Lajkonik – krakowski symbol. Co oznacza?
Lajkonik krakowski, zwany także konikiem zwierzynieckim albo „tatarzynem”, jest symbolem Krakowa. Postać lajkonika pojawia się na ulicach dawnej stolicy Polski w pierwszy czwartek po Bożym Ciele. Jego przemarsz to wielowiekowa tradycja.
Lajkonik pojawia się w Krakowie każdego roku tylko raz – w pierwszy czwartek po Bożym Ciele. Odbywa się wtedy tzw. pochód lajkonika lub harce lajkonika. Początkowo obchody, jako zabawę cechową, organizowali zwierzynieccy flisacy, którzy zajmowali się między innymi spławianiem drewna dla kopalni w Bochni i Wieliczce.
Spis treści:
- Lajkonik – co to za postać?
- Lajkonik – jak wygląda?
- Lajkonik – z jaką legendą jest związany?
- Gdzie można spotkać lajkonika?
Lajkonik – co to za postać?
Lajkonik to postać z legendy (opisujemy ją niżej), która jest jedną z krakowskich atrakcji. Przedstawia postać Tatarzyna na koniu. Lajkonik jest symbolem zwycięstwa nad Tatarami.
Jak dotąd nie udało się jednoznacznie ustalić początków tradycji pochodu lajkonika. Obecnie bierze się pod uwagę trzy koncepcje:
- obrona Ołomuńca w XIII wieku przed Tatarami lub napady tatarskie na Kraków w XIII wieku,
- obrzędy pogańskie – podobny jest do pochodu lajkonika jest obrzęd koniarza (urządzano go w Krakowie w Niedzielę Palmową),
- średniowieczne misteria i zabawy cechowe.
Lajkonik – jak wygląda?
Lajkonika nie sposób pomylić z żadną inną postacią. Jest to brodaty mężczyzna w orientalnym, barwnym stroju i szpiczastej wysokiej czapie, często z półksiężycem na czubku, który porusza się na koniu. Koń jest jedynie figurą przytwierdzoną do pasa mężczyzny, który porusza się na własnych nogach. Lajkonik dzierży w dłoni buławę, którą z ochotą rozdaje gapiom razy.
Zobacz także
grafika: dannywilde/Adobe Stock
Lajkonik – z jaką legendą jest związany?
Legenda o lajkoniku podobno opowiada o zdarzeniach z XIII wieku. Wtedy to pod Kraków zakradły się wojska tatarskie, które postanowiły rozbić obóz na noc w okolicy wsi Zwierzyniec. Rano miał nastąpić atak na miasto. Tatarów zauważyli jednak flisacy, dawniej zwani też włóczkami, którzy napadli na wojsko i w ten sposób uchronili miasto przed najeźdźcą. Po walce flisacy przebrali się w tatarskie stroje, wsiedli na tatarskie konie i wjechali do Krakowa, budząc początkowo popłoch, a później wielką radość krakowian. Na pamiątkę tego wydarzenia burmistrz Krakowa zarządził, aby raz do roku do miasta wjeżdżał przebrany za Tatarzyna flisak i maszerował przez miasto w otoczeniu krakowskich włóczków.
Gdzie można spotkać lajkonika?
Lajkonika można spotkać na trasie pochodu.
Pochód lajkonika idzie: ul. Senatorską do klasztoru sióstr norbertanek, gdzie odbywa się pierwszy obrzędowy taniec lajkonika. Następnie pochód wędruje ulicami Kościuszki i Zwierzyniecką w kierunku krakowskiego Rynku. Pod siedzibą krakowskiej filharmonii (skrzyżowanie ulic Zwierzynieckiej i Straszewskiego) odbywa się drugi taniec lajkonika. Następnie pochód wędruje ulicą Franciszkańską i Grodzką, i wchodzi na Rynek Główny. Tu wykonuje trzeci rytualny taniec ze sztandarem zwany urbem salutare – pokłon miastu. Następnie orszak udaje się do restauracji Wierzynek. Godzinę później ponownie ukazuje się na Rynku i okrąża sukiennice.
Podczas przemarszu lajkonika śpiewa się piosenkę:
Ten lajkonik, nasz lajkonik
po Krakowie zawsze goni
Lajkoniku laj laj
poprzez cały kraj!
Lajkonik przy akompaniamencie starodawnych melodii harcuje, odwiedza sklepy i restauracje oraz rozdaje gapiom buławą razy, zbierając datki do koszyczka. Około godziny 19 dociera na krakowski Rynek Główny. Tam burmistrz wypija z lajkonikiem toast za pomyślność mieszkańców Krakowa. Całość obchodów kończy się uroczystą kolacją w restauracji „Hawełka”.
Przeczytaj też: