie wyglądało? Obserwujemy szkraba, cieszymy się z jego zalet, staramy się nie przeoczyć mocnych stron. Czasem (mniej lub bardziej świadomie) wyznaczamy mu ścieżkę, którą powinien kroczyć.
Czy w stwierdzeniach typu: „Moje dziecko to urodzony sportowiec/aktor/naukowiec” albo: „Ono na pewno wyrośnie na ślicznotkę/dwumetrowego koszykarza” jest ziarno prawdy? Jak możemy wpłynąć na przyszłość syna lub córki? Czego nie robić?
Kamil dużo szybciej niż jego rówieśnicy zaczął gaworzyć, wkładać klocki do wiaderka, rozumieć słowo „nie”. Teraz ma półtora roku i najbardziej kocha tekturowe książeczki. Szybko uczy się nowych rzeczy. Czy wyrośnie na kogoś wyjątkowego?
Rzeczywiście może tak być, bo szybki rozwój psychoruchowy to pierwszy sygnał szczególnych uzdolnień. – Warto wspierać malca, zapewnić mu warunki do rozwijania talentów. Ale uwaga: nie można z tym przesadzić, by nie „przestymulować” dziecka i nie zniechęcić nadmiernymi oczekiwaniami.
Sukces w życiu nie zależy wyłącznie od zdolności, ale także – a może nawet przede wszystkim – od inteligencji emocjonalnej. – Ktoś, kto ma kilka fakultetów, nie musi stać się superspecjalistą od zarządzania dużą grupą osób czy wspaniałym lekarzem. Do tego potrzeba znajomości ludzi, umiejętności współpracy. A skąd je wziąć, jeśli dotąd siedziało się z nosem w książkach? – mówi pani psycholog.
W przypadku bardzo uzdolnionych dzieci często jest tak, że rozwój intelektualny znacznie wyprzedza rozwój emocjonalny. Na przykład trzylatek potrafi czytać, ale nie wie, po co na świecie są inne dzieci, nie potrafi z nimi się bawić ani znaleźć wspólnego języka. By uniknąć takich pułapek, warto zgłosić się z malcem do ośrodka specjalizującego się w pracy z dziećmi szczególnie zdolnymi. Można się tam dowiedzieć, jak rozwijać zdolności szkraba i co zrobić, by nie nudził się w przedszkolu i szkole.
Roczna Ola ma duże, błękitne oczy, słodkie dołeczki i złote loczki. Będzie piękną kobietą?
Trudno powiedzieć, bo właściwie co to jest uroda? Dla jednych piękne są kobiety w typie Barbie (regularne rysy, „słodki” wygląd), dla innych takie, które – jak Kayah – mają w sobie to „coś”, co sprawia, że trudno od nich oderwać wzrok. Jedyne, co możemy zrobić, to „nie zepsuć” urody dziecka. Odmrożone policzki, niewyleczona próchnica, niewyprostowany w porę zgryz, nieskorygowane wady postawy, nadwaga – wszystko to może wejść w paradę najkorzystniej skonfigurowanym genom.
Możemy również sprawić, by nasze dzieci lubiły siebie i swój wygląd. Nawet dziewczyna o regularnych, delikatnych rysach nie zostanie uznana za piękną, jeśli będzie zgarbiona i schowana w sweter przypominający worek. I odwrotnie: ktoś o „radiowej” urodzie może być uważany za pięknego ze względu na magnetyczną osobowość. Co robić? Trzeba akceptować dziecko i jego wygląd. Nie krytykować, podkreślać to, co piękne. Każdy przecież ma w sobie coś ładnego!
Do kogo będzie podobne twoje dziecko? Jakie będzie miało oczy – twoje czy taty? Czy dzięki genom odziedziczy twój talent plastyczny czy słuch absolutny dziadka Janka? Zapytaliśmy o to genetyka, profesor Ewę Bartnik z Instytutu Genetyki i Biotechnologii Uniwersytetu Warszawskiego, oraz psychologa, profesora Włodzimierza Oniszczenko z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Do kogo będzie podobne dziecko? Pobawmy się w zgadywanie. Ona jest drobną, ciemnooką brunetką o kręconych włosach. On – postawnym blondynem o niebieskich oczach i czuprynie sztywnej jak szczotka ryżowa. Jakie będą ich dzieci? – Prof. n. med. Ewa Bartnik: Możliwości jest mnóstwo. Dzieci tej pary mogą być jasno- albo ciemnowłose, niebiesko- lub brązowookie. Mogą mieć loki, ale mogą ich nie mieć. Mogą być postawne jak ojciec, filigranowe jak matka albo mieć jeszcze inną sylwetkę. W dodatku każde kolejne dziecko może być zupełnie inne: pierwsze podobne do mamy, drugie do taty (albo odwrotnie) i tak dalej. Mogą również być niepodobne do żadnego z rodziców (a na przykład do dziadka) lub niepodobne do nikogo. Dziedziczenie koloru oczu Podobno gen brązowych oczu jest dominujący, więc chociaż oczy powinny mieć po mamie... – To prawda, że gen brązowych oczu jest silniejszy niż gen oczu niebieskich, ale to nie jest takie proste. Jest jeszcze inny, który powoduje, że oczy stają się zielone. Nie wiemy, skąd się biorą szare. O tym, jak dziedziczy się kolor oczu tak naprawdę w ogóle niewiele wiadomo. Wiemy jedynie, że gdzieś na chromosomie piętnastym, na którym jest gen sprawiający, że tęczówki stają się brązowe, jest również ten od ciemnych włosów, stąd ludzie ciemnoocy mają na ogół ciemne włosy. Jedyne geny, które znamy dobrze, które mamy w ręku, to te, którym zawdzięczamy rude włosy. Większość rudowłosych osób ma w jednym z genów dwie mutacje, które...
Kwestia dziedziczenia jest przesądzona od momentu, gdy komórka jajowa połączyła się z plemnikiem. W chwili poczęcia zostają ściśle określone m.in. płeć , wzrost, wygląd, temperament twojego dziecka, a nawet podatność na choroby. Zanim to, co zostało zapisane w genach , przestanie być tajemnicą, próbujemy uchylić jej rąbka wspólnie z prof. Tadeuszem Mazurczakiem, genetykiem klinicznym z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Czy dziecko powinno być pół na pół podobne do każdego z rodziców? Dziecko otrzymuje połowę genów od taty (i jego przodków) i połowę genów od mamy (i jej rodziny). A dokładnie wygląda to tak – jądro komórki jajowej zawiera połowę składników potrzebnych do stworzenia istoty ludzkiej , drugą połowę dostarcza jądro plemnika. Z tego nie wynika jednak, że dziecko będzie w połowie podobne do każdego z rodziców. I mama, i tata mają podwójne porcje każdego genu dotyczące konkretnej cechy, np. koloru oczu . Dziecku przekażą tylko jeden gen z każdej pary - dominujący (zapisane w nim cechy ujawniają się u dziecka) albo recesywny (cecha ujawni się, jeśli dziecko dostanie takie same geny od mamy i taty). Wniosek – cechy zawarte w genach ujawnią się u dziecka lub nie w zależności od kombinacji, w jakiej geny danej pary się znajdują. Warto pamiętać, że większość cech, np. dotyczących inteligencji , charakteru, wzrostu, a nawet ciśnienia krwi, nie zależą od jednego genu lub pary genów, ale nawet od ich tysięcy. Czy dziecko może być bardziej podobne do dziadków niż do rodziców? Zdarza się tak, nawet dość często. To wynik wymiany materiału genetycznego w procesie podziału komórek. Wiele cech dotyczących zarówno wyglądu fizycznego , jak i osobowości to cechy recesywne (ustępujące), które mogą zostać zamaskowane genami dominującymi otrzymanymi od drugiego z rodziców i jego przodków. Recesywne cechy np. od dziadka...
