Kolka u niemowląt: ile trwa, co pomoże dziecku?

Kolki u niemowląt to naturalne zjawisko, najprawdopodobniej spowodowane niedojrzałością układu trawiennego malucha. Kolka niemowlęca nazywana jest koszmarem 100 dni. Nazwa związana jest z przybliżonym czasem występowania ataków kolki. Pierwsze kolki pojawia się u noworodka już pod koniec 3. lub 4. tygodnia życia i mogą utrzymywać się do 3. miesiąca (rzadziej dłużej).

Spis treści:

• Kolka u niemowląt – co to jest?
• Jak rozpoznać kolkę niemowlęcą?
• Przyczyny kolek u niemowląt
• Kolka u niemowlaka a karmienie piersią
• Kolka u niemowlaka – leczenie

Kolka u niemowląt – co to jest?

Kolka niemowlęca jest jedną z częstszych dolegliwości u dzieci w pierwszym półroczu życia. Występuje u 33-43 proc. niemowląt. Atak kolki jest uciążliwy dla niemowlęcia i trudny do zniesienia dla jego opiekunów z powodu płaczu dziecka. Nie świadczy jednak o kłopotach ze zdrowiem – skurcze jelit występujące w trakcie kolki wynikają najprawdopodobniej z niedojrzałości układu pokarmowego dziecka.

Ataki kolki niemowlęcej najczęściej zdarzają się wieczorami. Niemowlę, które ma kolki, wydaje się bardzo cierpieć, a wraz z nim cierpią rodzice. Rozdzierający płacz dziecka jest trudny do utulenia i stanowi duże obciążenie dla psychiki osoby opiekującej się dzieckiem.

Jak rozpoznać kolkę niemowlęcą?

Nie każdy płacz i ból brzucha u młodszego niemowlęcia jest spowodowany kolką. Ważne, aby umieć odróżnić objawy kolki od innych przyczyn niepokoju dziecka.

Lekarze mówią o kolce u niemowlęcia, gdy dziecko nadmiernie krzyczy i nie daje się uspokoić. Specjaliści uznali, że o nadmiernym krzyku możemy mówić gdy:

• trwa co najmniej 3 godziny dziennie
• powtarza się co najmniej 3 razy w tygodniu
• przez minimum 3 tygodnie.

Napadom krzyku podczas ataku kolki mogą towarzyszyć takie objawy jak:

• zaczerwienienie twarzy
• podkurczanie nóg
• oddawanie gazów
• trudności z wypróżnianiem.

Typowa kolka niemowlęca najczęściej pojawia się wieczorami. Pierwszy jej atak może pojawić się już pierwszych tygodniach życia. Kolka niemowlęca zwykle ustępuje samoistnie ok. 4-5 miesiąca życia. Czasem dokucza dłużej i znika dopiero między 6-9 miesiącem.

Objawy, które nie świadczą o kolkach u niemowląt?

Zdarza się, że kolkę mylimy z innymi dolegliwościami niemowlęcia.

Kiedy można wykluczyć kolki u dziecka?

• niemowlę nie krzyczy, tylko popłakuje z różnym natężeniem przed zaśnięciem
• łatwo się uspokaja, gdy je nosisz i kołyszesz
• płacze o różnych porach dnia.

Wymienione objawy mogą świadczyć o stanie typowym dla noworodków, który jest określany jako marudzenie fizjologiczne.

Przyczyny kolki u niemowląt

Zdania na temat przyczyn kolki są podzielone. Jest kilka teorii mówiących o tym, co wywołuje kolki u dziecka.

Aktualnie bierze się pod uwagę następujące teorie:

• kolkę powodują zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, które prowadzą do bolesnych skurczów jelit. Zaburzenia mogą być spowodowane alergią na białka mleka krowiego, nietolerancją laktozy lub nadmiernym gromadzeniem się gazu w przewodzie pokarmowym,
• kolka może brać się z zaburzeń zachowania, które wynikają z nieprawidłowego kontaktu emocjonalnego rodzica (zwłaszcza matki) z dzieckiem,
• kolka może być skrajną odmianą zwykłego płaczu obserwowanego u większości niemowląt,
• kolka u niemowląt może być zaburzeniem na tle różnych przyczyn, których nie udało się jeszcze zdefiniować.

Wśród bardziej szczegółowych przyczyn kolki u niemowląt wymienia się także:

• niedojrzałość układu pokarmowego – żołądek i jelita dopiero uczą się funkcjonowania,
• niedojrzałość układu nerwowego dziecka,
• nadmierne gromadzenie się gazów,
• połykanie powietrza w trakcie ssania piersi spowodowane złą techniką ssania,
• alergia pokarmowa – należy wziąć ją pod uwagę, gdy choruje na nią ktoś z bliskiej rodziny,
• kontakt z dymem papierosowym – dzieci palących rodziców częściej mają kolkę,
• stres rodziców – dzieci starszych i lepiej wykształconych mam częściej miewają kolkę. Być może dlatego, że kobiety te odczuwają więcej lęku o dziecko. ​

Lekarze coraz częściej mówią o psychologicznych przyczynach kolki u niemowląt – poprzez płacz i ból brzucha niemowlę odreagowuje napięcie, jakiego doświadcza w ciągu dnia. Prawdopodobnie właśnie dlatego ataki kolki pojawiają się często wieczorem.

Kolka u niemowlaka a karmienie piersią

Gdy niemowlę cierpi na kolki, nie należy przerywać karmienia piersią. Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla dziecka, obecnie nie ma dowodów naukowych na to, że dieta mamy karmiącej mogłaby wywoływać kolki. Może się jednak zdarzyć, że dolegliwości kolkowe będą objawem alergii pokarmowej, wtedy lekarz może zaproponować wyeliminowanie z diety określonych pokarmów, aby sprawdzić, co szkodzi dziecku.

Choć kolki niemowlęce nie są chorobą, cierpiące na nie dziecko powinien zbadać lekarz. Płacz tak małego dziecka może świadczyć również o zapaleniu ucha, zakażeniu układu moczowego, wadach przewodu pokarmowego. Lekarz pomoże wykluczyć te choroby.

Kolka u niemowlaka – leczenie

Choć na kolkę niemowlęcą nie ma jednej zawsze działającej metody, rodzice nie muszą być wobec niej bezradni. Najważniejsze to poznać przyczyny kolki. Jeśli dziecko cierpi z powodu bólu brzucha, można próbować zmienić pozycję, w której się je karmi, smoczek, z którego pije mleko, spróbować masażu lub noszenia w chuście. Bardzo często kolce da się zaradzić domowymi sposobami, bez korzystania z leków.

Domowe sposoby na kolkę – co wypróbować na kolkę u niemowlaka:

• Zmiana pozycji podczas karmienia – jeżeli niemowlę ssie zbyt szybko pierś, krztusi się i przełyka łapczywie, spróbuj je karmić lekko odchylona do tyłu, tak aby mleko płynęło „pod górkę”. Dzięki temu dziecko będzie piło wolniej. Taki sposób karmienia polecany jest także w przypadku ulewania u niemowląt.
  
• Sprawdzenie, jak dziecko ssie – sprawdź, czy niemowlę w trakcie ssania obejmuje ustami większą część brodawki razem z otoczką. Jeśli dobrze chwyta brodawkę, jest mniejsza szansa, że w trakcie ssania nałyka się powietrza. Doradcy laktacyjni zalecają też, aby w wypadku kolkowych dzieci odciągać z piersi pierwszą partię mleka (1-2 łyżeczki).
  
• Karmienie częściej, ale nieco krócej – to także działa antykolkowo. Zalecane jest też, aby dziecko najpierw opróżniło jedną pierś, a dopiero potem ewentualnie przystaw je do drugiej. Mleko, jakie wypływa na początku, ma mniej tłuszczu, a więcej cukru, który może powodować kolkę.
  
• Przygotowanie ciepłych okładów lub kąpieli – podczas ataku kolki zrób rozgrzewający okład z pieluszki tetrowej (ogrzanej np. żelazkiem lub na grzejniku). Możesz też ogrzać brzuszek strumieniem powietrza z suszarki (nie gorącym), położyć na nim termofor z ciepłą wodą lub zrobić dziecku kąpiel w wanience. Ciepło rozluźnia mięśnie i łagodzi bóle brzucha.
  

Leki na kolki u niemowląt

Jeśli domowe sposoby na kolkę zawiodą, warto wybrać się z dzieckiem do lekarza, który spróbuje ustalić przyczynę dolegliwości. Wskazane może być podawanie lekarstw, kropel na kolki lub użycie rurek do odgazowywania.

1. Herbatki ziołowe na kolki. Kiedyś sądzono, że herbatka koperkowa pomaga na kolki. Obecnie specjaliści odradzają podawanie jej niemowlętom oraz dzieciom do 4. roku życia. W przypadku bólu brzucha sprawdzić może się rumianek, który ma działanie rozkurczowe, oraz mięta, która łagodzi dolegliwości układu trawiennego. Zachowaj jednak ostrożność, ponieważ rumianek często uczula.

2. Krople na kolkę u niemowlaka. Leki na kolki u niemowląt przeważnie są dostępne w formie kropelek. Krople na kolkę można kupić w aptece bez recepty, ale małym dzieciom lepiej nie podawać ich na własną rękę. O tym, jakie krople podawać, powinien zdecydować pediatra.

3. Rurki do odgazowywania niemowląt. Coraz częściej proponowanym rozwiązaniem na bolesne wzdęcia, kolki i inne problemy z gromadzeniem się gazów w brzuchu jest rurka doodbytnicza dla niemowląt. Rurka, znana także jako kateter i kaniula, posiada ograniczniki, które teoretycznie zapobiegają zbyt głębokiemu jej umieszczeniu. Rurka stanowi jednak pewne zagrożenie przy niewłaściwej aplikacji: nawet wkładając ją bardzo płytko można uszkodzić zwieracz odbytu lub śluzówkę.

Ważne: Niemowlakowi z kolką nie można podawać żadnych leków bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Zapobieganie kolkom u niemowląt

Można też spróbować w porę zapobiec kolce u niemowląt. Aby nie doszło do bolesnych skurczów jelit:

• Pilnuj dziurki w smoczku – jeśli karmisz dziecko butelką, smoczek nie powinien mieć zbyt dużej dziurki. Powinien być w trakcie karmienia całkowicie wypełniony mlekiem. Najlepiej jest sprawić dziecku butelkę antykolkową.

• Pamiętaj o odbijaniu – po karmieniu kładź niemowlę na swoim ramieniu i czekaj kilka minut, aż mu się odbije (nie musi się to zdarzyć zawsze).
  
• Noś dziecko w chuście – dzieci noszone w chuście przynajmniej przez dwie godziny dziennie o wiele rzadziej mają kolki niż maluchy bezchustowe. Noszenie pionowe (na brzuchu w pozycji żabki albo na ramieniu, jak do odbicia) pomaga także już podczas wieczornego napadu płaczu.
  
• Kanguruj – kangurowanie to kontakt dziecka z ciałem rodzica (skóra do skóry). Niemowlę całą powierzchnia brzuszka – od pępka do szyi – dotyka twojego ciała, a nóżki ma zgięte. Kontakt z twoim ciałem jest formą masażu dla brzuszka.
  
• Stosuj chwyt kolkowy – układaj dziecko na przedramieniu, brzuszkiem do dołu, by główka opierała się na dłoni, a rączki i nóżki zwisały po bokach i w tej pozycji nosisz dziecko.
  
• Masuj brzuch – otwartą dłonią kreśl kółka na brzuchu, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Lekko dociskaj dłoń, aby pobudzić jelita do pracy. Taki masaż brzuszka na kolkę rozkurcza jelita i działa uspokajająco. Uwaga: masaż skutkuje, gdy jest stosowany zapobiegawczo: nie w czasie ataku, ale kilka razy w ciągu dnia. Wtedy w brzuszku nie będą się gromadzić gazy.
  
• Otocz dziecko spokojem – wieczorem wyeliminuj wszystko, co może rozdrażnić dziecko. Na jego układ nerwowy mają wpływ np. migające obrazy z telewizora(to silny bodziec dla niemowlęcia), goście w domu albo podniesione głosy mamy i taty. Postaraj się, aby ostatnie godziny dnia upłynęły wam w spokoju.

• Ucisz swoje emocje – dzieciom łatwo udziela się zły humor mamy, więc jeśli jesteś już zniecierpliwiona i wyczerpana, oddaj maleństwo w ramiona taty.
  
• Zabierz dziecko na spacer albo przejażdżkę autem. Wiele maluchów zasypia podczas takich wycieczek prawie natychmiast. Gdy wiesz, o której godzinie najczęściej zaczyna się atak, możesz wybrać się na spacer „zapobiegawczo’’.
  
• Odkręć kran albo włącz suszarkę – wiele maluszków uspokaja się i usypia pod wpływem monotonnych dźwięków. Wypróbuj działanie białego szumu.
  
• Nie rozbawiaj dziecka – po ostatnim karmieniu wieczornym powinno spokojnie strawić posiłek.

Bibliografia:
Hanna Szajewska, Kolka niemowlęca – skuteczność różnych metod leczenia, Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci Akademii Medycznej w Warszawie, Borgis – Nowa Pediatria 2/2002
Wessel M.A. et al.: Paroxysmal fussing in infancy, sometimes called „colic”. Pediatrics 1954, 14:421-34
Canivet C. et al.: Infantile colic – less common than previously estimated? Acta Paediatr. 1996, 85:454-8
Lucas A. et al.: Crying, fussing and colic behaviour in breast and bottle-fed infants. Early Human Development 1998, 53:9-19.
Lucassen P.L. et al.: Systematic review of the occurrence of infantile colic in the community. Arch. Dis. Child. 2001, 84:398-403

Zobacz też:

• Czego nie powinna jeść karmiąca mama, kiedy dziecko ma kolkę?
• Najczęstsze przyczyny bólu brzuszka u niemowlaka
• 5 pozycji dobrych do karmienia piersią

Konsultacja merytoryczna

dr n. med. Lilianna Baran

Pediatra, neonatolożka, Klinika Ginekologii i Położnictwa, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza we Wrocławiu