Toksoplazmoza w ciąży: dlaczego jest groźna i jak się jej ustrzec

Zanim omówimy toksoplazmozę w ciąży, warto dowiedzieć się, czym jest sama choroba. Toksoplazmoza to zakaźna choroba odzwierzęca, którą przenosi pasożyt Toxoplasma gondi. Pierwotniak ten występuje najczęściej u kotów (szczególnie bezdomnych i przebywających na dworze), a także w surowym mięsie. Choroba jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży, bo grozi zdrowiu przyszłej mamy, ale również zdrowiu i życiu dziecka. Choroba bardzo często przebiega bezobjawowo, dlatego bardzo ważne jest, by przeprowadzić badania w kierunku toksoplazmozy już na początku ciąży.

Toksoplazmoza w ciąży:

• Czym grozi
• Mechanizm zakażenia i zapobieganie
• Badania
• Leczenie
• Kot w domu u ciężarnej

Toksoplazmoza w ciąży: dlaczego trzeba jej unikać

W ciąży toksoplazmoza jest bardzo groźna, szczególnie w 1. trymestrze, ponieważ skutkiem zakażenia pierwotniakiem może być:

• uszkodzenie zarodka
• poronienie
• przedwczesny poród
• niska masa urodzeniowa
• wady wrodzone
• urodzenie martwego dziecka
• uszkodzenia wzroku czy mózgu
• napadowe drgawki
• porażenia kończyn
• głuchota
• opóźnienia rozwoju umysłowego

Największe ryzyko zakażenia występuje w 3. trymestrze: wtedy też istnieje największe prawdopodobieństwo przeniknięcia pasożyta przez łożysko do dziecka.Toksoplazmoza może ujawnić się u dziecka dopiero po kilku latach od narodzin. Toksoplazmoza oczna może pojawić się nawet 10 do 20 lat po urodzeniu – objawami takiej postaci choroby są podwójne widzenie, zwiększona wrażliwość na światło oraz zaburzenia ostrości widzenia.

Toksoplazmoza w ciąży – mechanizm zakażenia

Choroba przenoszona jest poprzez pokarmy, przez łożysko (z matki na dziecko), a także przez zakażenie wskutek transfuzji krwi. To typowa choroba odzwierzęca. Na zakażenie toksoplazmozą, szczególnie narażone są osoby, które:

• posiadają kota, który wychodzi na dwór,
• spędzają czas z dzieckiem w piaskownicy lub mają kontakt z ziemią (np. w ogrodzie)
• jedzą surowe mięso (tatar) lub skorupiaki
• piją mleko niepasteryzowane.

Choroba przenoszona jest w kocim kale, w ziemi (nawet tej doniczkowej), a także w niemytych owocach. Żeby uniknąć ryzyka powinnaś zrezygnować z wymienionych wyżej przyzwyczajeń, a także zacząć jak najczęściej myć ręce i przestrzegać podstawowych zasad higieny, bo to właśnie przez pokarmy pierwotniaki najczęściej przedostają się do organizmu. Jeśli jesteś w ciąży, unikaj potraw z surowego lub na półsurowego mięsa – wołowiny i wieprzowiny. Badania wykazują, że wielu dorosłych ma w organizmie przeciwciała Toxoplasma gondi, co oznacza, że mieli do czynienia z tym pasożytem, ale nie zainfekował on organizmu.

Toksoplazmoza w ciąży – badania

Badanie na toksoplazmozę najlepiej wykonać jeszcze w czasie planowania poczęcia. Kobiety w ciąży powinny je zrobić do 10. tygodnia ciąży, a gdy wynik jest ujemny, należy dla pewności powtórzyć badanie między 21. a 26. tygodniem ciąży.
Badanie przeprowadza się na pobranej od ciężarnej krwi (nie trzeba być na czczo). Gdy wynik jest:

• dodatni - przyszła mama może być spokojna, bo to oznacza, że ciąża nie jest zagrożona. Należy jednak przeprowadzać kontrole co 2-3 miesiące, bo wzrost przeciwciał powinien budzić niepokój - to oznacza, że choroba pasożytnicza się uaktywniła.
• ujemny - świadczy o tym, że przyszła mama jest w grupie ryzyka, przez co musi badanie powtarzać co 6-8 tygodni. Jeśli pojawią się przeciwciała, oznacza to zakażenie toksopolazmozą i natychmiastowe leczenie i nadzór lekarski.

Jak interpretować wyniki badań na toksoplazmozę?

• IgG (–); IgM (–) - infekcji nie ma i nie było, w czasie ciąży badania kontrolne należy robić co 3 miesiące
• IgG (+); IgM (–) - przebyte w przeszłości zakażenie (wyjątek – bardzo wysokie stężenie IgG, należy sprawdzić awidność* przeciwciał, być może do zakażenia doszło przed poczęciem)
• IgG (–); IgM (+) - świeża infekcja, konieczna pilna wizyta u lekarza oraz jak najszybsze leczenie
• IgG (+); IgM (+) - niedawne zakażenie, zazwyczaj wymaga szybkiego leczenia

*awidność - to wskaźnik informujący o mocy przeciwciał w organizmie. Im dłużej pasożyty bytują w naszym organizmie, tym awidność jest wyższa, zwiększa się w raz z czasem trwania choroby.

Toksoplazmoza w ciąży – leczenie

Gdy ktoś raz przebył toksoplazmozę, organizm uodparnia się na nią i nie jest w takim przypadku groźna dla ciężarnej. Nie jest też tak bardzo groźna, gdy kobieta zaraziła się nią jeszcze przed poczęciem, bo wtedy ryzyko zarażenia dziecka maleje. Po wykryciu zakażenia chorobę leczy się antybiotykoterapią – leczenie obejmuje również dziecko w brzuchu matki, choć nie zawsze choroba przenosi się z matki na dziecko powodując toksoplazmozę wrodzoną.

Leki, które eliminują toksoplazmozę to leki przeciw pasożytom, które dodatkowo chronią płód przed uszkodzeniem. Po porodzie jednak robi się na wszelki wypadek badania dziecku z krwi pępowinowej, aby wykluczyć ryzyko przejścia choroby z matki na dziecko. Jeśli jednak doszło do zarażenia dziecka, należy leczenie rozpocząć jak najszybciej.

Ciąża a kot w domu

Koty to zwierzęta, które najczęściej przenoszą toksoplazmozę na ludzi. To, że masz kota, nie znaczy jednak, że jest on zakażony toksoplazmozą, a także, że się od niego zarazisz. Kot wydala z organizmu pierwotniaki razem z kałem, sprzątaj więc regularnie jego kuwetę (częściej niż raz dziennie) i rób to zawsze w ochronnych rękawiczkach. Choć dorosły kot przechodzi chorobę bezobjawowo, jest kilka zasad, które powinnaś stosować w czasie ciąży:

• nie pozwalaj kotu na swobodne chodzenie po dworze
• zwracaj uwagę na jego posiłki - unikaj tych, które sam „upoluje”, bo zainfekowane są najczęściej polne myszy
• podawaj kotu do jedzenia posiłki przygotowane w domu lub gotowe, szczelnie zamknięte karmy (unikaj surowego i niedogotowanego mięsa)
• możesz również swojego pupila przebadać u weterynarza pod kątem obecności w jego organizmie pasożytów.

Toksoplazmoza u dzieci

Bywa, że dziecko ma przeciwciała przeciw toksoplazmozie, ale nie uwidoczniają się żadne objawy choroby. Jednak nawet wtedy warto, by było pod opieką pediatry i neurologa. Dziecko może toksoplazmoza zarazić się również później - tak samo jak dorosły. By uniknąć zarażenia pierwotniakiem, ucz dziecko od małego zasad higieny, mycia owoców i warzyw, bezpiecznej zabawy w piaskownicy. U dzieci do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez:

• zjedzenie zanieczyszczonych owoców i warzyw,
• brudne ręce, które miały kontakt z zakażoną ziemią czy piaskiem,
• uszkodzoną skórę (przeniesienie przez krew).

Toksoplazmoza u dzieci przebiega bezobjawowo, ale może także objawiać się gorączką i powiększonymi węzłami chłonnymi. Jeśli coś budzi twoją wątpliwość, jak najszybciej udaj się z dzieckiem do lekarza i wykonajcie badanie krwi w kierunku wykrycia przeciwciał swoistych dla T. gondii. Leczenie w przypadku dzieci również odbywa się za pomocą antybiotykoterapii przy użyciu leków przeciw pasożytom.

Zobacz także:

• 5 groźnych chorób zakaźnych w ciąży
• Pasożyty na wakacjach – jak chronić dzieci przed owsikami, tasiemcami, glistami [WYWIAD]