Szczepienia w ciąży – jakie szczepienia zaleca się ciężarnym?
To nieprawda, że ciężarne nie mogą się zaszczepić. Niektóre szczepienia są wręcz zalecane w ciąży. Dotyczy to szczepionek, które są bezpieczne dla przyszłych mam i chronią przed chorobami mogącymi zagrozić ciężarnej i jej dziecku. Oczywiście, najlepiej wszystkie niezbędne szczepienia wykonać jeszcze na etapie planowania ciąży. Ale ponieważ nie zawsze się to udaje, czasem decyzję trzeba podjąć właśnie w ciągu 9 miesięcy oczekiwania na dziecko.
- Dominika Bielas, Ewa Janczak-Cwil
Szczepienia w ciąży to temat budzący olbrzymie emocje, szczególnie u przyszłych mam. Narosło wokół niego wiele mitów, a najbardziej popularnym jest ten, że nie można się szczepić w ciąży. Taka opinia jest niezgodna z aktualną wiedzą medyczną. Zgodnie z nią ciąża nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepień.
Spis treści:
- Czy można się szczepić w ciąży – co wynika z zaleceń?
- Jakie szczepienia są zalecane w ciąży?
- Szczepienia zalecane w ciąży w szczególnych okolicznościach
- Szczepienia zalecane dla kobiet planujących ciążę
Czy można się szczepić w ciąży - co wynika z zaleceń?
Nie tylko można, ale wręcz należy szczepić kobiety ciężarne, jeśli jest dostępna bezpieczna szczepionka i istnieje ryzyko ekspozycji kobiety na chorobę zagrażającą jej samej i/lub dziecku.
Co ważne – szczepienie w ciąży jest zalecane, jeśli nie ma dostępu do innej skutecznej metody profilaktyki lub leczenia danej choroby. Tak wynika z zaleceń Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) przy Centers for Disease Control and Prevention (CDC) oraz American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG).
W Polsce zalecenie dotyczące szczepień w ciąży obejmuje przede wszystkim szczepienia na grypę, krztusiec i COVID (w związku z pandemia koronawirusa). W szczególnych przypadkach zalecane są także inne szczepienia.
Warto wiedzieć, że inaktywowane szczepionki przeciwwirusowe (tzw. zabite, zawierające martwe wirusy) lub przeciwbakteryjne oraz toksoidy są bezpieczne dla mamy i maluszka. Oznacza to, że nie wywołują niekorzystnych następstw u płodu lub powikłań w przebiegu ciąży. Natomiast w okresie 9 miesięcy nie podaje się szczepionek zawierających żywe drobnoustroje. Z badań naukowych i obserwacji wynika też, że również szczepionki nowej generacji, zawierające nie zabite wirusy ale fragment ich kodu genetycznego – tzw. szczepionki mRNA – też są bezpieczne dla płodu i ciężarnej.
Szczepienia zalecane w ciąży
Które szczepionki są zatem nie tylko bezpieczne, ale i zalecane dla ochrony zdrowia kobiety i jej potomstwa? Oto lista szczepionek zalecanych dla ciężarnych. Podanie każdej z nich należy omówić z ginekologiem.
Szczepienie przeciwko grypie
Każda przyszła mama powinna mieć świadomość, że grypa u kobiet w ciąży może przebiegać ciężko. W skrajnych przypadkach może nawet doprowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu lub zakażenia noworodka, czy zmniejszenia masy urodzeniowej dziecka.
Lekarze zalecają, by kobiety, które są w ciąży jesienią i zimą skorzystały ze szczepienia. Dotyczy to szczególnie ciężarnych, które mają kontakty z wieloma osobami, tych, które mają osłabioną odporność np. z powodu astmy lub cukrzycy. Zazwyczaj lekarze zalecają szczepienie na grypę w ciąży od drugiego trymestru ciąży (ale możliwe jest zaszczepienia się na każdym etapie ciąży).
Od 23 listopada 2021 roku każda osoba dorosła, w tym ciężarna, może zaszczepić się bezpłatnie na grypę. Oferta ważna jest do wyczerpania przeznaczonych na ten cel dawek szczepionki (jest ich 5 milionów). Na szczepienie można zapisać się w dowolnym punkcie szczepień.
Szczepienie przeciw krztuścowi
Lekarz może zalecić szczepienie na krztusiec w ciąży, gdy jest duże ryzyko zachorowania, np. sytuacja epidemiologiczna jest niekorzystna, a przyszła mama nie była ostatnio szczepiona. Szczepienia ciężarnych realizowane są szczepionką dTp, która chroni przeciw krztuścowi oraz błonicy i tężcowi.
To szczepienie zalecane kobietom między 27. a 34. tygodniem ciąży. Warto je rozważyć, ponieważ szczepionka przyjęta przez mamę w ciąży zagwarantuje ochronę dziecku po narodzinach. Przeciwciała wytworzone przez ciężarną przenikają do płodu. Dzięki temu, gdy dziecko pojawi się na świecie, będzie odporne na krztusiec w okresie, kiedy jeszcze będzie zbyt małe na przyjęcie szczepionki (pierwsze szczepienie przeciwko krztuścowi odbywa się dopiero w 6 tygodniu życia).
Szczepienie przeciwko COVID
Obecnie zarówno WHO, jak i Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zalecają szczepienie na COVID w ciąży. Po początkowych obawach producentów szczepionek przeciwko COVID, już wiadomo, że korzyści wynikające z podawania szczepionek na SARS-CoV-2 ciężarnym przewyższają ryzyko związane z podaniem tych preparatów.
Za najbardziej bezpieczne (bo są najlepiej przebadane) uważa się szczepionki mRNA, czyli preparaty Pfizer i Moderna. Ich podanie zawsze jednak należy rozważyć indywidualnie, i jeśli nie ma podwyższonego ryzyka zakażenia koronawirusem, wstrzymać się z podaniem preparatu do ukończenia 10. tygodnia ciąży.
Szczepienia zalecane w ciąży w szczególnych okolicznościach
W szczególnie uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie, np. związanych z planowanymi podróżami, kobieta w okresie ciąży może być zaszczepiona innymi szczepionkami inaktywowanymi, np. przeciwko WZW, polio, meningokokom, japońskiemu zapaleniu mózgu.
W każdym przypadku decyzja o podaniu tych szczepień podejmowana jest indywidualnie po ocenie ryzyka zakażenia. Przyszłej mamie można również podać szczepienie przeciwko wściekliźnie, jeśli zostanie pogryziona przez psa i trudno będzie sprawdzić, czy zwierzę było szczepione.
Szczepienie przeciwko WZW
Jeśli przyszła mama nie ma tego szczepienia, warto je zrobić. Wirus WZW B przenosi się drogą krwionośną, można się nim zarazić, np. podczas nacięcia krocza czy cesarskiego cięcia. Szczepienie jest w pełni bezpieczne dla maluszka, gdyż zawiera jedynie oczyszczony antygen powierzchniowy (HBsAg) wirusa zapalenia wątroby typu B. Szczepionka wymaga podania trzech dawek w ciągu 6 miesięcy.
Szczepienie przeciwko polio
Szczepionkę przeciwko polio podaje się ciężarnym najczęściej wtedy, gdy muszą jechać w rejony świata, gdzie zakażenie tą chorobą jest podwyższone (niektóre rejony Azji i Afryki). Szczepionkę podaje się w jednej dawce i najczęściej w II lub III trymestrze ciąży. Preparat podaje się głęboko domięśniowo, najczęściej w mięsień naramienny. Szczepionka zawiera inaktywowanego wirusa polio.
Szczepienie przeciwko meningokokom
Jeśli ciężarna może być narażona na zakażenie meningokokami, np. podróżuje do Arabii Saudyjskiej, niektórych krajów Afryki i obszarów endemicznego występowania infekcji meningokokami, pracuje w służbie zdrowia lub mieszka w dużym skupisku ludzi, np. w akademiku, lekarz może podjąć decyzję o tym, że warto podać ciężarnej szczepionkę przeciwko meningokokom. Preparat podaje się domięśniowo, w ramię.
Szczepienie przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu
Zalecane ciężarnym, które wybierają się do Azji lub Regionu Zachodniego Pacyfiku, czyli tam, gdzie ryzyko zakażenia jest podwyższone. Wirusa przenoszą komary. Rekonwalescencja po chorobie trwa kilka miesięcy, a w niektórych przypadkach dochodzi do trwałego uszkodzenia mózgu lub śmierci. Szczepionka zawiera inaktywowanego wirusa, a do uzyskania pełnej odporności konieczne jest podanie dwóch dawek.
Szczepienia zalecane dla kobiet planujących ciążę
Infekcje bakteryjne i wirusowe, które występują u kobiety w ciąży, mogą być groźne zarówno dla niej, jak i płodu czy noworodka. Ponieważ nie wszystkie szczepienia można wykonać w trakcie ciąży, upewnij się, że otrzymałaś szczepionki przeciwko:
- odrze śwince, różyczce (Szczepionka MMR)
- ospie wietrznej.
Poniższe szczepienia, choć są bezpieczne dla przyszłej mamy i maluszka, jeśli jest taka możliwość, warto wykonać przed planowaną ciążą:
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B)
- krztuścowi (przypominająca dawka szczepionki typu dTp)
- grypie.
Szczepienia profilaktyczne lepiej jest wykonać przed zajściem w ciążę. Jeśli jednak nie uda się tego zrobić, warto przyjąć szczepionkę będąc już w ciąży, jeśli wraz z lekarzem ciężarna dojdzie do wniosku, że istnieje u niej wysokie ryzyko zakażenia np. związane ze środowiskiem pracy czy planowaną podróżą.
Zobacz też: