Opryszczkowe zapalenie mózgu – choroba wirusowa z groźnymi powikłaniami neurologicznymi

Opryszczkowe zapalenie mózgu uważane jest za jedną z najpoważniejszych chorób wirusowych układu nerwowego. Może dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych. U noworodków może spowodować ostre krwotoczno-martwicze zapalenie mózgu. Niezdiagnozowana odpowiednio szybko i prawidłowo leczona grozi śmiercią nawet w 80 proc. przypadków zachorowań. Na szczęście opryszczkowe zapalenie mózgu jest rzadkim schorzeniem, szacuje się, że w Polsce każdego roku na zapada na nie około 150-200 osób.

Opryszczkowe zapalenie mózgu:

• Na czym polega?
• Objawy
• Przyczyny
• Diagnoza
• Leczenie
• Powikłania
• Zapobieganie

Na czym polega opryszczkowe zapalenie mózgu?

Opryszczkowe zapalenie mózgu (z ang. Herpes simplex encephalitis, HSE) wywołuje wirus Herpes simplex HSV, ten sam, który jest odpowiedzialny za powstawanie opryszczki wargowej na ustach, tworzącej bolące pęcherzyki z surowiczym płynem.

Do tej groźnej neurologicznej choroby dochodzi w wyniku powikłania zakażenia, gdy wirus przeniesie się do układu nerwowego. W efekcie następują zmiany w płatach skroniowych i czołowych mózgu.

Zakażenie układu nerwowego mogą powodować dwa typy wirusa opryszczki – HSV-1 (opryszczka wargowa) i HSV-2 (opryszczka narządów płciowych). HSV-1 odpowiada za większość opryszczkowych zapaleń mózgu, HSV-2 zaś za aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dorosłych.

Chociaż szacuje się, że nosicielami wirusa może być aż 80-90 procent ludzi, niestety nie wszyscy zarażeni są tego świadomi, bo wirus przez wiele lat potrafi czaić się w formie utajonej w zwojach nerwowych i uaktywnia się dopiero w momentach obniżonej odporności, w stresie i wyczerpaniu.

Kobiety w ciąży, ze względu na obciążenie organizmu swoim stanem, są bardziej narażone na opryszczkowe zapalenia mózgu.

Objawy opryszczkowego zapalenia mózgu

Zdarza się, że opryszczkowe zapalenie mózgu rozwija się powoli, a jego jedynymi objawami są zaburzenia osobowości – chory może być przygaszony lub nadmiernie pobudzony, mieć zakłócenia mowy, problemy ze wzrokiem.

Pierwsze objawy opryszczkowego zapalenia mózgu mogą przypominać początki grypy – występuje gorączka, dreszcze, bóle mięśni i bóle stawów, brak apetytu, osłabienie i uczucie rozbicia.

Po 2-5 dniach zaczynają pojawiać się objawy typowe dla zapalenia mózgu. Objawami wskazującymi na opryszczkowego zapalenia mózgu są:

• nagły napad padaczkowy, który nigdy wcześniej nie występował,
• wysoka gorączka do 40 stopni Celsjusza,
• nudności,
• wymioty,
• pulsujące, silne bóle głowy,
• sztywność karku,
• zaburzenia świadomości,
• porażenie mięśni,
• osłabienie czucia,
• drgawki.

U noworodka z opryszczkowym zapaleniem mózgu występują gorączka, senność, zaburzenia oddychania, niechęć do jedzenia, wymioty oraz rozdrażnienie, napięte ciemiączko, drgawki, sztywność ciała lub śpiączka.

Przyczyny opryszczkowego zapalenia mózgu

Przyczyną opryszczkowego zapalenia mózgu jest kontakt z osobą zakażoną. Wirus przenosi się drogą kropelkową i kontaktową, np. gdy niemowlę jest całowane przez chorego lub nosiciela wirusa, a nawet podczas przytulania.

W przypadku małych dzieci do zakażenia dochodzi najczęściej wskutek:

• uszkodzenia skóry niemowlaka, przez którą wirus dostaje się do organizmu,
• ząbkowanie.

Diagnozowanie opryszczkowego zapalenia mózgu

Szacuje się, że około 20 procent przypadków opryszczkowego zapalenia mózgu ma łagodny przebieg. Szybkie postawienie diagnozy choroby jest bardzo ważne, gdyż jej nieleczenie powoduje bardzo duże ryzyko śmierci (70-80 proc.).

W ramach postawienia diagnozy wykonuje się:

• rezonans magnetyczny,
• tomografię komputerową,
• elektroencefalogram,
• punkcję lędźwiową – pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego do badania na obecność wirusa opryszczki.

Leczenie opryszczkowego zapalenia mózgu

Dziecko wymaga hospitalizacji. Musi przyjmować:

• lek przeciwwirusowy – acyklowir,
• antybiotyki,
• leki przeciwdrgawkowe,
• leki zmniejszające obrzęk mózgu,
• kroplówki.

Jeżeli mimo zastosowania leków w ciągu 48-72 godzin pogorszy się stan zdrowia chorego, konieczne może być wykonanie biopsji mózgu.

Powikłania opryszczkowego zapalenia mózgu

Osoby, które przeszły opryszczkowe zapalenie mózgu, nawet szybko zdiagnozowane i leczone, borykają się z powikłaniami neurologicznymi:

• zaburzeniami wzroku,
• słuchu,
• ataki padaczki,
• upośledzenie umysłowe,
• niedowładami kończyn.

Zapobieganie opryszczkowemu zapaleniu mózgu

Trzeba unikać kontaktu z osobą mającą opryszczkę wargową. W tym celu należy:

• nie używać tych samych sztućców, talerzy, kubków, ręczników,
• dbać o zdrowy tryb życia – nie dopuszczać do wyczerpania organizmu, niewysypiania się, pilnować zdrowej diety.

Źródło: podyplomie.pl, Marta Popiel, Ewa Wietrak, Tomasz Laskus „Opryszkowe zapalenie mózgu", Zakład Immunopatologii Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2012

Zobacz także:

• Dramat mamy 2-tygodniowej córeczki: „Przestańcie całować dzieci, które nie są wasze!”
• Opryszczka u dzieci: powikłania po wirusie HSV mogą być groźne
• Opryszczka w ciąży: przyczyny, objawy, zagrożenia i leczenie