Sepsa meningokokowa – śmiertelnie niebezpieczna, rozwija się w kilka godzin [OBJAWY, ZDJĘCIA WYBROCZYN]

Sepsa meningokokowa występuje u ponad 80 proc. dzieci, które zachorują na inwazyjną chorobę meningokokową. Występuje ona relatywnie rzadko – szacuje się, że co roku dotyka około stu dzieci, ale w tym przede wszystkim niemowlęta od 3 do 11 miesiąca życia oraz małe dzieci do 5 roku życia.

Sepsa meningokokowa:

• na czym polega
• objawy
• zdjęcia wybroczyn
• przyczyny
• szczepienia
• zapobieganie
• powikłania

Co to jest sepsa meningokokowa?

Sepsa meningokokowa (posocznica meningokokowa) to najcięższa postać inwazyjnej choroby meningokokowej, kiedy to meningokoki wnikają do miejsc organizmu ludzkiego normalnie jałowych, w przypadku sepsy przechodzą do krwi. Bakterie zwane meningokokami (z łac. Neisseria meningitidis), po polsku nazywamy dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Meningokoki wywołują inwazyjną chorobę meningokokową (IChM), najczęściej przebiegająca pod postacią:

• sepsy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych (60 proc. przypadków zachorowań),
• izolowanej sepsy (ok. 25 proc.),
• izolowanego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ok. 20 proc.).

Inwazyjna choroba meningokokowa bardzo często ma piorunujący przebieg. Konieczne jest natychmiastowe przewiezienie dziecka do szpitala i wdrożenie antybiotykoterapii. Chodzi o jak najszybsze zapobieżenie wystąpieniu poważnych powikłań, w tym zgonu, który może nastąpić w czasie krótszym niż 24 godziny.

Sepsa meningokokowa jest reakcją organizmu na atak bakterii meningokoków. Drastyczne pogorszenie stanu zdrowia, zwłaszcza u małych dzieci, może nastąpić w ciągu kilkudziesięciu minut do kilku godzin od początku choroby. Jej skutkiem może być niewydolność nerek, serca, wątroby i płuc.

Objawy sepsy meningokokowej

Choroba rozpoczyna się zazwyczaj niespecyficznie i może przypominać przeziębienie lub grypę. Główne objawy u niemowląt to:

• gorączka powyżej 39,5 stopni Celsjusza,
• nudności, wymioty,
• biegunka,
• rozdrażnienie lub nadmierna senność
• nieutulony płacz, z charakterystycznym o wysokich tonach „krzykiem mózgowym”,
• tętniące ciemię,
• złe samopoczucie,
• odgięcie główki do tyłu, układanie się w kształcie litery C,
• drgawki

U starszych dzieci są to także: ból głowy, mięśni i stawów, sztywność karku, światłowstręt.

Zarówno w jednej, jak i drugiej grupie wiekowej mogą wystąpić charakterystyczne wybroczyny. Objawy choroby często narastają bardzo szybko, prowadząc do ciężkiego wstrząsu, skazy krwotocznej, śpiączki.

Sepsa meningokokowa – zdjęcia wybroczyn

Szacuje się, że u 10-50 proc. chorych występuje wysypka krwotoczna w postaci grudkowatych sinogranatowych niewielkich plamek.

Na facebookowym profilu Jazmyn Parkyn, która w wieku 3 lat zachorowała na inwazyjną chorobę meningokokową, możemy dokładnie przyjrzeć się przebiegowi pojawiania się wybroczyn skórnych w zaledwie kilka godzin:

Wczesne stadium posocznicy meningokokowej:

Wysypka bardzo szybko przekształca się w zmiany zatorowo-zakrzepowe na skórze w postaci krwistych wybroczyn lub wysypki krwotocznej:

Jeżeli mamy wątpliwości co do charakteru zmian powstałych na skórze dziecka, warto wykonać prosty „test szklanki", polegający na lekkim uciśnięciu bokiem pustej szklanki miejsca, na którym znajdują się wybroczyny. Jeżeli pod wpływem ucisku nie znikają, trzeba jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Przyczyny sepsy meningokokowej

Sepsa jest konsekwencją rozwoju w organizmie dziecka inwazyjnej choroby meningokokowej.

Do zakażenia meningokokami dochodzi:

• drogą kropelkową (kontakt z wydzieliną chorego podczas kaszlu, kichania lub korzystanie ze wspólnych sztućców, naczyń) przez bezpośredni kontakt z chorą osobą lub nosicielem bakterii meningokoków,
• okres wylęgania to najczęściej 3-4 dni,
• nosicielstwo meningokoków występuje głównie u nastolatków i młodych dorosłych
• u nosicieli bakterie kolonizują nosogardło,
• początkowo meningokoki zasiedlają śluzówki jamy nosowo- gardłowej, następnie przechodzą przez błonę śluzową i namnażają się we krwi, prowadząc do sepsy.

Wyróżniamy 12 rodzajów, tzw. serogrup meningokoków. Za zakażenia inwazyjne odpowiada głównie pięć z nich: A, B, C, W-135, Y. W Polsce większość zakażeń wywołują meningokoki z grupy B.

Największą grupą ryzyka wystąpienia inwazyjnej choroby meningokokowej, a co za tym idzie sepsy, są małe dzieci – do 3-go roku życia, a zwłaszcza niemowlęta. Wynika to ze słabo rozwiniętego u nich układu immunologicznego oraz częstego przebywaniem w skupiskach dzieci, jak żłobki i przedszkola. Kolejną grupą podwyższonego ryzyka inwazyjnej choroby meningokokowej jest młodzież w wieku 11-25 lat (przebywanie w dużych skupiskach, jedzenie i picie ze wspólnych naczyń, pocałunki).

Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) w Polsce w latach 2015-2019 – dane KOROUN (Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego):

Leczenie sepsy meningokokowej

Posocznica spowodowana meningokokami jest bardzo rzadka, jeżeli jednak dojdzie do zakażenia, w ratowaniu dziecka cenna jest każda minuta. Im szybciej chory trafi do szpitala, tym większe szanse na wyzdrowienie. Każda godzina opóźnienia w podaniu antybiotyków zwiększa ryzyko śmierci o 8 procent.

Najważniejsze to nie przegapić pierwszych symptomów choroby. Jeżeli dziecko niespodziewanie zaczyna gorączkować, dochodzą do tego inne opisane wyżej objawy, a jego stan ogólny pogarsza się, trzeba natychmiastowo działać i przywieźć je do szpitala lub wezwać karetkę pogotowia. Ważne jest, aby jak najszybciej wdrożyć leczenie podając dożylnie odpowiedni antybiotyk, początkowo szerokospektrowy.

W szpitalu dziecko będzie miało pobraną krew oraz płyn mózgowo-rdzeniowy, celem wykonania posiewu i zdiagnozowania konkretnego rodzaju bakterii. Po uzyskaniu wyników badania mikrobiologicznego wdraża się terapię celowaną, zazwyczaj antybiotyk o węższym spektrum działania niż ten od którego zaczęliśmy leczenie. Bywa tak, że nawet już w trakcie pobytu w szpitalu – w oddziale pediatrii- stan malucha na tyle szybko się pogarsza, że wymaga leczenia w oddziale intensywnej terapii.

Częstym błędem rodziców jest to, że w przypadku gorączkującego dziecka przez kilka godzin skupiają się na zbiciu temperatury, tracąc w ten sposób cenny czas. Jeżeli dziecko jest w złym stanie ogólnym lub pojawi się choćby jedna wybroczyna, niepokojąca plamka, która nie znika pod wpływem ucisku, trzeba wzywać karetkę lub jak najszybciej udać się z dzieckiem do szpitala.

Szczepienia najskuteczniej chronią przed sepsą meningokokową

Zgodnie z współczesną wiedzą, szczepienia przeciwko meningokokom są najskuteczniejszym sposobem ochrony dzieci przed tymi bakteriami (i sepsą przez nie wywołaną). Należą one do szczepień zalecanych. Niestety nie są obowiązkowe w naszym kraju i trzeba za nie zapłacić. Ich koszt to 150-350 złotych za jedną dawkę.

W Polsce dostępnych jest kilka rodzajów szczepionek przeciwko:

• meningokokom grupy C
• meningokokom grupy B
• meningokokom grup A,C,W,Y

Wszystkie te szczepionki można podawać już niemowlakom od 2. miesiąca życia, młodzieży i dorosłym.

Najlepiej rozpocząć szczepienie malucha już w pierwszym półroczu jego życia, można to zrobić już po ukończeniu 2 miesiąca życia. W zależności od rodzaju zastosowanej szczepionki oraz wieku dziecka pediatra dobierze odpowiedni sposób dawkowania.

Zapobieganie sepsie meningokokowej

Należy unikać sytuacji sprzyjających przenoszeniu i rozprzestrzenianiu się bakterii. W przypadku bardzo małych dzieci ryzyko zakażenia meningokokami wynika z niedojrzałości ich układu odpornościowego. Stąd tak ważne jest przestrzeganie zasad higieny osobistej, nieużywanie wspólnych szklanek i sztućców, unikanie picia z tej samej butelki, dzielenia się jedzeniem.

Warto podkreślić, że przechorowanie inwazyjnej choroby meningokokowej nie daje trwałej odporności i nie chroni dziecka przed kolejnym zachorowaniem. Stąd tak ważna jest profilaktyka w postaci szczepień, ale także unikanie innych czynników sprzyjających zachorowaniu, obniżających wydolność układu immunologicznego. Są to:

• narażenie na dym tytoniowy,
• zanieczyszczenie powietrza,
• długie przebywanie w zatłoczonych pomieszczeniach i zamkniętych środowiskach,
• infekcje dróg oddechowych w okresie jesienno-zimowym.

Sposobem ochrony przed zakażeniem meningokokami osób które miały bliski kontakt z chorym na sepsę meningokokową jest tzw. chemioprofilaktyka. Polega ona na podaniu osobom z kontaktu jednej dawki antybiotyku działającego na meningokoki. Lek powinien być podany najlepiej w ciągu 24 godzin od kontaktu, a maksymalnie do tygodnia.

Powikłania po sepsie meningokokowej

Spośród wszystkich osób, które przechorowały posocznicę meningokokową, około 10 proc. umiera (w przypadku zbyt późnego podjęcia właściwego leczenia śmiertelność może sięgać 70-80 proc.), a u co piątej dochodzi do powikłań, do których należą:

• padaczka,
• upośledzenie słuchu,
• wzroku,
• blizny na skórze wymagające przeszczepów,
• niedowłady, porażenia lub martwica tkanek kończyn wymagająca ich amputacji,
• niewydolność nerek.

Zobacz także:

• Dostępne szczepionki przeciw pneumokokom
• Kalendarz szczepień obowiązkowych
• NOP są wyolbrzymiane i te liczby najlepiej o tym mówią

Konsultacja merytoryczna

dr Aneta Górska-Kot

Pediatra, ordynatorka Oddziału Pediatrycznego im. prof. dr med. Jana Bogdanowicza