Pojęcia dysleksja używa się w dwóch znaczeniach. Pierwsze, częściej stosowane, to pojęcie bardzo ogólne, oznaczające problemy z nauką obejmujące kilka obszarów:
Drugie znaczenie jest wąskie i oznacza trudności w nauce czytania. Dziecko myli podobnie wyglądające litery (p – b – d, g – p, w – m, n – u, e – c, h – k), przestawia głoski, pomija litery, sylaby, wyrazy, czyta tylko początek wyrazu, a resztę zgaduje, a tempo jego czytania jest bardzo wolne.
Pierwsze mogą pojawić się już w niemowlęctwie lub w wieku przedszkolnym. Zaobserwowano bowiem, że dyslektycy:
W wieku przedszkolnym objawami dysleksji mogą być problemy z koncentracją i uczeniem się na pamięć np. tekstów wierszyków czy piosenek dla dzieci. Wszystkie te objawy oczywiście nie muszą zwiastować dysleksji, ale dziecko, u którego występują, warto od początku obserwować w pierwszych latach szkoły.
Kolejne objawy dysleksji najłatwiej zaobserwować w pierwszych klasach nauki szkolnej. Mały dyslektyk, mimo usilnych starań i ćwiczeń, może nie nauczyć się ładnie pisać – jego charakter pisma będzie wydawał się niedbały, niestaranny, a literki będą „spadały’’ lub uciekały w górę z linijek. Bardzo często dysleksja uniemożliwia dziecku nauczenie się pisania poprawnie pod względem ortografii, przy czym błędy nie muszą zawsze pojawiać się w tych samych wyrazach.
Następnym objawem dysleksji jest bardzo wolne i niepewne czytanie, przekręcanie wyrazów, brak umiejętności dzielenia wyrazów na sylaby, a na dodatek dyslektycy mogą mieć problemy ze zrozumieniem tego, co czytają.
Gdy u dziecka diagnozuje się dysleksję (w tym szerszym pojęciu), następuje to ok. 10. roku życia, a dziecko wcześniej wykazywało wczesne objawy zaburzenia, mówi się o dysleksji rozwojowej. Dysleksja rozwojowa są to specyficzne trudności w nauce czytania i pisania. Poza wymienionymi wyżej wczesnymi objawami, u dziecka z dysleksją rozwojową pojawiają się też w wieku przedszkolnym trudności z samoobsługą, np.
Dysleksję rozwojową może sugerować także obniżona sprawność fizyczna: nieporadne bieganie, kłopoty z nauką jazdy na rowerze, trudności z chwytaniem piłki.
Wczesne wprowadzenie terapii pozwala zmniejszyć trudności w nauce w przyszłości. Dlatego, chociaż dysleksję diagnozuje się dopiero ok. 10. roku życia, to po zauważeniu wymienionych wyżej trudności, należy rozpocząć terapię.
Jeśli u dziecka w wieku szkolnym podejrzewana jest dysleksja – doświadczony nauczyciel powinien to bez trudu ocenić – dziecko kierowane jest do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Badania diagnostyczne obejmują badania psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne oraz konsultację medyczną z lekarzami różnych specjalności głównie: okulisty, laryngologa, foniatry, audiologa, ortodonty i neurologa-psychiatry dziecięcego. Na tej podstawie potwierdza się lub wyklucza dysleksję.
Po potwierdzeniu dysleksji dziecko otrzymuje opinię, którą należy przedstawić w szkole. Dzięki niej uczeń z dysleksją nie będzie musiał mierzyć się z takimi samymi wymaganiami, jakie stawia się dzieciom bez tego zaburzenia. Przestanie być oceniany na podstawie tego, jak czyta i pisze, będzie miał więcej czasu na rozwiązywanie zadań i przepisywanie z tablicy.
Leczenie dysleksji polega na zmniejszaniu deficytów, a więc na poprawianiu sprawności ciała, koordynacji oko-ręka, na usprawnianiu małej motoryki oraz na treningu czytania, pisania, liczenia i zapamiętywania oraz koncentracji. Zajęcia tego typu prowadzą psychologowie.
O dysleksji najczęściej nie mówi się jak o chorobie. Raczej określa się ją jako zaburzenie rozwojowe. Oznacza to, iż opisywane trudności występują od początku nauki szkolnej, w odróżnieniu od dysleksji nabytej, tj. utraty już opanowanej umiejętności czytania i pisania, zwykle przez osoby dorosłe po przebytym uszkodzeniu mózgu.
Do tej pory nie ustalono jednoznacznie, jakie są przyczyny dysleksji. Podejrzewa się, że może być wywołana zmianami w jednym z genów oraz nieco inną niż u innych ludzi pracą mózgu podczas wykonywania prostych zadań językowych.
