Zapalenie zatok u dziecka - to warto wiedzieć!

Zapalenie błony śluzowej nosa i zapalenie zatok przynosowych jest jedną z najczęstszych chorób wieku dziecięcego dotyczącą 15–20% tej populacji rocznie. Sprawdź, co powoduje zapalenie zatok u dziecka, jak leczyć tę chorobę i zapobiegać nawrotom.

Zatoki przynosowe - co to jest?

To przestrzenie powietrzne rozmieszczone symetrycznie wokół nosa i połączone z nim systemem wąskich szczelin. Zatoki przynosowe rozwijają się z biegiem lat, więc dopiero gdy się pojawią, może dojść do ich zapalenia. Dziecko rodzi się z zaznaczonymi zatokami sitowymi i szczękowymi. Zatoki klinowe pojawiają się w trzecim roku życia, a w 5–6. roku życia – zatoki czołowe.

Po co nam zatoki?

Trudno przecenić rolę, jaką dla zdrowia ma niezaburzona czynność nosa i zatok przynosowych. Powietrze wdychane przez nos ogrzewa się i nawilża, na śluzówce osadza się większość znajdujących się w powietrzu zanieczyszczeń, które dzięki temu nie trafiają do płuc.

Zarówno wnętrze nosa, jak i zatok jest wyścielone pokrytą rzęskami błoną śluzową. Wytwarzany w zatokach śluz przesuwa się w kierunku naturalnego ujścia zatoki. Niestety, ujścia te mają zaledwie 1–2 mm średnicy. Gdy dziecko ma katar i błona śluzowa jest obrzęknięta, zatoki łatwo stają się niedrożne. U starszych dzieci zapalenie zatok przynosowych jest częstą chorobą, ale może się zdarzyć nawet u niemowląt powyżej szóstego miesiąca. Jednak w pierwszym, drugim i trzecim roku życia dzieci chorują znacznie rzadziej.

Czytaj też: Krztusiec - niebezpieczna choroba powraca. Sprawdź, jak wyglądają objawy

Co powoduje zapalenie zatok u dziecka?

Wirusy - najczęściej to one powodują ostre zapalenie zatok – aż 75 proc. przypadków jest spowodowanych zakażeniem wirusowym. Infekcja kataralna upośledza przepływ powietrza między nosem a zatokami i sprzyja wnikaniu wirusów. Dziecko:

• ma katar,
• kicha,
• z noska leci mu przezroczysta, wodnista wydzielina,
• kaszle,
• może mieć gorączkę.

Wirusowe zapalenie zatok trwa 7–10 dni i powinno być leczone objawowo.

• Przede wszystkim należy płukać dziecku nos solą fizjologiczną lub roztworem soli morskiej i pilnować wydmuchiwania kataru.
• Jeśli jest gorączka, pomaga paracetamol. Do noska można wpuszczać krople zawierające np. oksymetazolinę po to, by zmniejszyć obrzęk i ilość wydzieliny, co sprzyja udrożnieniu nosa. Takich kropli nie można jednak podawać dłużej niż 5–7 dni.

Jeśli katar utrzymuje się powyżej 10 dni, dziecko powinien zbadać lekarz, by stwierdzić, czy nie dołączyło się zakażenie bakteryjne. Ostra infekcja bakteryjna - wydzielina z nosa staje się nieco gęściejsza, biała, szara, żółta lub zielona, zależnie od tego, jakie bakterie wywołały zapalenie. Taki katar trudniej wydmuchać, więc szczególnie ważne staje się nawilżanie i oczyszczanie noska.

U dzieci często występuje kaszel (zwłaszcza w nocy) spowodowany spływaniem wydzieliny do gardła, a także brzydki zapach z ust. Najlepiej, by maluch został zbadany przez laryngologa dziecięcego, który obejrzy gardło oraz wnętrze noska. Inne badania nie są na tym etapie potrzebne. W przypadku bakteryjnego zapalenia zatok postępuje się podobnie, jak przy wirusowym, z tym że dziecko powinno dostać również antybiotyk.

Czytaj też: 6 ważnych zasad podawania leków dziecku

Co robić, gdy problem zapalenia zatok u dziecka powraca?

Alergia nie jest przyczyną ostrego zapalenia zatok, ale sprzyja tej chorobie i sprawia, że dziecko powinno dostawać także leki przeciwalergiczne. Do zapaleń zatok może przyczynić się np.:

• przerost migdałka gardłowego,
• skrzywienie przegrody nosa,
• zapalenie ucha,
• refluks żołądkowo-przełykowy.

Jeżeli choroba mimo prawidłowego leczenia trwa dłużej niż dwanaście tygodni, można przypuszczać, że przeszła w stan przewlekły. Konieczna jest wówczas staranna diagnostyka, np. badanie oceniające ruchomość rzęsek, sprawdzenie, czy dziecko nie ma zaburzeń odporności, a w wybranych przypadkach badanie komputerowe, które ujawni stan zatok. Prześwietlenie RTG i badanie USG są tutaj nieprzydatne, bo ich wyniki nie są pewne.

[CMS_PAGE_BREAK]

Zapobieganie zapaleniom

Bakteryjne zapalenie zatok najczęściej wywołują pneumokoki i Haemophilus influenzae (Hib), rzadziej Moraxella catarrhalis albo gronkowiec złocisty. Zaszczep więc dziecko przeciwko pneumokokom i pilnuj szczepienia przeciwko Hib (jest obowiązkowe). Równie ważne jest dbanie, by maluch często przebywał na świeżym powietrzu, wysypiał się, jadł dużo warzyw i owoców.

Czytaj też: Obalamy mity związane z grypą

Co robić, gdy dziecko choruje?

Pamiętaj, że gdy dziecko choruje, ma ogólne złe samopoczucie. Dodatkowo, kiedy ujścia zatok stają się niedrożne, gwałtownie wzrasta w nich ciśnienie, powodując silne bóle głowy. Zadbaj o szybki powrót do zdrowia. Starsze dziecko potrafi powiedzieć, jak się czuje. Maluch, płacząc, sygnalizuje, że cierpi, woli leżeć w łóżeczku, nie chce jeść, a często także pić.

• W porozumieniu z lekarzem podaj dziecku lek przeciwbólowy. Może to być np. paracetamol lub ibuprofen.
• Ułóż dziecko z wyżej uniesioną głową. Taka pozycja ułatwia wypływanie wydzieliny.
• Zadbaj, aby zatoki stały się drożne. Nawilżaj i przepłukuj nosek, zachęcaj do wydmuchiwania kataru albo usuwaj wydzielinę aspiratorem, potem wpuść krople lecznicze.
• Wietrz pokój. Powietrze powinno być czyste, natlenione i nawilżone.
• Dbaj, by nikt nie palił papierosów w domu. Nawet w innym pokoju niż leży dziecko.

Zobacz też: Pytania o chore zatoki

Konsultacja: dr hab. n. med. Beata Zielnik-Jurkiewicz otolaryngolog dziecięcy, ordynator Oddziału Otolaryngologicznego w Szpitalu im. prof. Jana Bogdanowicza w Warszawie.