Ciemiączko – umiejscowienie, zarastanie, pielęgnacja, częste problemy

Ciemiączka budzą niepokój rodziców. Szczególnie dotyczy to ciemiączka przedniego, które jest umiejscowione z przodu główki i na dodatek widać, że pulsuje. Nic dziwnego, że rodzi wiele pytań: czym jest, kiedy zarasta, jak się z nim obchodzić.

Spis treści:

• Ciemiączko – czym jest
• Ciemiączko – umiejscowienie, rodzaje ciemiączek
• Kiedy zarastają ciemiączka
• Ciemiączko a pielęgnacja dziecka
• Problemy z ciemiączkiem
• Ciemiączko a podawanie witaminy D

Ciemiączko – czym jest?

Ciemiączko to otwór w czaszce na styku kości, który z upływem czasu zarasta. Pokryty jest bardzo mocną błoną łącznotkankową, która chroni opony mózgowe i mózg.

Ciemiączka pełnią ważną rolę. Pomagają w narodzinach dziecka. Pozwalają na dopasowanie się główki dziecka do dróg rodnych. Podczas porodu, aby ułatwić dziecku przejście przez kanał rodny, kości ciemieniowe przemieszczają się, a czaszka może się zwężać lub rozszerzać.

Ciemiączka nie tylko ułatwiają przeciśnięcie się główki dziecka przez kanał rodny, ale tworzą też przestrzeń dla szybko rosnącego mózgu.

Gdzie znajduje się ciemiączko, rodzaje ciemiączek

Noworodek ma dwa ciemiączka – większe nad czołem i mniejsze z tyłu głowy. W życiu płodowym obserwowane są jeszcze dwa boczne ciemiączka, które zarastają przed porodem.

• Ciemiączko przednie – nazywane dużym, znajduje się na czubku głowy, dlatego łatwiej je zobaczyć. Ma kształt zbliżony do rombu. Tuż po narodzinach dziecka może mieć wymiary 5x5 cm, ale średnio jest mniejsze (2x2 cm). Gdy noworodek płacze, czasem lekko się uwypukla i pulsuje. Pulsujące ciemiączko można też wyczuć u niepłaczącego dziecka po przyłożeniu do niego palców. Ciemiączko przednie zarasta później niż tylne. Zarastanie ciemiączka kontroluje pediatra. Sprawdza nie tylko jego wielkość (od tego zależy ilość witaminy D, jaką dziecku zapisze), ale też kształt i napięcie (może świadczyć o odwodnieniu).
  
• Ciemiączko tylne – czyli małe. Trudniej je zobaczyć, bo znajduje się z tyłu głowy. Jest znacznie mniejsze niż przednie, zwykle ma 1x1 cm i w porównaniu z przednim szybciej zarasta. Zdarzają się dzieci, u których stało się tak, zanim przyszły na świat.

Umiejscowienie obu ciemiączek noworodka możesz zobaczyć na rysunku poniżej (czaszka noworodka widziana z góry):

Kiedy zarastają ciemiączka

Ciemiączka nie zarastają od razu po narodzinach dziecka. Dzięki nim możliwy jest swobodny wzrost mózgu. Obecność ciemiączek lekarze wykorzystują do oceny stanu zdrowia niemowlaka. Przez ciemiączko przednie, wykonuje się bardzo ważne badanie – USG mózgu (nazywane też usg przezciemiączkowym). Z tego względu ciemiączko przednie jest też nazywane oknem ultrasonograficznym,

Zanim ciemiączka zaczną zarastać, w pierwszych tygodniach życia dziecka się powiększają. Zarastanie następuje powoli, aby mózg dziecka miał miejsce do wzrostu.

• Tylne ciemię znika między 6. tygodniem a 4. miesiącem życia,
• Przednie ciemiączko – między 10. a 18. miesiącem życia.

Ciemiączko a pielęgnacja dziecka

Ciemiączka można dotykać podczas pielęgnacji. Choć w tym miejscu na głowie dziec­ka nie ma kości, warstwa tkanki włóknistej, która pokrywa ciemiączko, jest bardzo mocna. Bez obaw możesz myć głowę dziecka, głaskać ją, czesać włosy i zakładać czapkę.

Problemy z ciemiączkiem

Prawidłowe ciemiączko powinno być płaskie (albo nawet nieznacznie zapadnięte). Warto wiedzieć, że miejsce to zwykle lekko pulsuje, np. gdy dziecko płacze, ciemiączko może się uwypuklić i mocno pulsować.

Aby ocenić ciemiączko, obserwuj dziecko, trzymając je na rękach – koniecznie w pozycji pionowej.

• Ciemiączko pulsujące i uwypuklone, kiedy niemowlę jest spokojne, zawsze wymaga wizyty u lekarza, gdyż sugeruje wzrost ciśnienia śródczaszkowego.
• Zapadnięte ciemiączko może oznaczać odwodnienie. Nie lekceważ tego stanu, bo dla niemowlęcia to sytuacja bardzo niebezpieczna.

Ciemiączko a podawanie witaminy D

Niemowlę potrzebuje suplementacji witaminy D. Niedobór lub przedawkowanie witaminy D może mieć wpływ na zarastanie ciemiączek. Podawaj witaminę D dziecku zgodnie z zaleceniami lekarza.

Bez względu na sposób karmienia powinnaś podawać dziecku 400 j.m. witaminy D3 od urodzenia do 6 miesiąca życia (wcześniakom 400-800 j.m.).

Niemowlęta między 6 a 12 miesiącem powinny otrzymywać 400-600 j.m. witaminy D3 (w zależności od dawki, jaką dziecko przyjmuje wraz z pożywieniem, lekarz pomaga ustalić dawkowanie witaminy D na wizycie kontrolnej).

Zobacz także:

• Ciemieniucha – dlaczego powstaje i jak się jej pozbyć
• Pielęgnacja włosów dziecka
• Zniekształcona główka niemowlaka – rodzaje deformacji i leczenie

Konsultacja merytoryczna

Prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich

Specjalistka neonatologii i chorób płuc, Konsultant Krajowy w dziedzinie neonatologii, ponadto konsultantka w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie oraz członkini Rady Naukowej IPCZD. Jej głównymi kierunkami zainteresowań są wczesne uszkodzenia mózgu, ich ewolucja kliniczna i wpływ na rozwój