Dysleksję stwierdza się obecnie nawet u 10-15 proc. uczniów, z czego u 3-5 proc. nasilenie tego zaburzenia określane jest jako duże. Aż cztery razy częściej diagnozowana jest u chłopców niż u dziewczynek.
Zobacz także:
„Am, am” (zamiast słowa „jedzenie”), „brum, brum” (zamiast „samochód”), „ziabcia” (zamiast „żabka”). Dorośli bardzo chętnie seplenią, zdrabniają i zniekształcają słowa, gdy zwracają się do dzieci. Lista słownych grzechów rodziców i dziadków jest długa. Ale czy to są rzeczywiście grzechy? Pytamy o to logopedę, Iwonę Sołtys z Uniwersytetu Warszawskiego. Czy zniekształcanie języka przez dorosłych wpływa na problemy z mową u dziecka? – Oczywiście. Problem istnieje od lat. Logopedzi nazywają ten typ zdrabniania „językiem nianiek”. Słuchając najbliższego otoczenia, maluch uczy się języka, przyzwyczaja się do pewnych form. Do dziecka powinniśmy zwracać się polszczyzną ogólną. Gdy zmiękczamy i zamieniamy głoski, uczymy je języka zniekształconego i utrwalamy niepoprawne formy. Może zdarzyć się, że maluch będzie odporny na tego typu spieszczenia, że nie przejmie nawyków opiekuna. Jednak duża część dzieci zaczyna je powielać w dobrej wierze, bo przecież babcia/ciocia tak mówi... A co z wyrazami dźwiękonaśladowczymi, taki jak „brum”, „hau”? – Trzeba pamiętać, by ucząc dziecko odgłosów, zawsze podawać nazwę rzeczownika, o który nam chodzi. Nie ma nic złego w powiedzeniu „piesek robi hau hau”. Błędem natomiast będzie bezustanne mówienie na wszystkie napotkane psy „hau”. Co rozumiemy pod pojęciem „wady wymowy"? Jak je rozpoznać u dziecka? – Wady wymowy dotyczą wadliwej artykulacji pewnych głosek. Najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym mówimy o seplenieniu, czyli zniekształconej wymowie głosek szeregu szumiącego, syczącego i ciszącego, ale deformacjom może ulec każda głoska . Właściwym rozpoznaniem i opisem wad wymowy zajmuje się logopeda. Zobacz też: Kiedy dziecko zacznie...
Seplenienie (sygmatyzm) nie przechodzi samo – niezbędne są specjalne, regularne ćwiczenia. Słyszysz, że twoje dziecko sepleni? Zauważasz, że dziwnie układa język, gdy wypowiada niektóre głoski? Jeśli tak, nie zwlekaj z wizytą u logopedy . Jeżeli dziecko nie nauczy się prawidłowych wzorców artykulacji, może nie wyrosnąć z seplenienia. Zobacz, jak je rozpoznać i kiedy zacząć szukać pomocy. Seplenienie: przyczyny rodzaje kiedy do logopedy ćwiczenia Przyczyny seplenienia Seplenienie to rodzaj wady wymowy . Sygmatyzm polega na nieprawidłowym wymawianiu niektórych głosek, w tym: przedniojęzykowo-zębowych (syczących) – czyli s, z, c, dz; przedniojęzykowo-dziąsłowych (szumiących) – czyli sz, ż, cz, dż; środkowojęzykowo-palatalnych (ciszących) – czyli ś, ź, ć, dź; Istnieje kilka przyczyn, które mogą prowadzić do seplenienia. Należą do nich nieprawidłowości w budowie aparatu mowy: nieprawidłowy kształt języka (zbyt gruby, zbyt duży, zbyt długi, z wędzidełkiem nieprawidłowej długości ); wady zgryzu : tyłozgryz, zgryz otwarty, przodozgryz. Innymi przyczynami sygmatyzmu może być wada słuchu , nieleczone, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, niewłaściwe wzorce wymowy (np. gdy dziecko wychowywane jest przez osoby z wadami wymowy), długotrwałe ssanie butelki lub ssanie kciuka . Seplenienie jest problemem logopedycznym, jednak jego źródłem bywa psychika dziecka . Zdarza się, że dzieci seplenią w wyniku lęku lub strachu. Jeżeli logopeda nie stwierdzi żadnej z wyżej wymienionych nieprawidłowości, może skierować dziecko do psychologa. Rodzaje sygmatyzmu Wyróżnia się pięć odmian seplenienia. W każdej, podczas artykulacji, język układany jest w sposób nieprawidłowy. To sprawia, że wymawiane głoski mają zniekształcone brzmienia....
