Reklama

Zastanawiasz się, po co w ogóle ktoś wymyślił środki stylistyczne zwane epitetami? Gdyby nagle z dzieł literackich poznikały wszystkie epitety – wiele utworów czytałoby się o wiele trudniej. Jeśli nie wierzysz – wyobraź sobie, że z baśni Andersena „Brzydkie kaczątko” znikają wszystkie przymiotniki, rzeczowniki i imiesłowy, które dotąd wiele mówiły o bohaterze, innych postaciach, elementach krajobrazu, zjawiskach i rzeczach. Albo wyobraź sobie, że czytając książkę, już nigdy nie spotkasz epitetu, który określa kolor – nic nie będzie ani czerwone, ani zielone, ani błękitne. Teraz już wiesz, że epitety są po prostu brdzo potrzebne. Sprawdź, co musisz o nich wiedzieć.

Reklama

Spis treści:

Czym jest epitet?

Wyjaśnienie słowa epitet należy zacząć od tego, że po grecku epitethon oznacza przydawkę – dokładnie tak, jak część zdania określająca rzeczownik. Najprościej mówiąc, epitet to wyraz określający rzeczownik. Zgodnie z definicją podaną w „Poetyce stosowanej” B. Chrząstowskiej i S. Wysłouch epitet może tylko modyfikować znaczenie rzeczownika np. „gorzka sława” lub je zmieniać np. „suchy ocean”.

Epitetem może być przymiotnik, imiesłów lub rzeczownik.

Epitet może być mniej lub bardziej wyszukany i opisywać rzecz, osobę lub zjawisko na rozmaite sposoby.

Przykłady epitetów to:

  • krąg promienisty,
  • okienne szpary,
  • pyszne rogaliki,
  • słoneczny dzień,
  • łzy rzęsiste,
  • czyste złoto,
  • brylantowe gody,
  • brylantowa rosa,
  • brylant pierwszej wody,
  • czarodziejska różdżka,
  • czapka niewidka,
  • statek widmo,
  • pierzchające myśli,
  • krzyczące kolory,
  • rozkołatane serce,
  • niezastąpiony nauczyciel.

Jak rozpoznać epitet?

1. Epitet ma najczęściej formę przymiotnika – przymiotnik to część mowy, która odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? Przykłady epitetów wyrażonych przymiotnikiem to np.:

  • ładny dom,
  • spokojna ulica,
  • grzeczne dziecko,
  • zielone osiedle.

2. Epitet może mieć również formę imiesłowu:

  • imiesłowu przymiotnikowego czynnego – imiesłów przymiotnikowy czynny dotyczy czynności, którą ktoś właśnie wykonuje, np. czytający, latający, pachnący.
    Przykłady epitetów wyrażonych imiesłowem czynnym:
    - latający dywan,
    - pachnący kwiat.
  • imiesłowu biernego – imiesłów przymiotnikowy bierny dotyczy przedmiotu czynności, np. ukryty, zaczytany, pochwalony.
    Przykłady epitetów wyrażonych imiesłowem biernym:
    - zapisany zeszyt,
    - podarta bluzka.
    Imiesłów czynny od biernego łatwo rozróżnić dzięki końcówkom ich form. Imiesłowy czynne zakończone są na –cy, -ca, -ce, a bierne: - ta, -ty, -te, -na, -ny, -ne.

3. Najrzadziej epitet jest wyrażony za pomocą rzeczownika – rzeczownik to część mowy odpowiadająca na pytanie: kto? co?

Przykłady epitetów wyrażonych rzeczownikiem (jeden rzeczownik opisuje drugie rzeczownik), np.

  • cud dziewczyna,
  • flaga Polski,
  • matka Polka

Rodzaje epitetów z przykładami

Środki stylistyczne zwane epitetami dzielą się na kilkanaście rodzajów. W literaturze możesz spotkać się z następującymi epitetami:

  • epitety stałe – zawsze odnoszą się do tej samej postaci, rzeczy lub zjawiska, np. sowiooka Atena, boski Achilles, gromowładny Zeus;
  • epitety metaforyczne – kiedy wyraz określający zyskuje nowe, metaforyczne znaczenie, np. gorzki uśmiech (nie chodzi o smak a wyraz twarzy);
  • epitety złożone – składają się z dwóch wyrazów, np. miodousty pochlebca (epitet miodousty = miód + usta), czekoladopodobny produkty (epitet czekoladopodobny = czekolada + podobny);
  • epitety tautologiczne – te epitety wyrażają coś, co wynika z samych właściwości określanych przedmiotów, np. słodka czekoladka, lodowate mrożonki, masło maślane;
  • epitety podmiotowe – inaczej zwane uczuciowymi, wyrażają emocjonalny stosunek do opisywanej rzeczy, zjawiska lub osoby, np. oszałamiająca uroda, ukochana córeczka, ulubiony bohater;
  • epitety przedmiotowe – uwydatniają cechę określanego przedmiotu, bez emocjonalnego stosunku, np. twardy orzech, czerwona róża, biały śnieg;
  • epitety dynamiczne – te epitety opisują ruch określanego zjawiska, rzeczy lub postaci, np. szybujący latawiec, ruchliwa wiewiórka;
  • epitety statyczne – w przeciwieństwie do epitetów dynamicznych – opisują bezruch określanego zjawiska, rzeczy lub postaci, np. nieruchomy element,
  • epitety barokowe – epitety pochodzące z utworów czasów baroku, wyszukane i mocno rozbudowane, np. „babo […] wieku naszego nieszlachetna zmazo”;
  • epitety zdobiące – inaczej: epitety dekoratywne, to powszechne, utarte określenia, np. zimny grób, złote serce, słodka zemsta;
  • epitety parzyste (lub wielokrotne) – to epitety składające się dwóch (w przypadku parzystych) lub więcej (w przypadku wielokrotnych) określeń, np. „łzy me czyste, rzęsiste”, „młodość górna i durna”, „dzieciństwo sielskie, anielskie”;
  • epitety superlatywne – epitety, które są określeniami przypisującymi jakąś cechę w najwyższym stopniu, np. najpiękniejsza dziewczyna, najsilniejszy wiatr, najbrzydsze dziecko;

Wśród rodzajów epitetów można wskazać jeszcze: epitety barwne, czyli te, dzięki którym wiemy, jaki co ma kolor, np.

  • zielone drzewa,
  • purpurowy płaszcz,
  • niebieskie oczy.

Warto też wspomnieć o epitetach obraźliwych – to nic innego jak zwykłe obelgi.

Jaką rolę pełnią epitety?

Kiedy wiesz, jak rozpoznać epitet, łatwo możesz odpowiedzieć na pytanie, jaką rolę epitety pełnią w literaturze. Jeśli masz wątpliwości, czytając wiersz lub powieść, spróbuj powykreślać wszystkie epitety i sprawdzić, czy utwór rzeczywiście będzie bardziej wtedy bardziej zrozumiały i przyjazny w odbiorze.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama