Nie ma jednej recepty, jak wychować dziecko. Jednak to, co dziś w malca „włożysz”, „wyjmiesz” po latach. Ważne jest nie tylko to, co do niego mówisz, ale przede wszystkim, jak postępujesz. Bo dziecko – jak mówił amerykański psycholog i psychoterapeuta dr Thomas Gordon (autor słynnego „Wychowania bez porażek”) – kieruje się prostymi zasadami: „Powiedz mi, a zapomnę, pokaż, to zapamiętam, pozwól mi zrobić, a zrozumiem”.
Każdy z nas, rodziców, popełnia błędy. Często w dobrej wierze (albo w złości) zdarza się nam powiedzieć do malca: „Antek robi to lepiej niż ty”. Podświadomie chcielibyśmy, by nasze dziecko było lepsze od innych, czymś się wyróżniało. Jeśli jednak bardziej niż być dumni, chcemy, by czuło się ono kochane, to warto – nie tylko w Dzień Dziecka – przemyśleć, jaki wpływ na nie ma to, co i jak do niego mówimy. I co robimy.
Niemowlę mówi do ciebie swoim zachowaniem. Reaguj na jego potrzeby. Początkowo nie jest to łatwe, bo płacz może informować zarówno o głodzie, jak i o strachu, kolce, zmęczeniu. Błędem byłoby zawsze podawać dziecku pierś (lub butelkę), gdy tylko zacznie płakać. Jedzenie nie rozwiąże przecież problemu, gdy maluch jest zmęczony lub potrzebuje obecności mamy.
– Nie zakładaj z góry, czego potrzebuje malec, uważnie słuchaj sygnałów od niego. Ważne, by rodzic był spokojny. Dla dziecka trzeba mieć wiele czasu i cierpliwości, szczególnie w pierwszym roku życia. I reagować na jego potrzeby – mówi Violetta Kruczkowska, psycholog i psychoterapeutka propagująca metodę dr. Gordona.
Wsłuchuj się też w to, co mówi starsze dziecko. Jeśli dwulatek bardzo boi się pływać, nie zmuszaj go do zanurzenia się w basenie. Ale i łatwo nie rezygnuj. Zachęć, by sprawdził, czy woda jest przyjemna. Zapewnij: nikt nie będzie się z niego śmiać, że nie potrafi pływać. Jeśli jednak nie daje się namówić do wejścia do wody – trudno, zrezygnuj. Nie mów: „Dasz sobie radę”. Nie zmuszaj. Zaakceptuj jego decyzję.
– Akceptacja dziecka jest jak żyzna gleba, na której może wiele urosnąć. Nie każde dziecko będzie pierwsze chodzić, mówić. Ale każde jest inne, niepowtarzalne, ma coś w sobie. I trzeba je kochać takim, jakie jest. Wtedy ono może pokochać siebie. Tylko dziecko, które wie, że jest akceptowane, czuje się w pełni bezpiecznie – dodaje psycholog.
„Byłeś niegrzeczny, nieposłuszny, nie słuchasz, co do ciebie mówię!” Zdarza ci się w złości tak smykowi wykrzyczeć? Pomyśl jednak, że malec słysząc takie słowa, nie dostał żadnej informacji o tym, CO zrobił źle. Dowiedział się tylko, że ON JEST: zły, niegrzeczny, nieposłuszny. Zaczyna w ten sposób o sobie myśleć. Bo skoro tak mówi o nim mama, najważniejsza osoba, to znaczy, że tak jest.
– Słowami – jak nożem – można albo posmarować chleb, albo zranić. Zdanie: „Byłeś niegrzeczny”, niewiele dla dziecka znaczy. Takie słowa uderzają w jego poczucie wartości. Zwłaszcza że rodzice mówią to z ogromnym ładunkiem emocjonalnym, bo są na malca zdenerwowani, może nawet wściekli – komentuje psycholog.
Dziecko może zareagować w różny sposób. Młodszemu jest przykro, całe kuli się w sobie. Już wie, że nie jest dobre. Czy z tego powodu zmieni swoje zachowanie? Niekoniecznie, bo przecież nie rozumie, co to znaczy „być grzecznym”. Starsze dziecko może w odpowiedzi krzyknąć: „Nienawidzę cię!”.
Zdarza ci się krzyknąć na malca lub dać mu klapsa? W obydwu tych sytuacjach wykorzystujesz swoją przewagę dorosłego. A tak naprawdę okazujesz, że nie dajesz sobie rady pod względem wychowawczym, używając najgorszego argumentu: ten, kto silniejszy, ma rację.
– Dziecko może zareagować na trzy sposoby, w zależności od charakteru: poddać się, walczyć lub wybrać strategię ucieczki – wyjaśnia psycholog.
Jeśli malec często się poddaje (płacze, ulega), przekłada się to potem na jego relacje z kolegami. W stosunku do nich staje się wycofany, nieśmiały, bierny. Dziecko o silniejszym charakterze będzie walczyć. W stosunku do rówieśników zechce być „tym silniejszym”, kto ma rację. Będzie dążyć do rywalizacji, dominowania. Starsze dziecko, na które rodzice często krzyczą, może wybrać strategię ucieczki: w świat fantazji, potem grup rówieśniczych, narkotyków. Nie chcesz, by tak się stało, prawda?
Jeśli smyk jest mniejszy od rówieśników (np. urodził się jako wcześniak), szczupły, słabszy, zwykle próbujemy go wyręczać, chronić. Zdarza się tak szczególnie często, jeśli dziecko ma jakąś przewlekłą chorobę: alergię, astmę lub inny problem zdrowotny. Staramy się wtedy mu to zrekompensować i „ułatwić” życie. Stajemy po jego stronie, gdy w piaskownicy kolega zabiera mu zabawki. Chronimy smyka, nie pozwalając mu jednocześnie samemu rozwiązać konfliktu i „stanąć na własnych nogach”. Nadopiekuńczość nie jest dobra. Malec dostaje sygnał: „Nie mam do ciebie zaufania, beze mnie nie dasz sobie rady”.
– Nie jest to też dobre dla rodzica. Chce on cały czas mieć kontrolę nad dzieckiem, podejmować za niego decyzje. Bywa, że przez to nadmiernie ulega wszystkim zachciankom malucha. Boi się stawiać mu granice, a dziecko bardzo ich potrzebuje – komentuje psycholog.
„Jacek ładnie jeździ na rowerku, a ty ciągle się boisz”. „Agata powiedziała wierszyk, a ty nie chcesz wystąpić w przestawieniu. Czego się boisz?” Choć wiemy, że nie powinno się porównywać dzieci, to jednak często tak robimy. Cieszymy się, jeśli malec jest w czymś lepszy od innych. I bardzo martwimy, jeżeli nie dorównuje rówieśnikom.
– Rodzice myślą, że w ten sposób zmotywują dziecko. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że rzeczywiście to zadziała. Często malec po usłyszeniu takich słów nawet próbuje jeździć na rowerku czy chce nauczyć się wierszyka. On przecież bardzo potrzebuje naszej akceptacji, docenienia. Jednak porównywanie dzieci miedzy sobą rodzi mnóstwo konfliktów. Maluch może przestać lubić kolegę, o którym ciągle słyszy, że jest lepszy – ostrzega psycholog.
Każde dziecko jest inne. Powinniśmy wydobyć z niego potencjał, który w nim tkwi.
Sprawdź też: Jak wyznaczać dziecku granice?
Jak zapanować nad dzieckiem, które ma napad złości? Na pewno nie siłą ani nerwami. Powinnaś być usposobieniem spokoju. Przyda się też stanowczość i konsekwencja. Mów do dziecka jasno i zwięźle: „Nie wolno, bo to boli”, „Nie krzycz, bo to przeszkadza innym” itd. Proste, jednoznaczne komunikaty są skuteczniejsze niż długie wywody. Zwracając się do malca, kucnij przy nim i patrz mu w oczy. Staraj się mówić pozytywnie. Zamiast: „Nie wyrywaj chłopcu zabawki”, powiedz: „Pozwól koledze się pobawić”, zamiast: „Nie krzycz”, poproś: „Mów ciszej”. Dając konkretne wskazówki, opisując, co widzisz i czego oczekujesz („Adasia zabolało, przeproś go i bawcie się ładnie”), nie skupiaj się na zachowaniach negatywnych, raczej zwracaj uwagę smyka na to, co się udało lub może udać. Jeśli czujesz, że za chwilę eksplodujesz... Rozwścieczony dwulatek byłby w stanie wyprowadzić z równowagi nawet Matkę Teresę z Kalkuty. Staraj się jednak trzymać nerwy na wodzy – Twój wybuch nic nie da, a może zaszkodzić! Weź głęboki oddech, policz do dziesięciu (albo stu) i pomyśl sobie, że dzięki niezależności i umiejętności mówienia NIE, Twój malec będzie potrafił w przyszłości posłać do diabła dilera narkotyków. Poza tym: 1. Nie bij. Nawet zwykły klaps jest przyzwoleniem na agresję. 2. Nie szantażuj odebraniem uczucia. Dziecko wierzy, gdy słyszy „Przestanę cię kochać, jeśli będziesz taki niegrzeczny”. 3. Nie etykietuj. Zamiast mówić „Jesteś niegrzeczny” (malec może w to uwierzyć i potwierdzać swoim zachowaniem tę etykietkę) powiedz „To było niegrzeczne”. 4. Nie strasz. Maluch może uwierzyć, że chcesz oddać go dziadowi itp.
Nieznośne dziecko – na jego temat wszyscy wokół mają coś do powiedzenia. "To na pewno ADHD " – mądrzy się koleżanka. "A gdzie tam, Jaś to po prostu żywe srebro, jak jego ojciec" – uspokaja babcia. "Diabeł wcielony! Trzeba mu przetrzepać skórę!" – mruczy pod nosem sąsiad. Co robić, by choć trochę okiełznać nieznośnego malca? Zapytaliśmy o to Beatę Chrzanowską, psychologa dziecięcego. Polecamy także: Twoje dziecko nie jest niegrzeczne, gdy... Przyjrzyj się dziecku. Może ma powód, by być niegrzeczne? Gdy dziecko zaczyna rozrabiać , np. wspinać się regał w supermarkecie, zastanów się dlaczego to robi . Nudzi się? Chce dotknąć czerwonej miski na najwyższej półce? Zwrócić na siebie twoją uwagę? Znając odpowiedź na to pytanie (uprzedzamy: nie zawsze łatwo ją odnaleźć) będziesz mogła odpowiednio zareagować: np. przydzielić mu Bardzo Ważne Zadanie, które odwróci jego uwagę od regału albo podpowiedzieć, jak ma się zachować ("Jeśli chcesz coś zobaczyć z bliska, powiedz mi, pomogę ci"). Nie ulegaj, jeśli złym zachowaniem chce na tobie coś wymusić, np. kupienie słodyczy. Jeśli to zrobisz, przy następnej okazji czeka cię powtórka. Przyjrzyj się jego rówieśnikom. Większość dzieci rozrabia! W zasadzie nie powinno się porównywać dzieci, ale... Jeśli uważnie przyjrzysz się grupie rozbrykanych maluchów, możesz dojść do wniosku, że ... wszystkie dzieci są niegrzeczne , a twoje dziecko nie wyróżnia się niczym szczególnym. –To zupełnie normalne, gdy dwu-, trzylatek się buntuje i "walczy" z rodzicami, jest w pięciu miejscach naraz, czasem pobije się z kolegą o najlepsze wiaderko, niekiedy urządza sceny w sklepie, sprawdza, co jest w szufladach, wierci się przy stole, biega, chce wejść na każdy murek i każdy krawężnik – mówi...
Złość, jej napady, są normalnym zjawiskiem u małych dzieci. Mówiąc „nie”, próbując postawić na swoim, uczą się niezależności i poznają reguły rządzące światem. A że krzyczą przy tym, jakby je ktoś obdzierał ze skóry? Robią to, bo nie potrafią jeszcze przekazać słowami kłębiących się w nich emocji. Co robić, gdy dziecko rozpoczyna swój występ? Jakich błędów się wystrzegać? Awantura w sklepie Malec płacze, tupie, kładzie się na podłodze, a w dodatku krzyczy jak opętany. Krótko mówiąc, wyłazi ze skóry, by zmusić cię do kupienia tego, co sobie upatrzył. • Ulegasz dla świętego spokoju. Dziecko prawdopodobnie natychmiast się uspokaja. Jest szczęśliwe, bo dostało to, czego chciało. Ty oddychasz z ulgą, jednak nie jesteś zadowolona – dobrze wiesz, że w ten sposób sama na siebie zastawiłaś sidła. Bo malec wyciągnie wnioski. Skoro tak łatwo udało mu się osiągnąć cel, będzie próbował tej sztuczki jeszcze wiele razy. I to przy każdej nadarzającej się okazji. • Krzyczysz, dajesz klapsa. Malec wrzeszczy coraz głośniej, ty jesteś coraz bardziej wściekła, a tłum wokół gęstnieje z minuty na minutę – w końcu darmowy spektakl to nie lada gratka. Purpurowa ze wstydu wynosisz wierzgające dziecko ze sklepu. To nie wszystko. Traktowany w ten sposób maluch nie uczy się sam kontrolować, a więc sytuacje tego rodzaju powtarzają się coraz częściej. Co gorsza, bierze z ciebie przykład i stosuje przemoc wobec słabszych od siebie, np. w piaskownicy. • Spokojnie czekasz, aż atak furii minie. Uważasz jedynie, by malec nie zrobił sobie albo komuś krzywdy. Jeśli nie ma innego wyjścia, bierzesz smyka na ręce i wynosisz w bezpieczne miejsce. Gdy emocje opadną, tłumaczysz, co można, a czego nie wolno robić w sklepie. Możesz także bawić się z nim w zakupy, a przed wyjściem umówić się, na co może liczyć (np. udane...
