Syndrom Gardnera – jak poznać, że rodzic manipuluje dzieckiem

Syndrom Gardnera nie jest jednostką chorobową, nie ma go na liście zaburzeń psychicznych. Nie ma natomiast wątpliwości, że występuje u części dzieci rozwiedzionych rodziców (ale też gdy nastąpiła separacja rodziców), a dziecko wykazujące objawy zespołu alienacji rodzicielskiej, wymaga pomocy psychologicznej.

Spis treści:

Czym jest syndrom Gardnera?
Syndrom Gardnera – przyczyny
Objawy syndromu Gardnera
Syndrom Gardnera – stopnie nasilenia
Leczenie syndromu Gardnera

Czym jest syndrom Gardnera?

Nazwa „syndrom Gardnera” pochodzi od nazwiska naukowca, Richarda Gardnera, który w 1985 roku jako pierwszy sformułował pojęcie zespołu oddzielenia od drugoplanowego rodzica. Gardner wyciągnął swoje wnioski na podstawie obserwacji, z których wynikało, że dzieci często składają fałszywe, niezgodne z rzeczywistością i oczerniające drugoplanowego rodzica zeznania o molestowaniu seksualnym.

Syndrom Gardnera nazywany jest także zespołem oddzielenia od drugoplanowego opiekuna. Z angielskiego oznacza się go skrótem PAS (Parent Alienation Syndrome). Gardner twierdził, że zespół objawów PAS występuje u dziecka wyłącznie w sytuacji rozwodu rodziców i spraw sądowych o przyznanie opieki. W literaturze spotyka się też pojęcie zespołu alienacji rodzicielskiej, które jest odpowiednikiem syndromu Gardnera.

Syndrom Gardnera – przyczyny

Zespół alienacji rodzicielskiej rozwija się u dzieci, których rodzice rozwodzą się lub postanawiają żyć w separacji. Nie jest to jednak jedyny warunek jego zaistnienia – nie wszystkie dzieci rozwodzących się rodziców wykazują objawy syndromu Gardnera. Olbrzymi wpływ na powstanie tego zaburzenia jest ma działanie jednego z rodziców, który usiłuje nastawić dziecko przeciwko drugiemu rodzicowi i używa do tego celu technik nazwanych „praniem mózgu”, izolowaniem dziecka od drugiego rodzica oraz programowaniem dziecka. Na czym to polega?

Zespół Gardnera rozwija się u dziecka, gdy jeden z rodziców:

próbuje dyskredytować drugiego rodzica w oczach dziecka,
mówi źle o drugim rodzicu w obecności dziecka,
oskarża drugiego rodzica w obecności dziecka,
wmawia dziecku, że drugi rodzic go nie kocha, nie chce go, nie zależy mu na nim, że woli swoja nową rodzinę, że woli dzieci zrodzone w nowej rodzinie,
utrudnia kontakty dziecka z drugim rodzicem – uniemożliwia spotkania czy rozmowy telefoniczne.

Ryzyko rozwinięcia się syndromu Gardnera rośnie w momencie, gdy dziecko włączane jest w sprawę rozwodową, zmuszane do zeznawania na niekorzyść jednego z rodziców, gdy rodzice nie mogą porozumieć się w sprawie opieki naprzemiennej nad dzieckiem po rozwodzie i toczą w sądzie walkę o opiekę nad dzieckiem.

Objawy syndromu Gardnera

Richard Gardner w swojej pracy wymienił osiem objawów, które stwierdza się u dziecka doznającego zespołu alienacji rodzicielskiej. Są to zachowania, które mogą sugerować, że dochodzi do manipulacji dzieckiem, że drugi rodzic nastawia dziecko przeciwko ojcu lub matce.

Objawy syndromu Gardnera (zespołu alienacji rodzicielskiej):

dziecko nie ma mieszanych uczuć wobec rodzica, od którego jest odsuwane; prezentuje wobec niego wyłącznie negatywne emocje,
dziecko notorycznie i bezpodstawnie krytykuje jednego z rodziców,
dziecko nie potrafi uzasadnić krytyki rodzica przykładami,
twierdzi, że to jego własne opinie (tymczasem tak zostało „zaprogramowane” przed jednego z rodziców),
dziecko zawsze trzyma stronę rodzica, który jest przyczyną alienacji rodzicielskiej,
dziecko nie ma wyrzutów sumienia z powodu złego traktowania lub odczuwanej wobec jednego z rodziców nienawiści
dziecko krytykując rodzica, używa sformułowań używanych przez dorosłych zwłaszcza wtedy, gdy opowiada o nieprawdziwych zdarzeniach lub takich, których pamiętać nie może,
negatywne uczucia wobec jednego z rodziców dziecko rozciąga na innych członków rodziny związanych z rodzicem, od którego dziecko jest izolowane.

Gardner dodał również, że aby zdiagnozować PAS, dziecko powinno mieć silną więź z manipulującym nim rodzicem, a wcześniej miało silną więź z rodzicem wyobcowanym. Do potwierdzenia diagnozy dziecko powinno też wykazywać negatywne zachowania w obecności wyalienowanego rodzica i buntować się, gdy ma znajdować się pod jego opieką.

Syndrom Gardnera – stopnie nasilenia

Specjaliści wyróżniają trzy stopnie nasilenia zespołu alienacji rodzicielskiej:

łagodny – dziecko jest jedynie okresowo krytyczne wobec jednego rodzica, ale nie ma nic przeciwko spotkaniom z nim,
umiarkowany – dziecko krytykuje jednego rodzica, nie chce się z nim spotykać, a podczas spotkań źle się zachowuje, nie okazuje szacunku,
poważny – dziecko wobec jednego z rodziców wykazuje nie niechęć i krytycyzm, ale wrogość, która czasami może przyjmować postać agresji, nie tylko słownej.

Im większe nasilenie objawów syndromu Gardnera, tym większe konsekwencje może mieć on dla dziecka. Wśród nich wymienia się: poczucie lęku, a nawet winy, stany depresyjne, problemy emocjonalne w dorosłym życiu.

Leczenie syndromu Gardnera

Zespołowi alienacji rodzicielskiej najlepiej jest zapobiegać, czyli zapewnić dziecku pomoc psychologiczną podczas rozwodu rodziców. W razie potrzeby, psychoterapii powinni poddać się także rodzice z tendencją do nieuzasadnionego alienowania dziecka od drugiego rodzica.

W zależności od nasilenia syndromu Gardnera u dziecka, niezbędna może być psychoterapia lub psychoterapia wsparta leczeniem farmakologicznym (gdy u dziecka pojawią się fobie, stany lękowe czy depresyjne). Rozpoczęcie terapii w sytuacji, gdy jedno z rodziców nie przestaje manipulować dzieckiem, może nie dawać satysfakcjonujących rezultatów.

Część dzieci z syndromem Gardnera dopiero w dorosłości zdaje sobie sprawę z tego, że zostały zmanipulowane przez matkę lub ojca, rozpoczynają terapię i próbują odbudować zdrowe relacje z rodzicami.

Bibliografia:
1. Irena Namysłowska, Janusz Heitzman, Anna Siewierska, „Zespół Gardnera – zespół oddzielenia od drugoplanowego opiekuna (PAS). Rozpoznanie czy rzeczywistość rodzinna?”, Psychiatria Polska 2009, tom XLIII, numer 1
2. healthline.com

Zobacz także: