Nasze babcie i dziadkowie doskonale pamiętają, że w wigilię nie jadało się mięsa przez cały dzień i dodatkowo ograniczało się posiłki aż do wieczornej wieczerzy. Z tego obowiązku zwolnione były jedynie małe dzieci (czyli te, które nie przystąpiły jeszcze do pierwszej komunii), osoby chore oraz w podeszłym wieku. Wigilijna wieczerza obfitowała w potrawy (12!), ale postne (bezmięsne). Wielu z nas podtrzymuje rodzinną tradycję – przynajmniej jeśli chodzi o postny charakter wigilijnych dań. Skąd wzięła się ta tradycja?
Spis treści:
Jak podaje wiele źródeł – nasi przodkowie nie mogli sobie pozwolić na co dzień na jedzenie do syta. Wyjątek stanowili najbogatsi. Znakomita większość tak naprawdę ucztowała jedynie w czasie świąt. A i wtedy nie wszystkich stać było na mięso czy drogie potrawy. Wigilia nie była obchodzona jako święto, a z jedzeniem takiego rarytasu jak mięso, czekano do Bożego Narodzenia.
Na wigilijnym stole przez całe wieki najczęściej gościły potrawy tanie i łatwo dostępne, takie jak kapusta, groch czy suszone grzyby nazbierane jesienią. W wigilijnym menu nie mogło zabraknąć darów leśnych (wspomniane grzyby), darów jezior i rzek (ryby) oraz polnych (kasze, rośliny oleiste, warzywa, owoce).
Ponieważ w czasach pogańskich pierwotna „wigilia” była ściśle związana z poczęstunkiem dla zmarłych, na wigilijnym stole musiały pojawić się potrawy, które „lubiły” duchy. Należały do nich takie dania jak bliny (placuszki), warzywa strączkowe (groch, fasola, bób) oraz miód, orzechy i jabłka. Za mięsem najwyraźniej duchy nie przepadały…
W Kościele katolickim post to czas pokuty. Aktualnie wyróżnia się takie rodzaje postów jak:
Część wiernych przestrzega wciąż również tzw. postu eucharystycznego – nie jedząc nic od północy, aż do momentu przyjęcia komunii świętej.
Aż do 1983 roku w Kościele powszechnym w wigilię obowiązywał post jakościowy i ilościowy. Wtedy to uznano, że dzień poprzedzający Boże Narodzenie nie powinien być traktowany jako dzień pokuty. Oficjalnie potwierdził to list Episkopatu Polski skierowany do wiernych w 2003 roku. Od tego momentu oficjalnie w wigilię nie musimy pościć - tego dnia nie trzeba już ograniczać posiłków (zniesiono post ilościowy tego dnia) i można jeść mięso (zrezygnowano z postu jakościowego).
Wigilia 2023 wypada w niedzielę, dlatego – post nie jest obowiązkiem i nikt, kto zje tego dnia mięso, nie będzie musiał się z tego spowiadać. Dotyczy to nie tylko wieczerzy wigilijnej, ale i śniadania czy obiadu 24 grudnia. Przypomnijmy, że w roku 2021 wigilia wypadała w piątek, dlatego księża apelowali wtedy, by tego dnia nie jeść mięsa.
Co ciekawe, wiele osób niewierzących i tych, którzy nie przestrzegają żadnych postów w ciągu roku – podczas wieczerzy wigilijnej pozostają wierni tradycji dawnych chrześcijan (oraz jeszcze dawniejszych pogan). I nikt się temu nie dziwi, ponieważ tego wieczoru, placuszki, smażona ryba, karp w galarecie czy niezabielany barszcz uszkami – smakują wyjątkowo. I mimo że zniesienie postu przez papieża Jana Pawła II nastąpiło w 1983 r., a w Polsce Episkopat oficjalnie potwierdził to zniesienie w 2003 – wciąż mało kto wyobraża sobie, by w wigilię na stole gościły kotlety zamiast karpia czy wędliny zamiast śledzi.
Warto dodać, że wyznawcy prawosławia, którzy świętują Boże Narodzenie dwa tygodnie po katolikach – wciąż nie tylko nie chcą, ale i nie mogą jeść mięsa.
Źródła:
Kodeks Prawa Kanonicznego, www.katolicki.net
S. Adamkiewicz: Wigilia: dlaczego pościmy?, www.histmag.pl
H. Szymanderska: Polska Wigilia. Warszawa 1989
Zobacz także:
Potrawy wigilijne to tradycja, ale lista dań w każdym domu może się nieco różnić. Wyjaśniamy, które potrawy najczęściej goszczą na wigilijnym stole w Polsce i co symbolizują. Nie wszyscy wiedzą, że 12 potraw wigilijnych wcale nieprzypadkowo od lat króluje na stołach w wigilię Bożego Narodzenia. Potrawy wigilijne – lista 12 tradycyjnych dań Barszcz czerwony z uszkami Ryba w galarecie Śledzie w oleju lub śmietanie Karp smażony Kapusta wigilijna (bigos wigilijny) Ryba po grecku Kutia Kluski z makiem Pierogi wigilijne z kapustą i grzybami Kompot z suszu Makiełki/makówki śląskie Zupa grzybowa 1. Potrawy wigilijne: barszcz czerwony z uszkami W większości polskich domów pierwszym daniem wigilijnym jest barszcz czerwony z uszkami . Tradycyjny barszcz nie jest oczywiście robiony z koncentratu czy z torebki, a z prawdziwych buraków czerwonych, które, zgodnie z ludowymi przekonaniami, symbolizują urodę i długie życie. Co ciekawe, pierwsze wzmianki o barszczu pojawiły się w 1576 roku w „Żywocie człowieka poczciwego” Mikołaja Reja. Zobacz przepis na barszcz czerwony dla niemowlaka 2. Potrawy wigilijne: ryba w galarecie Ryba jest symbolem Jezusa Chrystusa i odradzania się do życia, dlatego na wigilijnym stole nie może zabraknąć potraw z rybą właśnie. Polacy w tym dniu wybierają najczęściej karpia, ale można sięgać również po inne gatunki ryb. Jedząc ryby, zgodnie z wierzeniami zapewniamy sobie zdrowie i dostatek. Ryba w wielu wierzeniach symbolizuje żywioł wody i płodność. Dla chrześcijan niesie ze sobą znaczenia również takie jak: nieśmiertelność i moc odradzania się. To także nawiązanie do chrztu oraz eucharystii. Zobacz przepis na rybę w jarzynach dla dzieci 3. Potrawy wigilijne: śledzie w oleju lub śmietanie Śledź w...
