Oksymoron: co to jest, funkcja, przykłady z literatury i nie tylko
Adobe Stock
Wychowanie

Oksymoron: definicja, funkcja, przykłady z literatury i życia

Choć definicja oksymoronu może wydawać się nieco zawiła, w rzeczywistości każdy z nas spotkał się z oksymoronami. W końcu występują one nie tylko w literaturze. Sprawdź, czym jest oksymoron, jakie pełni funkcje w języku i poznaj najpopularniejsze oksymorony

Żywy trup, suchy ocean, jezioro ognia, „mechaniczna pomarańcza”… To przykłady oksymoronów, z którymi można spotkać się nie tylko na lekcjach języka polskiego. Przekonaj się, że odnalezienie oksymoronu w wierszu lub prozie jest łatwiejsze, niż myślisz.

Spis treści:

Co to jest oksymoron?

Oksymoron to środek stylistyczny (rodzaj metafory i epitetu). Jest to celowe zestawienie sprzecznych i wzajemnie wykluczających się wyrazów. W wyniku tego zestawienia wyrazy nabierają zupełnie nowego znaczenia.

Aby zrozumieć, czym jest oksymoron, warto uświadomić sobie, że w tym przypadku na pierwszym miejscu nie znajduje się utarte znaczenie wyrazów, tylko gra wyobraźni i kunszt poetycki.

Synonimy oksymoronu to: antylogia oraz epitet sprzeczny. Antylogia (czyli coś antylogicznego) i epitet sprzeczny to bardzo trafne określenia oksymoronu, który ze swej definicji jest nielogiczny i zawiera w sobie sprzeczność, np.  „żywy trup”,  „suchy przestwór oceanu” czy „wymowne milczenie”.

Uwaga: Oksymoron to nie to samo co antyteza. Antyteza jest również środkiem stylistycznym opartym na przeciwieństwach, ale… Podczas gdy oksymoron składa się z dwóch lub trzech wyrazów (najczęściej: określanego i określającego), antyteza to bardziej rozbudowane zestawienie elementów przeciwstawnych, np. „jest czas rodzenia i czas umierania”, „Lepiej z mądrym zgubić, niż z głupim znaleźć”, „Lepszy wróbel w garści niż kanarek na dachu”).

 

Funkcje oksymoronów

Funkcją oksymoronu jest przede wszystkim ukazanie odbiorcy niezwykłości rzeczywistości. Jednocześnie też – jako że oksymoron jest rodzajem przenośni (metafory) – można powiedzieć, że tak jak ona pozwala:

  • ukazać odbiorcy, jaki stosunek ma nadawca do osób, rzeczy, wydarzeń;
  • wzbogacać wartość artystyczną utworu,
  •  świadczyć o nietuzinkowej wyobraźni i talencie twórcy.


Najogólniej rzecz ujmując – oksymoron w literaturze ma odbiorcę zaskoczyć, przykuć jego uwagę, podziałać na wyobraźnię.

 

Przykłady oksymoronów

Do mistrzów tworzenia oksymoronów zalicza się artystów epoki baroku. To właśnie z literatury tych czasów pochodzą takie przykłady oksymoronów jak:

  • gorejący mróz
  • ogień lodowy
  • czarna biel

Oksymorony były również popularne w wierszach poetów doby romantyzmu, modernizmu oraz współczesnych, np.

  • suchy ocean,
  • bezdenny dzbanek
  • różane sady,
  • rozkosz cierpiąca. 

Przykłady najpopularniejszych oksymoronów

Prócz przykładów oksymoronów w wierszach, nie brakuje ich również w naszej codzienności:

  • Biały kruk
  • Wymowne milczenie
  • Stara maleńka lub dzidzia piernik
  • Słodka zemsta
  • Ciepłe lody
  • Wirtualna rzeczywistość
  • Niecelne trafienie
  • Pomroczność jasna
  • Zimne ognie
  • Ciepłe lody

Skoro już wiesz, co to jest oksymoron, może w ramach ćwiczenia podasz lub ułożysz własny przykład oksymoronu?

Fragmenty utworów zawierające oksymorony:

Większość z nas zapewne spotkała lub spotka się z takimi przykładami oksymoronów w wierszach jak:
 

O! wy sprzeczności niepojęte dziwa!
Szorstka miłości! nienawiści tkliwa!
Coś narodzone z niczego! Pieszczoto
Odpychająca
! Poważna pustoto!
Szpetny chaosie wdzięków! Ciężki puchu!
Jasna mgło! Zimny żarze! Martwy ruchu!

(W. Szekspir: Romeo i Julia)
 

„Bóg się rodzi, moc truchleje” (F. Karpiński: Pieśń o narodzeniu pańskim)

 

„Płaczesz – w ognistej tonie serce wodzie” (J. A. Morsztyn: Bierzmowanie)

 

„Wypłynąłem na suchego przestwór oceanu” (A. Mickiewicz: Stepy akermańskie)

 

„z czteroletnią powagą, w spódniczce po bose stópki” (L. Staff: Gęsiarka)

 

To — wrzask wody obdzieranej siklawą z łożyska
i
gromobicie ciszy (J. Przyboś: Z Tatr)

 

Bibliografia:

M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński: Zarys teorii literatury. Warszawa 1972 
Oksymoron w: W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa 1983

 
Zobacz także:

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA