Reklama

Błędy w wychowaniu dzieci zdarzają się każdemu. Jeśli jednak są nagminnie powtarzane, mogą sporo namieszać! Dostrzegasz, że twoje dziecko jest coraz bardziej kapryśne, nieposłuszne, a do tego kłamie? Może to efekt błędów, które popełniasz nieświadomie? Zdradzamy, jakie są najczęstsze błędy wychowawcze rodziców. Jeśli dotyczą ciebie, zacznij pracować nad sobą jak najszybciej, a wtedy zauważysz też zmianę w zachowaniu twojego dziecka.

Reklama

Spis treści:

Błąd wychowawczy – definicja

Błąd wychowawczy to takie zachowanie rodzica, opiekuna prawnego, a także nauczyciela, które może spowodować pojawianie się szkodliwych dla dziecka lub otoczenia zachowań, stanów, postaw, emocji, np. poczucia nadmiernego wstydu, niskiej samooceny czy utraty samodzielności.

Błędy wychowawcze ciepłe i zimne

Błędy rodzicielskie można podzielić na „ciepłe” i „zimne”, czyli na takie, które swój początek mają w skrajnie odmiennych, opozycyjnych emocjach, a w konsekwencji, strategiach wychowawczych.

Błędy zimne zasadniczo łatwo odczytać jako błędy wychowawcze i właśnie je, w odróżnieniu od błędów ciepłych zazwyczaj uważa się za zachowanie, którego rodzic powinien się wystrzegać. Przykładem błędów zimnych opartych na odrzuceniu dziecka jest agresja słowna (w tym: krzyczenie na dziecko) lub fizyczna, obojętność wobec dziecka, rygoryzm i zbyt wysokie, niemożliwe do spełnienia wymagania, a także hamowanie rozwoju dziecka.

Błędy ciepłe związane są z nadmierną emocjonalną akceptacją dziecka i zazwyczaj nie są postrzegane jako błędy wychowawcze, a jako wyraz miłości. Przykładem takiego zachowania może być idealizacja dziecka, wyręczanie go we wszystkim lub uleganie wszystkim zachciankom.

Błędy wychowawcze popełniane przez rodziców mogą powodować, że dzieci zaczynają zachowywać się niewłaściwie.

Klasyfikacja błędów wychowawczych

Na pojawienie się błędów wychowawczych mają wpływ 3 czynniki:

  • cechy osobowości rodzica, opiekuna lub nauczyciela,
  • normy i wartości nabyte w ciągu życia (między innymi powielanie błędów własnych rodziców) – jest to błąd postawy,
  • czynniki sytuacyjne (np. presja czasu, złożoność problemu, zmęczenie) – jest to błąd sytuacyjny.

Prof. Antonina Gurycka wyróżniła 9 podstawowych błędów wychowawczych, uwzględniając trzy skrajne kryteria: stosunek do dziecka (ciepły/zimny), koncentracja na sobie lub dziecku oraz nadmierna koncentracja na zadaniu wykonywanym przez dziecko (przecenienie/niedocenienie).

  1. Rygoryzm – chłód emocjonalny – nadmierna koncentracja na dziecku – przecenianie.
  2. Agresja – chłód emocjonalny – nadmierna koncentracja na dziecku – przecenianie.
  3. Hamowanie aktywności – chłód emocjonalny – nadmierna koncentracja na dziecku – niedocenianie.
  4. Obojętność – chłód emocjonalny – nadmierna koncentracja na sobie – niedocenianie.
  5. Eksponowanie siebie – neutralność – nadmierna koncentracja na sobie – niedocenianie.
  6. Uleganie/bezradność – ciepło emocjonalne – nadmierna koncentracja na sobie – niedocenianie.
  7. Zastępowanie/wyręczanie – ciepło emocjonalne – nadmierna koncentracja na dziecku – przecenianie.
  8. Idealizacja – ciepło emocjonalne – nadmierna koncentracja na dziecku – przecenianie.
  9. Niekonsekwencja – przemienność – przemienność – przemienność.

Błędy wychowawcze rodziców i ich skutki

Uważasz, że wszystko robisz dobrze? Warto uczciwie spojrzeć na swoje zachowanie i pomyśleć, czy to nie ono wpływa niekorzystnie na dziecko. Sprawdź, czy któreś z tych błędów wychowawczych masz na swoim sumieniu.

1. Okłamywanie dziecka

Zdarza ci się rzucić: „Jeszcze wrócimy kupić tę zabawkę”? Białe kłamstwo wymyślone na poczekaniu może nakłonić malucha do współpracy, ale to chwilowe rozwiązanie.

Skutek: dziecko traci poczucie sprawczości i kontrolowania sytuacji, odczuwa lęk i niepewność. Takie zachowanie wobec dziecka może utrudnić mu przyswajanie wiedzy i norm społecznych.

Jeśli nie chcesz paść ofiarą własnych kłamstw, lepiej mów dziecku prawdę.

2. Grożenie dziecku

Straszysz dziecko słowami: „Jak będziesz niegrzeczny, baba cię zabierze”? Groźby bez pokrycia uczą je, że nigdy ich nie zrealizujesz.

Skutek: dziecko ma poczucie zagrożenia, krzywdy, wstydu, zostaje obniżona jego samoocena.

Powiedz dziecku, co robi źle i daj szansę na poprawę zachowania. Poinformuj, co się stanie, jeśli się nie poprawi i bądź konsekwentna.

3. Przekupywanie dziecka

Obiecujesz: „Jeśli wszystko zjesz, dostaniesz czekoladę”? Metoda skuteczna, ale tylko chwilowo. Dziecko w ten sposób uczy się, że to ono może stawiać warunki.

Skutek: dziecko przyzwyczaja się do specjalnego traktowania, a w wyniku obniżania wymagań nie poznaje swoich możliwości.

4. Łamanie własnych zasad

Na przykład: „W domu nie jemy słodyczy”. Dziecku nie pozwalasz, ale sama chętnie po nie sięgasz? Maluchowi trudno jest zrozumieć, dlaczego ciebie nie obowiązują zakazy.

Skutek: dziecko ma zniekształcony obraz świata, czuje lęk i niepewność.

5. Utrata kontroli i krzyk

Wybuchasz czasem: „Znowu jesteś niegrzeczny!”? Masz wrażenie, że krzyk działa? To tylko chwilowy efekt.

Skutek: dziecko staje się lękliwe i zamknięte w sobie, ma poczucie zagrożenia i krzywdy.

Ochłoń i na spokojnie porozmawiajcie. Bądź łagodna, ale stanowcza. Naucz się, jak nie krzyczeć na dziecko.

6. Brak konsekwencji rodzica

Popełniasz błąd wychowawczy, mówiąc: „Kupię, tylko już przestań płakać”?

Skutek: podobnie jak w przypadku łamania własnych zasad, dziecko ma zniekształcony obraz świata i w dalszej perspektywie traci poczucie własnej sprawczości.

Nie bój się dziecku odmawiać, nie ma w tym nic złego. Konsekwencja to podstawa. Pamiętaj jednak, by stawiać dziecku realne wymagania.

7. Brak rozmowy

Twoje dziecko często słyszy: „poczekaj”, „nie teraz”, „za chwilę”, „nie mam czasu”? To jeden z podstawowych błędów w wychowaniu dzieci.

Skutek: dziecko może mieć zaniżoną samoocenę, a w przyszłości mieć trudność w nawiązywaniu głębszych relacji.

Naucz je, że są sytuacje, w których musi poczekać. Znajdź też czas tylko dla dziecka. Zorganizuj go tak, by nikt wam nie przeszkadzał.

8. Brak życzliwości

Wołasz: „Daj kurtkę i buty” i nie dodajesz słowa „proszę”?

Skutek: dziecko może mieć poczucie krzywdy, niedocenienia, co może skutkować zaniżoną samooceną.

Prosta komunikacja jest jasna dla dziecka, z czasem maluch tak zaczyna komunikować się z innymi. Naucz malca magicznych słów i pokaż, jaką mają moc. Bądź dobrym przykładem.

Zobacz także: Zwroty, które wzmacniają w dziecku poczucie własnej wartości

9. Chowanie dziecka pod kloszem

Często panikujesz: „Zejdź z tego, bo spadniesz!”?

Skutek: dziecko z czasem rezygnuje z własnego myślenia i działania, w efekcie zanika motywacja i odwaga do podejmowania własnej aktywności.

Daj dziecku więcej swobody i pozwól podejmować decyzje. Pozwól poznawać świat, eksperymentować i uczyć się na własnych błędach.

10. Wyręczenie dziecka

Mówisz: „Zrobię to za ciebie”?

Skutek: dziecko nie umie decydować o sobie i dokonywać samodzielnego wyboru, a wykonywanie obowiązków za dziecko kształtuje w nim wyuczoną bezradność.

Nawet małe dzieci mogą mieć swoje obowiązki.

Jak naprawić błędy wychowawcze?

    Bardzo często rodzice nie są świadomi swoich błędów wychowawczych, a winą za złe zachowanie dziecka obarczają je samo. Dlatego pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie swojego błędnego zachowania. Zbyt często oczekujemy od dzieci, że będą wszystko rozumiały i pamiętały. Tymczasem nasze pociechy są dopiero na początku swojej drogi i dopiero uczą się norm. To rolą rodzica jest ustalenie granic i pokazanie jasnych zasad, w innym wypadku maluch może czuć się zagubiony.

    Co sprzyja naprawie błędów wychowawczych?

    • stawianie wymagań, które są możliwe do spełnienia przez dziecko,
    • tolerancja i akceptacja dziecka,
    • uprzedzanie o konsekwencjach,
    • w przypadku kłótni dążenie do przedstawienia racjonalnych stanowisk,
    • tworzenie warunków do rozwoju dziecka,
    • negocjowanie, uzgadnianie wspólnego planu dnia,
    • pozwalanie dziecku na samodzielne działanie i akceptacja jego zachowania (o ile nie stanowi ono zagrożenia dla zdrowia i życia),
    • bycie wzorem do naśladowania, ale niewymaganie naśladowania (dziecko ma prawo do własnej ekspresji),
    • pomoc i współdziałanie,
    • pozytywna i adekwatna ocena dziecka.

    I najważniejsze: odpuszczenie sobie i dziecku! Każdy może mieć groszy dzień.

    Źródło: A. Gurycka, Błąd w wychowaniu, Warszawa 1990.

    Zobacz także:

    Reklama
    Reklama
    Reklama
    Reklama