Co zapamięta twoje dziecko z wczesnego dzieciństwa?

Usiądź wygodnie w fotelu i sięgnij pamięcią wstecz tak daleko, jak potrafisz. Co pamiętasz z wczesnego dzieciństwa? Ile mogłaś mieć wtedy lat? Prawdopodobnie 4, może 3, ale raczej nie mniej! Podobnie będzie z Twoim dzieckiem.
Jednak uwaga: to, czego dziecko nie zapamięta, i tak będzie miało ogromny wpływ na jego życie!

Dlaczego nie pamiętamy wczesnego dzieciństwa? Amnezja dziecięca

– To, co wydarzyło się w ciągu kilku pierwszych lat życia, jest objęte tak zwaną amnezją dziecięcą – mówi profesor Maria Jagodzińska, psycholog, autorka książki „Rozwój pamięci w dzieciństwie”.

Jak wyjaśnia profesor Jagodzińska, jedną z podstawowych przyczyn amnezji dziecięcej jest dziecięcy sposób odbioru świata: mały człowiek nie potrafi zrozumieć, uporządkować i nazwać tego, co się wokół niego dzieje, a co za tym idzie „zapakować” doświadczeń do odpowiednich „szufladek” w umyśle.

Druga ważna przyczyna: małe dziecko nie ma jeszcze poczucia własnego „ja”, co utrudnia gromadzenie wspomnień. Z badań wynika, że jedynacy sięgają pamięcią wstecz dalej niż ludzie, którzy mają rodzeństwo. Dzieje się tak, ponieważ nie mając konkurencji w postaci brata czy siostry wcześniej nauczyli się odróżniać siebie od reszty świata, a więc wcześniej mogli zacząć gromadzenie swoich osobistych wspomnień.

Zapomniane, ale ważne

Zapomniane zdarzenia nie ulatniają się z umysłów bez śladu.

– Jednym z największych paradoksów związanych z ludzką pamięcią jest to, że choć nie pamiętamy pierwszych trzech, czterech lat naszego życia, to właśnie zdobyte wówczas doświadczenia w dużej mierze nas kształtują – wyjaśnia profesor Maria Jagodzińska.

Zapomniane wspomnienia wpływają na nasze życie: decyzje, wybory, decydują o tym, jacy jesteśmy, jaki mamy stosunek do innych, co lubimy, czego się boimy. Na przykład boimy się psów, ale nie pamiętamy, że kiedyś nastraszył nas Burek sąsiada. Lubimy zapach pieczonych jabłek, choć nie umiemy sobie przypomnieć babcinej szarlotki.

Podobnie jest z innymi, o wiele ważniejszymi sprawami, np. poczuciem bezpieczeństwa. Gdy reagujesz na płacz niemowlęcia, kodujesz w jego umyśle informację: „Nie jestem bezradny. Było mi źle, więc zawołałem mamę i ona przyszła, by mi pomóc. Poradziłem sobie!”. Tak, to prawda: twoje dziecko nie będzie pamiętało, że wstawałaś do niego w nocy. Ale będzie wierzyło we własne siły i czuło się w świecie bezpiecznie.

Sprawdź także: Czy można rozpieścić niemowlę?

Pamięć przed narodzinami

Choć nie pamiętamy pierwszych lat życia, jest wiele dowodów na to, że nasza pamięć zaczęła funkcjonować, zanim przyszliśmy na świat.

– Noworodki rozpoznają odtwarzany z taśmy głos własnej mamy: słuchają go chętniej niż głosu obcych kobiet. A skoro rozpoznają, to znaczy, że gdzieś w ich główkach świta myśl: „Ja to już słyszałem!”. Potrafią o wiele więcej – odróżniają mowę ojczystą od obcej, a więc ich umysł zarejestrował jej rytm i melodię. Niewykluczone, że pamiętają mnóstwo innych rzeczy, kłopot w tym, że trudno to sprawdzić – mówi pani profesor.

Sprawdź także: Co słyszy dziecko w brzuchu mamy?

Pamięć noworodka

Wiadomo, że już od pierwszych dni życia dzieci rozpoznają znajome sytuacje.

• Przytulony do piersi noworodek zaczyna ssać, a więc pamięta, że pierś = jedzenie
• Dłużej wpatruje się w obrazek, który widzi po raz pierwszy, a więc potrafi odróżnić go od tych „starych”.
• Przestaje reagować przestrachem na często słyszane odgłosy, a więc gdzieś w zakamarkach umysłu musi być ich ślad („OK, już to słyszałem i nie stało się nic złego”).

Na początku ślady pozostawione w umyśle są bardzo nietrwałe. Dla noworodka każda zabawka jest „nowa” po upływie zaledwie dwóch minut od chwili, gdy widział ją po raz ostatni. Jednak szybko to się zmienia.

Pamięć niemowlęcia

Pamięć dziecka rozwija się bardzo szybko

• 4-5 miesięczne niemowlę potrafi już rozpoznać twarz babci nawet po 2 tygodniach.
• 8. miesięczne niemowlę szuka grzechotki, która upadła mu na podłogę, a więc pamięta o niej także wówczas, gdy jej nie widzi. Wcześniej przestawała dla niego istnieć, gdy tylko tracił ją z oczu. (Zobacz także: Dieta 8-miesięcznego dziecka)
• Niespełna roczne dziecko nie tylko rozpoznaje znajome przedmioty i sytuacje, ale także potrafi odtwarzać wcześniejsze doświadczenia, np. potrafi (jeśli mama mu to wcześniej pokaże) położyć do łóżka misia i nakryć go kołderką.

Pamięć małego dziecka

Choć d2-, 3-latki i przedszkolaki nadal kiepsko wypadają w testach laboratoryjnych (np. słabo zapamiętują szeregi cyfr), wolniej przetwarzają dane i nie stosują, tak jak dorośli, strategii ułatwiających zapamiętywanie (np. powtórek), szybko uczą się mówić, zapamiętują wierszyki, rozpoznają miejsca, gromadzą wiedzę o świecie, pamiętają zdarzenia z własnego życia.

– Dzieci chłoną wiedzę niczym gąbka wodę i bez trudu utrwalają zdobyte wiadomości i przeżycia podczas zabawy czy rozmów, Nigdy później nie będą uczyć się tak szybko i efektywnie – mówi profesor Jagodzińska.

Przeczytaj : Co powinno umieć dziecko zanim pójdzie do szkoły? Czego powinno doświadczyć? Z czym się zetknąć?