Przysłowia styczniowe – ludowe mądrości o pogodzie, przyrodzie i ludziach

Aż trudno uwierzyć, że wiele przysłów towarzyszy nam od czasów średniowiecza. Warto zadbać, aby poznawały je kolejne pokolenia i przekazywały dalej. Sprawdź, które z proponowanych przysłów o styczniu mogą okazać się najciekawsze dla młodszych lub starszych dzieci.

Przysłowia ludowe o styczniu

Wśród przysłów ludowych o styczniu znajdziemy takie, według których jest to miesiąc stworzony do składania sobie noworocznych życzeń i odwiedzin, np.

Miesiąc styczeń, czas do życzeń.
Styczeń dla gości lodem Wisłę mości.

Zgodnie z innym przysłowiem o styczniu – osoby urodzone w tym miesiącu są wyjątkowo odporne na przeciwności losu:

Kto się w styczniu rodzi, gadzina mu nie szkodzi.

Jednocześnie nie brak również w przysłowiach dowodów na to, że styczeń potrafi być okrutny:

Styczeń niejednemu marcem się staje (czyli, że niejeden w tym miesiącu pożegna się z życiem).

Przysłowia o styczniu na (prawie) każdy dzień

Po dziś dzień funkcjonuje mnóstwo przysłów ludowych o styczniu, w których nie pojawia się nazwa miesiąca a konkretny dzień wspomnienia któregoś ze świętych lub dzień Święta Trzech Króli. W efekcie można doszukać się przysłowia niemal na każdy dzień stycznia:

Gdy w Eugeniego (4 stycznia) lód albo woda, taka i lipcowa pokaże się pogoda.
Gdy Trzech Króli (6 stycznia) mrozem trzyma, będzie jeszcze długa zima.
Na Trzech Króli noc się kuli.
Na Trzech Króli słońce świeci wiosna do nas pędem leci.
Gdy Trzej Królowie szarugą częstują, w Zielone Świątki słotę przewidują.
Gdy Trzej Króle pogodą darzą, nie zasypiaj ranków gospodarzu.
Święta Honorata (11 stycznia), figle płata.
Weronika (13 stycznia) chustkę zrzuci, wiosna od nas się odwróci.
Jak Feliks mroźny (14 stycznia), tak i luty groźny.
Gdy Makary (19 stycznia) pogodny, cały styczeń chłodny.
Fabian i Sebastian (20 stycznia) gdy mróz dadzą, srogą zimę przyprowadzą.
Jeśli na Agnieszką (21 stycznia) pochmurno, to o len nietrudno; a jeżeli jasno, to o len ciasno.
Kiedy Wincenty (22 stycznia) posypie pierze, to nie ustanie aż do Gromnicznej (2 lutego) w pierwsze pacierze.
Na Świętego Pawła (25 stycznia) połowa zimy przepadła.

Styczniowe przysłowia o pogodzie i przyrodzie

Zdecydowana większość przysłów ludowych (nie tylko tych o styczniu) dotyczy obserwacji przyrody i prognozowania pogody. W końcu to od pogody zależały plony i pożywienie. Dziś można spróbować skorzystać z ludowej wiedzy. Kto wie, może obserwując pogodę w styczniu, uda się zaplanować idealny wakacyjny urlop?

Gdy styczeń jasny i biały, w lecie bywają upały.
Po styczniu jasnym i białym będą w lato upały.
Kiedy w styczniu rośnie trawa, marna w lecie jest potrawa.
Kiedy w styczniu lato, w lecie zima za to.
Jak styczeń zachlapany, to lipiec zapłakany.
Gdy styczeń burzliwy z śniegami, lato burzliwe z deszczami.
W styczniu burze i grzmoty, w lato mało roboty.
Styczeń mrozi, lipiec skwarem grozi.
Gdy na Wincentego (22 stycznia) i nawrócenie Pawła (25 stycznia) pogoda świeci, spodziewajcie się dobrego lata dzieci.

Wśród ludowych przysłów o styczniu nie brakuje również takich, które wskazują, że powoli przyroda budzi się już z zimowego snu. Te przysłowia mogą wydać się interesujące zwłaszcza dla dzieci, które nie mogą doczekać się wiosny i lubią zwierzęta:

Jeżeli pszczoła w styczniu z ula wylatuje, rzadko pomyślny rok nam obiecuje.
Przyjdzie Święta Weronika (13 stycznia) zniesie jajka kaczka dzika.
Na Świętego Franciszka (15 stycznia) przylatuje pliszka.
Kiedy ptaki w styczniu śpiewają, to im w maju dzioby zamarzają.
Święta Agnieszka (21 stycznia) wypuściła skowronka z mieszka.

S. Adalberg: Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Warszawa 1894

Zobacz także: