Cytologia: przebieg badania i opisy wyników
Cytologia jest ważnym badaniem w profilaktyce raka szyjki macicy. Powinna być wykonywana regularnie, raz na trzy lata (jeśli pierwsze trzy wyniki były dobre i nie występują żadne czynniki ryzyka). Opis wyniku mówi o tym, czy trzeba podjąć leczenie.
Cytologia pozwala ocenić zdrowie dróg rodnych, wykryć nowtowry i infekcje. Wyniki cytologii dawniej opisywane były według tzw. pięciostopniowej skali Papanicolau. Pacjentka otrzymywała informację, którą ma grupę cytologiczną, a w razie konieczności także zalecenia dotyczące dalszego leczenia. Od 2001 roku obowiązuje sposób opisywania wyników cytologii rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Jest to system Bethesda. Umożliwia on szczegółowy opis wszystkiego, co cytolog widzi w próbce pod mikroskopem. To z kolei jest pomocne dla ginekologa, który może od razu określić, czy wszystko jest w porządku.
Spis treści:
- Jak często robić cytologię?
- Przygotowanie do cytologii
- Jak wygląda badanie cytologiczne?
- Przykładowe opisy wyników cytologii
- Słowniczek terminów używanych w cytologii
Jak często robić cytologię?
Pierwszą cytologię należy wykonać w ciągu trzech lat od rozpoczęcia życia seksualnego, jednak nie później niż w wieku 25 lat (wytyczne amerykańskie zalecają, by wykonać ją po raz pierwszy w wieku 21 lat). Później należy robić ją regularnie, na początku raz w roku. Jeśli trzy kolejne wyniki są prawidłowe, następne badania cytologiczne można wykonywać raz na trzy lata.
Zobacz też: Badanie cytologiczne w ciąży
Przygotowanie do cytologii
Na badanie najlepiej zgłosić się między czwartym dniem cyklu miesiączkowego a czwartym dniem przed terminem następnej spodziewanej miesiączki. Aby wyniki były miarodajne, najlepiej powstrzymać się od współżycia przez 2-3 dni przed planowaną cytologią. Nie należy też przez ten czas stosować globulek dopochwowych ani wykonywać irygacji pochwy.
Zobacz także
Jak wygląda badanie cytologiczne?
Lekarz lub pielęgniarka pobierają próbkę z pochwy (rozmaz) za pomocą specjalnej szczoteczki. Utrwalają ją odczynnikami, a następnie przekazują do laboratorium. Cytolog ogląda próbkę pod mikroskopem i szczegółowo ją opisuje, korzystając z formularza.
Ważne! Cytologia nie zapobiega powstawaniu raka szyjki macicy, ale u pacjentek regularnie wykonujących badania pozwala na szybkie wykrycie zagrożenia, co daje stuprocentową gwarancję wyleczenia. Jeśli więc na wyniku cytologii widoczne są komórki raka płaskonabłonkowego, trzeba jak najszybciej zgłosić się do ginekologa, poddać się dalszym badaniom i leczeniu.
Przykładowe opisy wyników cytologii
- Wynik cytologii prawidłowy. W opisie zaznaczone są tylko prawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowatego – endocervix, co wskazuje, że wynik jest prawidłowy, odpowiada dawnej grupie I. W takim przypadku badanie można powtórzyć za rok.
- Cytologia prawidłowa z łagodnym stanem zapalnym. W opisie zaznaczone są komórki prawidłowe i nieliczne komórki świadczące o stanie zapalnym, który może ustąpić samoistnie, nie wymaga leczenia. Taki wynik również nie powinien niepokoić. Badanie można powtórzyć za rok.
- Cytologia prawidłowa ze stanem zapalnym. W opisie są zaznaczone komórki prawidłowe, pojedyncze leukocyty i komórki świadczące o stanie zapalnym. Taki wynik odpowiada dawnej grupie II. W tym przypadku warto zgłosić się do lekarza, który zaproponuje leczenie przeciwzapalne.
- AGUS/ASCUS. Taki opis oznacza wynik nieprawidłowy. W opisie zaznaczone są komórki świadczące o stanie zapalnym. Nie ma jednak nieprawidłowych komórek, z których mogą powstawać nowotwory. Po otrzymaniu takiego wyniku trzeba zgłosić się do ginekologa, który zaproponuje leczenie przeciwzapalne. Po jego zakończeniu powinno się wykonać kontrolną cytologię.
- Obraz cytologiczny odpowiada Bethesda LSIL. Jeśli tak jest napisane na badaniu, to oznacza to wynik nieprawidłowy. To sygnał, że w rozmazie pojawiły się pojedyncze komórki, z których mogą powstawać nowotwory. Zwykle świadczy to o ostrym stanie zapalnym i odpowiada dawnej grupie III. W takim przypadku konieczne jest udanie się do ginekologa, który zaproponuje leczenie lub dodatkowe badania.
- Obraz cytologiczny odpowiada Bethesda HSIL. To też wynik nieprawidłowy. W rozmazie są liczne komórki, z których mogą powstawać nowotwory. Po otrzymaniu takiego wyniku cytologii trzeba jak najszybciej udać się do ginekologa, który zleci kolposkopię (oglądanie szyjki macicy pod mikroskopem), ewentualnie biopsję (pobranie wycinków do badania histopatologicznego).
Zobacz też: Opryszczka narządów płciowych: przyczyny, objawy i leczenie
Słowniczek terminów używanych w cytologii
Komórki, które mogą pojawić się na wyniku badania cytologicznego, to komórki:
- nabłonka płaskiego – prawidłowe komórki pokrywające część zewnętrzną szyjki macicy;
- nabłonka gruczołowego – prawidłowe komórki wyścielające kanał szyjki macicy;
- nabłonka subtroficznego – występują, gdy w organizmie przez pewien czas brakuje estrogenów, np. u kobiet przed menopauzą;
- nabłonka atroficznego – występują, gdy w organizmie brakuje estrogenów, np. po menopauzie;
- zmienione popromiennie – pojawiają się u kobiet po radioterapii lub naświetlaniu w obrębie miednicy po leczeniu onkologicznym;
- trudne do jednoznacznej klasyfikacji – nietypowe komórki ASCUS (części zewnętrznej szyjki macicy) lub AGUS (kanału szyjki macicy), które wymagają dalszego badania po wyleczeniu stanu zapalnego;
- z zaburzonym dojrzewaniem – nietypowe komórki, czasem wymagają badania i leczenia;
- niedojrzałe megablastycznie – nietypowe komórki, które trzeba zbadać, a w razie konieczności poddać leczeniu;
- z cechami dysplazji – nieprawidłowe komórki o nietypowej budowie, z których mogą powstawać nowotwory;
- z cechami neotypii – nietypowe komórki wymagają badania (kolonoskopii) i leczenia;
- koilocyty – komórki zaatakowane wirusem HPV (brodawczaka wywołującego raka szyjki macicy).
Zobacz też:
- Wirusa HPV nie da się wyleczyć, ale można go łatwo uniknąć
- Samobadanie piersi lepsze niż USG i mammografia
- Nadżerka szyjki macicy: przyczyny, objawy i leczenie