Obowiązek alimentacyjny to rodzaj świadczenia, które polega na dostarczaniu środków utrzymania, jak również w miarę potrzeb, zapewnienie środków koniecznych w celu wychowania osoby uprawnionej do świadczeń alimentacyjnych. Alimenty realizowane są najczęściej w postaci regularnego wypłacania osobie uprawnionej lub jej opiekunowi określonych kwot pieniężnych.
Czasem, zależnie od okoliczności lub konkretnych potrzeb osoby uprawnionej, świadczenie alimentacyjne może polegać na dostarczaniu określonych środków w naturze, np. udostępnieniu mieszkania, udzieleniu lub zapewnieniu pomocy lekarskiej, osobistej pielęgnacji podczas choroby. W przypadku, kiedy osobą uprawnioną jest małoletni, obowiązek alimentacyjny realizują rodzice poprzez zapewnienie środków potrzebnych do utrzymania i wychowania. Najczęściej polega to na sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem, udzielaniu mu pomocy w nauce, spędzaniu z nim czasu.
Koszty dochodzenia alimentów
Postępowanie alimentacyjne stawia dochodzącego należnych mu roszczeń w uprzywilejowanej pozycji. Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych na podstawie art. 96 § 1 pkt 1-2 KSCU.
Kosztów Sądowych nie ponoszą ponadto:
- strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów;
- strona dochodząca ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz roszczeń z tym związanych;
- strona, która została zwolniona od kosztów sądowych przez sąd - w zakresie przyznanego jej zwolnienia;
- kurator wyznaczony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy dla danej sprawy.
Zasady ogólne alimentacji:
Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeb również środków wychowania obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Oznacza to, że obowiązek alimentacyjny powstaje dopiero, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, lub też nie może ona uczynić zadość swojemu obowiązkowi. Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się po upływie trzech lat. W przypadku śmierci zobowiązanego do alimentów obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na jego spadkobierców
Zobowiązania alimentacyjne pomiędzy:
1) rodzicem a dzieckiem: obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci powstaje w momencie narodzin dziecka. Wygasa dopiero, gdy dziecko się usamodzielni. Uzyskanie pełnoletności przez dziecko nie kończy tego obowiązku, jeżeli dziecko kontynuuje naukę, bądź nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie wygaśnie nigdy, jeżeli na skutek przyczyn od siebie niezależnych nie będzie się ono w stanie samodzielnie utrzymać.
Podobnie będzie w sytuacji, w której dziecko może się co prawda utrzymać, ale znajduje się w niedostatku. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie, wychowanie i zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb. Analogiczne zasady obowiązują pomiędzy osobami przysposobionymi a przysposabiającymi ich.
2) krewnymi innego stopnia, powinowatymi: obowiązek alimentacyjny może zaistnieć również pomiędzy:
- małżonkami i byłymi małżonkami
- byłymi małżonkami
- rodzeństwem
- dziećmi a ich rodzicami
- osobami a ich dalszymi zstępnymi
- osobami a ich dalszymi wstępnymi