Życzenia przy dzieleniu się opłatkiem bywają kłopotliwe. Zdarza się, że po prostu nie wiemy, czego życzyć konkretnej osobie lub nie potrafimy swoich myśli ubrać w słowa. Przygotowaliśmy życzenia opłatkowe, które wybawią was ze świątecznych opresji. Będą też podpowiedzią dla najmłodszych członków rodziny, którzy dopiero uczą się składania życzeń. Poza życzeniami, które składa się osobiście, podczas dzielenia się opłatkiem, mamy też takie, które możecie wysłać znajomym i rodzinie np. SMS-em lub wypisać je na świątecznej kartce. A oprócz życzeń wigilijnych, polecamy też specjalne przygotowane życzenia na Boże Narodzenie Jakie życzenia złożyć przy dzieleniu się opłatkiem? Nie chodzi o to, by uczyć się życzeń na pamięć (choć jeśli chcesz – oczywiście, możesz to zrobić), ale by były one inspiracją. Często zdarza się, że podczas dzielenia się opłatkiem nagle czujemy „pustkę w głowie”, a nasza kreatywność zawodzi. Warto więc przygotować sobie wcześniej życzenia wigilijne. Składając życzenia podczas dzielenia się opłatkiem, możemy też nawiązać do indywidualnych marzeń czy sytuacji osoby, do której się zwracamy. Na przykład maturzyście życzmy zdanego wspaniale egzaminu dojrzałości, uczniowi — frajdy z nauki i zadowolenia z ocen, przyszłej mamie — szczęśliwego rozwiązania i zdrowia dla niej oraz maluszka. Oto nasze propozycje, czego życzyć przy dzieleniu się opłatkiem. Niech spełniają się wszystkie Twoje marzenia, a tegoroczne Święta Bożego Narodzenia będą piękne, pełne ciepła i miłości. *** Wymarzonych, pełnych magii Świąt Bożego Narodzenia. Zdrowia dla ciebie i wszystkich twoich bliskich, cierpliwości i konsekwencji w dążeniu do celu oraz satysfakcji z powodu każdej pokonanej przeszkody. *** Życzę Ci najlepiej na świecie. Kocham Cię córeczko (synku, mamo, tato,...
Przygotowując świąteczny jadłospis, warto dobierać potrawy w taki sposób, aby zachowując tradycyjny świąteczny charakter, ale nie obciążać żołądka. Wybierz te produkty, które będą najbardziej wartościowe, a unikaj potraw ciężkostrawnych i powodujących wzdęcia. Warto wiedzieć, że nie wszystkie wigilijne potrawy są w ciąży dozwolone – niektórych dań lepiej nie jeść. I na odwrót: nie wszystkie są zakazane – są i takie, które dodadzą przyszłej mamie zdrowia! Kapusta z grzybami, barszcz czerwony, śledź, karp smażony... co można zjeść, a czego unikać? Podpowiadamy! Potrawy wigilijne, które możesz jeść w ciąży Zwróć szczególną uwagę na składniki użyte do przygotowania danej potrawy. Niektóre z nich mogą być skarbnicą witamin i minerałów dobrych dla ciebie i maluszka. Piernik tradycyjny - Ten upieczony z mąki żytniej i miodu to dobry błonnik, minerały i substancje czynne cenne dla zdrowia. Jedz go jednak raczej bez marmolady i polewy czekoladowej. Czytaj też: 5 przepisów na pierniczki Zupa migdałowa - Jest lekka, słodka, bogata w białka pochodzące z mleka oraz lekkostrawne węglowodany zawarte w ryżu. Zawiera w sobie także całkiem dużo potasu, dobrych kwasów tłuszczowych i witaminy E – w te zdrowe substancje obfitują słodkie migdały. Sernik - Ten zrobiony z twarogu albo serka typu mascarpone dostarczy ci na pewno dużą porcję białka. A do tego – mnóstwo składników mineralnych pochodzących z bakalii. Niestety, taki tradycyjny sernik ma także sporo cukru, więc nie jedz go zbyt dużo. Niech to będzie jeden kawałek. I najlepiej bez grubej warstwy słodkiego lukru lub czekolady. Wypróbuj przepis na sernik z brzoskwiniami Kompot z suszu - Jest idealny na ciążowe kłopoty, bo zawiera błonnik , który usprawnia pracę jelit i sprzyja rozwojowi dobrej flory bakteryjnej. Najlepiej zrobisz, gotując kompot bez...
