Ciekawostki o jeżach

Jeże żyją obecnie na wszystkich kontynentach, ale nie wszystkie rejony świata są ich naturalnym środowiskiem. W wiele miejsc zostały przywiezione przez człowieka, głównie jako zwierzątka domowe. Ludzie od dawna są zafascynowani jeżami. Uważają je za sympatyczne zwierzęta. Ale nie znaczy to, że dobrze je znają. Poniższe ciekawostki o jeżach pozwolą ci dowiedzieć się, co je jeż, jaką ma strategię na przetrwanie zimy i ochronę przed drapieżnikami, czy rodzi się z kolcami i jak wygląda tuż po narodzinach. Przeczytaj, by lepiej zrozumieć zwyczaje i potrzeby jeży – zwierząt, które powinniśmy nie tylko podziwiać, ale również chronić.

1. Jeże w Polsce objęte są częściową ochroną. To oznacza, że nie wolno ich zabijać ani ingerować w ich środowisko, a jeżowi potrzebującemu pomocy trzeba jej udzielić.

2. Jeż po angielsku to hedgehog, co oznacza w dosłownym tłumaczeniu „świnia żywopłotowa”. Nazwa ta wiele mówi o zwyczajach tych zwierząt – potrafią posługiwać się pyskiem, aby wygrzebać spod ziemi smakołyki. Ich „ryjek” jest bardzo silny i potrafi odsuwać spore kamienie i gałęzie.

3. W Polsce dziko żyją dwa gatunki jeży – jeż europejski (Erinaceus europaeus) i jeż wschodni (Erinaceus Roumanicus). Na pierwszy rzut oka wyglądają podobnie i czasami trudno je od siebie odróżnić. Jeż wschodni ma biały brzuch, a brzuch jeża europejskiego pokryty jest ciemnymi plamkami. Jeże wschodnie mają nieco mniej kolców od jeży europejskich, ale są za to grubsze. Poniżej zdjęcia obu gatunków jeży.

Jeż wschodni. fot. petrsalinger/Adobe Stock

Jeż europejski. fot. Lubomir/Adobe Stock

4. Na świecie żyje 17 gatunków jeży, które zamieszkują Europę, Afrykę i Azję. Jeży nie było w Australii i Nowej Zelandii, zostały tam przywiezione przez człowieka. Także obie Ameryki nie są naturalnym miejscem życia jeży.

5. Najmniejszym jeżem jest afrykański jeż pigmejski. Ma od 12,5 do 20,5 cm długości i waży, masa ciała od 227 do 680 g. Żyje na sawannie i terenach stepowych Centralnej Afryki, od Senegalu na zachodzie, do Etiopii na wschodzie i na południe do rzeki Zambezi.

Jeż pigmejski. fot. maximilian_100/Adobe Stock

6. Kolce jeża to właściwie zmodyfikowane włosy. Każdy jeż ma ich od 3,5 do 7 tysięcy. Malutkie jeże rodzą się z kolcami ukrytymi pod skórą i wkrótce po urodzeniu zaczynają wyrastać. Najpierw są jasne i miękkie, później twardnieją i ciemnieją.

7. Młode jeże wymieniają dziecięce kolce na ich wersję dorosłą – zupełnie jak wymiana mleczaków na zęby stałe u ludzi. Dzieje się to, gdy jeż ma 1-1,5 miesiąca. Nowe kolce są dłuższe, twardsze i liczniejsze. Wymiana kolców musi być uciążliwa, gdy w tym czasie zwierzęta robią się nerwowe i często się drapią.

8. Brzuch jeża nie jest goły – pokrywają go długie włosy. Niemal bezwłose są za to ogon i kończyny jeża.

9. Świeżo narodzony jeżyk jest malutki (8-25 g), nagi, bezzębny i ślepy. Jednak już po 40-45 dniach staje się samodzielny i rozpoczyna własne życie z dala od matki.

