Klapsy, popychanie, wyzwiska – czego nie wolno robić dzieciom i co za to grozi?

Przemoc wobec dzieci ma fatalne konsekwencje – zarówno dla psychiki, jak i zdrowia dziecka. Ale za przemoc grożą też kary, w tym kara pozbawienia wolności. Przemoc fizyczna i psychiczna wobec dzieci jest w Polsce zakazana. Czego nie wolno robić?

Rodzaje przemocy wobec dzieci

Przemoc można podzielić na różne rodzaje, bo równie mocno co klaps rani też złe słowo, latami powtarzane wyzwiska, upokorzenia czy zaniedbanie. Przemoc wobec dzieci jest szczególnie okrutna. Silniejszy dorosły człowiek wykorzystuje swoją przewagę fizyczną oraz fakt, iż dziecko jest od niego zależne lub nieporadne, i krzywdzi je. Polskie prawo przewiduje surowe konsekwencje za stosowanie przemocy wobec dzieci. Dotyczy to tak samo przemocy fizycznej, jak psychicznej czy ekonomicznej. Czym jest przemoc wobec dzieci?

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 2005 roku głosi, że przemoc to „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa albo dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.

Z kolei WHO określa, że „przemoc wobec dzieci to każde zamierzone lub niezamierzone działanie osoby dorosłej, które ujemnie wpływa na rozwój fizyczny i psychiczny dziecka”.

Warto przytoczyć też słowa D. Gila, na które powołuje się Fundacja Dzieci Niczyje: przemoc wobec dzieci to „każde działanie lub bezczynność jednostek, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprymuje równe prawa i swobody dzieci i/lub zakłóca ich optymalny rozwój”.

Przemoc wobec dzieci to zatem:

przemoc psychiczna (emocjonalna, werbalna),
przemoc fizyczna,
przemoc seksualna,
zaniedbywanie (w tym przemoc ekonomiczna).

Przemoc psychiczna wobec dzieci

Przemoc psychiczna wobec dziecka to wszelkie zachowania dorosłych, które wpływają źle na jego samoocenę, poczucie bezpieczeństwa i utrudniają jego prawidłowy rozwój. Nie zawiera elementów przemocy fizycznej, ale może wiązać się np. z krzyczeniem na dziecko. Przemoc emocjonalna to:

wyzwiska (przemoc werbalna),
poniżanie,
groźby,
szantażowanie,
straszenie,
odrzucenie emocjonalne,
brak poszanowania prywatności,
niszczenie rzeczy bądź krzywdzenie zwierząt dziecka,
zbyt duże wymagania nieadekwatne do wieku dziecka.

Przemoc psychiczna przynosi największe szkody, jeśli sprawcami są najbliższe dziecku osoby, np. rodzice. Jej skutki mogą być dalekosiężne: krzywdzone dziecko może mieć w przyszłości zaniżoną samoocenę i kłopot z nawiązywaniem relacji z ludźmi. Rodzice powinni więc nieustannie dokształcać się i uczyć, np. jak nie krzyczeć na dziecko.

Przemoc fizyczna wobec dzieci

Przemoc fizyczna to każde zachowanie, które powoduje ból i prowadzi do powstania urazów na ciele dziecka. Najczęstsze formy przemocy fizycznej wobec dzieci to:

klapsy i bicie,
popychanie,
szarpanie,
szczypanie,
rzucanie w dziecko przedmiotami.

Intencje dorosłego nie mają w takich sytuacjach znaczenia – nawet jeśli opiekun wierzy, że poprzez bicie lepiej wychowa lub zdyscyplinuje dziecko, przemoc fizyczna wobec dziecka zawsze pozostanie zła i będzie mieć tragiczne skutki.

Przemoc ekonomiczna wobec dzieci

Przemoc ekonomiczna wiąże się zwykle z niezaspokajaniem podstawowych potrzeb dziecka, takich jak zapewnienie odpowiedniego ubrania, zdrowego jedzenia, ochrony zdrowia czy niezbędnej edukacji. Zaniedbanie dziecka może prowadzić do jego realnych problemów zdrowotnych, ale też sprawić, że maluch będzie czuł się nieważny i pozostawiony sam sobie. Dziecko, które doświadczyło zaniedbania, może w przyszłości walczyć o uwagę innych, ale w sposób nieakceptowany społecznie, np. agresją. Może też stać się wycofane i nie angażować się w żadne aktywności.

Przemoc seksualna wobec dzieci

Wykorzystanie seksualne to każde zachowanie osoby starszej, które prowadzi do jej seksualnego podniecenia i zaspokojenia kosztem dziecka. Najczęściej przemoc seksualna wobec dzieci to:

ekshibicjonizm,
uwodzenie,
świadome czynienie dziecka świadkiem aktów płciowych,
zachęcanie do rozbierania się i do oglądania pornografii,
dotykanie miejsc intymnych lub zachęcanie do dotykania sprawcy,
gwałt.

Przemoc seksualna wobec dzieci, którą kodeks karny określa jako przestępstwo, to także: wykorzystanie dziecka z niepełnosprawnością, wykorzystanie zależności, kazirodztwo, pornografia, prostytucja, stręczycielstwo.

Konsekwencje przemocy wobec dzieci

Każdy rodzaj przemocy wobec dziecka niesie ze sobą poważne konsekwencje. Poza obrażeniami fizycznymi, powstałymi w wyniku bicia czy zaniedbań, krzywdzone dzieci zmagają się też z innymi symptomami przemocy: objawami psychosomatycznymi i problemami emocjonalnymi.

Przemoc wobec dzieci – psychosomatyczne symptomy u ofiar:

bóle głowy i brzucha,
wtórne zaburzenia kontroli czynności fizjologicznych (moczenie),
zmiany skórne,
utrata włosów,
drżenie kończyn,
nadmierna potliwość,
zaburzenia snu,
zaburzenia łaknienia,
spowolnienie i zahamowanie w rozwoju fizycznym,
choroby somatyczne o nieustalonej etiologii.

Przemoc wobec dzieci – skutki w sferze emocjonalnej:

zmiana dotychczasowego sposobu funkcjonowania dziecka,
zaburzenia nastroju,
lęki i fobie,
niska samoocena,
nadpobudliwość psychoruchowa,
trudności w koncentracji uwagi,
zahamowanie lub regres w rozwoju poznawczym,
izolacja od otoczenia,
wycofanie z kontaktów społecznych,
zmiany w relacjach z osobami bliskim,
zachowania agresywne wobec innych osób, przedmiotów,
zachowania autodestrukcyjne,
pierwsze kontakty seksualne.

Prawne konsekwencje przemocy wobec dzieci określa Kodeks karny oraz ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. W art. 207 kk zapisano, że kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą albo nad małoletnim, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Za przemoc ze szczególnym okrucieństwem grozi od roku do 10 lat więzienia. Z kolei za doprowadzenie do kontaktu seksualnego z dzieckiem poniżej 15 lat przewidziano karę od 2 do 12 lat więzienia.

Warto też wiedzieć, jak reagować na przemoc wobec dzieci, bo za nieudzielenie pomocy grozi do 3 lat więzienia.

Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Fundacja Dzieci Niczyje, Ustawa Kodeks karny z 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553), Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.05.180.1493)

Zobacz też: