Stymulacja owulacji: jak wygląda procedura stymulacji jajeczkowania? [LEKI, SKUTECZNOŚĆ]

Stymulacja owulacji, poza zwiększeniem szans na zapłodnienie naturalne, służy też pozyskaniu komórek jajowych do sztucznego zapłodnienia. Stosuje się ją u kobiet, które mają zaburzenia owulacji – szacuje się, że 40 proc. kobiet mających problemy z płodnością cierpi na zaburzenia owulacji.

Stymulacja owulacji:

• Przebieg
• Leki i ich skuteczność:

1. leki doustne
2. zastrzyki

• Skutki uboczne

Przebieg stymulacji owulacji

Zanim kobieta zostanie poddana procedurze stymulacji owulacji, musi przejść badania diagnostyczne, które potwierdzą, że cierpi na brak lub zaburzenia jajeczkowania. Najlepszym miernikiem tego faktu jest badanie progesteronu w środkowej fazie lutealnej – analiza jego poziomu pozwala stwierdzić, czy cykl jest owulacyjny, czy nie – poziom progesteronu 3 ng/ml krwi wskazuje zazwyczaj na brak owulacji.
Kobieta, która zakwalifikowała się do stymulacji owulacji, otrzymuje preparaty doustne lub zastrzyki. Procedurę ich podawania opisaliśmy poniżej.

Jakie leki stymulujące owulację?

Najczęściej leczenie zaczyna się od podania leków doustnych – jaki lek na stymulację owulacji zostanie podany, zależy od przyczyny zaburzeń jajeczkowania. Jeśli ta terapia lekami nie przyniesie skutku, stosuje się podawanie hormonów w zastrzykach.

• Leki doustne stymulujące owulację - zadaniem tych preparatów jest modyfikacja wydzielania przez organizm kobiety endogennych gonadotropin. Oznacza to, że hormony, które stymulują jajeczkowanie, są produkowane przez organizm leczonej kobiety. Leki najczęściej podaje się przez 5 dni, zaczynając od 3-5 dnia cyklu. Dawkowanie dobiera się indywidualnie i może ono być modyfikowane (zwiększenie dawki), jeśli dawka mniejsza nie przynosi rezultatów. Z leczenia doustnymi środkami rezygnuje się, gdy podawanie maksymalnej dawki dziennej nie skutkuje jajeczkowaniem.
• Zastrzyki na wywołanie jajeczkowania - przy tym sposobie podaje się kobiecie egzogenne gonadotropiny, które pobudzają receptory pęcherzyka, z którego ma się uwolnić jajeczko. Egzogenne gonadotropiny (FSH) są pozyskiwane w laboratoriach. Produkują je zmodyfikowane komórki jajnika chomika chińskiego. Kobiecie podaje się serię zastrzyków, najczęściej ze wzrastająca dawką hormonów. Początek stymulacji owulacji tą metodą zaczyna się zwykle w drugim dniu cyklu. Po tygodniu podawania leku robi się badanie USG (obserwuje się, czy pęcherzyk Graafa rośnie) i na jego podstawie podejmuje się decyzje o utrzymaniu dawki lub jej zwiększeniu.

Leki doustne na indukcję owulacji

• Cytrynian klomifenu

W doustnej stymulacji owulacji stosuje się najczęściej cytrynian klomifenu. Jego działanie jest dość skomplikowane, ale ujmując je w największym skrócie działa on tak, że pobudza podwzgórze, które wydziela hormon stymulujący wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH). To one odpowiadają za wzrost pęcherzyka Graafa, dojrzewanie komórki jajowej i jej uwalnianie.

Dawkowanie: początkowa dawka – 50 mg/dobę, maksymalna dawka dopuszczona w Polsce – 150 mg/dobę.

Skuteczność: dawka najniższa skutecznie stymuluje owulację u 52 proc. kobiet, dawka 100 mg/dobę – 60-80 proc. kobiet.
60 proc. kobiet zajdzie w ciążę po 3 owulacyjnych cyklach stymulowanych cytrynianiem klomifenu i aż 70-75 proc. kobiet po 6-9 takich cyklach. Badania prowadzono na kobietach, u których problemy z owulacją były jedyną przeszkodą do zajścia w ciążę.

• Letrozol

Innym lekiem stosowanym do stymulacji owulacji jest letrozol. Wykorzystuje się go, gdy nie zadziała cytrynian klomifenu. Jest stosowany nie tylko do stymulacji owulacji, ale i do leczenia raka piersi. Mechanizm jego działania polega na hamowaniu syntezy estrogenów, co pobudza wydzielanie hormonu FSH i wzrost pęcherzyka.

Dawkowanie: przez 5 dni od trzeciego dnia cyklu zwykle w dawce 2,5 oraz 5 mg/dobę. Możliwe jest zwiększenie dawki do 7,5 mg/dobę.

Skuteczność: działa na 60 proc. kobiet, u których nie zadziałał cytrynian klomifenu. Stwierdzono też, że letrozol przyczynia się do mniejszego odsetka ciąż mnogich.

• Inne leki doustne stosowane w stymulacji owulacji

Jeżeli przyczyną niepłodności u kobiety jest zbyt wysoki poziom prolaktyny, podaje się bromokryptynę (np. Parlodel) lub kabergolinę (np. Dostinex).

Stymulacja owulacji za pomocą zastrzyków

Gonadotropiny FSH i LH w zastrzykach podaje się zwykle przez tydzień. Leczenie rozpoczyna się w pierwszym tygodniu cyklu, często drugiego dnia. Terapia wymaga monitorowania między innymi poprzez regularne badania USG i krwi.
Gdy lekarz stwierdzi w USG wzrost pęcherzyków, zaleci podanie kolejnego leku – gonadotropiny kosmówkowej (hCG), która ułatwia uwolnienie jajeczka z pęcherzyka. Jest to najczęściej jeden zastrzyk.

Skutki uboczne stymulacji owulacji

Procedura stymulacji owulacji jest bezpieczna, ale u niektórych kobiet może powodować skutki uboczne. Należą do nich:

• powiększenie jajników i obwodu brzucha,
• ból podbrzusza,
• nudności i wymioty,
• zmęczenie,
• bolesność piersi,
• obrzęk lub wysypka w miejscu zastrzyku,
• ciąża mnoga,
• poronienie.

W unikaniu skutków ubocznych kluczowy jest odpowiedni dobór dawek leków.

Źródło: Stymulacja owulacji. Michał Radwan, Dorota Zamkowska, Dariusz Wójcik, Tomasz Ziółkowski. Gin. Perinat. Prakt. 2017; 2, 1: 1–8

Więcej na temat leczenia niepłodności:

• Walka o płodność to powód do dumy
• Waga wpływa na płodność
• Leczenie niepłodności immunologicznej w Polsce