Młode jeżyki wkrótce po narodzinach fot. bridgephotography/Adobe Stock

10. Ciąża u jeży trwa 35-42 dni. Samica rodzi od 2 do 10 młodych, średnio 4-6. Rodzina składa się z samicy i jej młodych, samce nie angażują się w wychowywanie swoich dzieci. Nie należy niepokoić samicy z młodymi, gdyż mocno zdenerwowana potrafi dzieci porzucić lub skrzywdzić.

11. Aż 80 proc. młodych jeży może nie przetrwać swojej pierwszej zimy.

12. Jeże mają dość słaby wzrok, dlatego przede wszystkim polegają na słuchu i węchu.

13. Jeż jest prawdziwym żarłokiem. Ważący ok. 800 g zwierzak potrafi zjeść do 200 g pokarmu. Składają się na niego głównie chrząszcze, larwy motyli, skorki i owady, ale też małe gady, pająki, dżdżownice, oseski gryzoni. Ponieważ je dużo je, często robi kupę.

14. Jeż należy do rzędu owadożernych, do rodziny jeżowatych (Erinaceidae). Rodzina Erinaceidae dzieli się na dwie podrodziny – jeże kolczaste (Erinaceinae) i jeże owłosione (Galericinae). Jeże są zwierzętami mięsożernymi.

15. Jeż potrafi zabić żmiję. Z tego powodu został reintrodukowany w Finlandii ponad 100 lat temu.

16. Jeże mają dziwny zwyczaj zwany namaszczaniem. Polega on na tym, że zawsze, gdy spotkają nowy pokarm lub substancję (np. piach), nanoszą jego mieszankę ze śliną na kolce. Naukowcy podejrzewają, że robią to, aby zamaskować własny zapach albo po to, by tworzyć „bibliotekę” zapachów, którą mogą nosić ze sobą. To dlatego jeże często są umorusane, oblepione tą swoistą biblioteką.

17. Strategia obronna jeży to stroszenie kolców, czasami tylko na głowie, czasami na całym ciele. Jeże potrafią też zwinąć się w ciasną, najeżona kolcami kulę. Jeśli drapieżnik nie odpuszcza, jeż zaczyna fukać i sapać. Gdy i to nie pomagaj, jeż podskakuje, aby ugodzić drapieżnika kolcami. Czasami, mniej groźnego oponenta atakują zębami.

Jeż zwinięty w kulkę. fot.: elen31/Adobe Stock

18. Jeże budują aż cztery typy gniazd: dzienne, lęgowe, przedhibernacyjne i hibernacyjne. Najdłużej korzystają z tych ostatnich. Co ciekawe, najchętniej budują je nad ziemią, np. w żywopłocie. Gniazda hibernacyjne są starannie wykonanymi konstrukcjami, ze ścianami o grubości do 20 cm. Głównie zbudowane są z suchych liści, a wnętrze wyściełane jest sianem lub mchem. Prawidłowo zbudowane gniazdo na zimę potrafi utrzymać wewnątrz stała temperaturę 1-5 stopni.

19. Zwykle serce jeża bije w tempie 200-280 uderzeń na minutę. Jednak w czasie hibernacji spada do 5 uderzeń na minutę. Oddech jeży także wtedy spowalnia – z 50 do 13 wdechów na minutę. Dzięki temu organizm jeża zmniejsza zapotrzebowanie na energię, co pozwala przetrwać zwierzakowi najzimniejsze miesiące bez pokarmu. Średni czas hibernacji wynosi 145 dni.

20. Jeże na ogół dobrze radzą sobie z drapieżnikami, choć padają ofiarą lisów lub borsuków. Jednak największe niebezpieczeństwo dla tych zwierząt stanowią wypalanie traw, kosiarki i samochody.

Źródło: Karolina Szulc, Jeremiasz Szulc, „Jeż – zwierzę nie całkiem gospodarskie, ale pożyteczne”, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Hodowli Zwierząt i Oceny Surowców

Przeczytaj też: