![Zdrobnienia w języku polskim: czym są i dlaczego ich używamy [dużo przykładów]](https://s3.mamotoja.pl/newsy/zdrobnienia-w-jezyku-polskim-czym-sa-i-dlaczego-ich-uzywamy-duzo-przykladow-122347-4_3_800.jpg)
Pieniążki, chlebek, kawka, herbatka, zdrabniane imiona... Mimo że wydawać by się mogło, iż zdrobnień używają przeważnie rodzice i opiekunowie małych dzieci – skala zdrabniania w kraju nad Wisłą jest dużo większa. Według językoznawców Polacy już od dawna zdrabniają słowa dużo częściej i więcej niż: Niemcy, Francuzi, Brytyjczycy, Holendrzy czy Belgowie. Wyjaśniamy, czym są zdrobnienia w języku polskim i jaką funkcję pełnią.
Spis treści:
Zdrobnienie to słowo, które powstało przez dodanie odpowiedniej cząstki (formantu) i oznacza coś mniejszego niż rzecz opisywana przez słowo przed dodaniem wspomnianej cząstki. Na przykład:
Kot + ek = kotek, kot + eczek = koteczek, kot + uś = kotuś
Pies + ek = piesek, pies + eczek = pieseczek, pies + io = piesio
Słom + k + a = słomka, słom + eczka = słomeczka
Z założenia koteczek jest mniejszy niż kot, pieseczek mniejszy niż pies, a słomeczka – jest mniejsza od zwykłej słomki.
Zdrobnienia mają najczęściej końcówki:
Pewne problemy mogą natomiast sprawiać tzw. oboczności, czyli zmiany w temacie wyrazu (czyli tej części wyrazu, która najczęściej nie podlega odmianie), na przykład:
Prócz rzeczowników zdrabniamy również:
Mimo licznych zachodzących oboczności w formach zdrobnień, można powiedzieć, że z reguły nie mamy większych trudności z używaniem zdrobnień. I korzystamy z tej umiejętności bardzo chętnie.
A dlaczego w ogóle używa się zdrobnień? W rzeczywistości ich funkcja wcale nie ogranicza się do tego, by precyzyjniej określać kogoś lub coś, co jest małe, malutkie lub maleńkie. Rzeczywiście na łyżeczkę od herbaty rzadziej mówimy „łyżka”, ponieważ jest ona mniejsza od łyżki, którą jemy zupę. Ale już bileciki, kotleciki, kanapeczki – nie zawsze są mikroskopijnych rozmiarów, choć wskazywałyby na to zdrobnienia, którymi określamy bilety, kotlety czy kanapki.
\
Jeśli więc chodzi o zdrobnienia i ich funkcje, warto wskazać na:
Obejrzałem ostatnio lekką komedyjkę.
Kasia wspomniała, że szykuje się jej jakieś zleconko.
Kupił jej byle jakie perfumki i myśli, że wszystko w porządku.
Syneczku, bardzo cię kochamy.
Ten pluszowy misiaczek jest taki słodki.
Zjesz jeszcze kilka truskaweczek, skarbie?
Myślę, że powinnaś ograniczyć te pączuszki, serniczki i torciki.
Twój pupilek znowu się spóźnia.
Jasne, znów jedziesz na te swoje rybki, a miałeś pomóc Kubie.
Według językoznawców, używanie zdrobnień w polszczyźnie świadczy o bogactwie języka polskiego oraz o tym, że jako Słowianie odznaczamy się tzw. „ciepłą kulturą”. Przedstawiciele innych grup językowych już nie mają takich tendencji do zdrabniania…
Jednocześnie nadużywanie deminutivów (czyli zdrobnień) na każdym kroku – zwłaszcza w sytuacjach służbowych, oficjalnych – jest traktowana jako mało profesjonalne i nie na miejscu. Mimo że – jak pisze Jerzy Bralczyk – przekupki na targu i część kelnerów świadomie używają zdrobnień („A może świeżutkiej marcheweczki albo rzodkieweczek?” „Polecam śledzika i bigosik”), by klient poczuł się „dopieszczony” i chętniej otwierał portfel. Podczas poważnej rozmowy biznesowej, prezentacji czy wystąpienia publicznego, formy takie jak fakturka, pieniążki, projekcik, vacik czy etacik mogą brzmieć jednak dość infantylnie.
„Szaleństwo zdrobnień trwa” przyznaje sam Jan Miodek i wspomina sytuację z laboratorium diagnostycznego, gdzie panie laborantki, chcąc być bardzo miłe, powiedziały do niego: „Panie profesorze, moczyk proszę na półeczkę, a wyniczki będą o wpół do drugiej”. Zdaniem profesora Miodka panie te trochę niepotrzebnie „zagalopowały się w uprzejmości”.
Bibliografia:
M. Bortliczek: Od alfabetu do zdrobnień. Tuzin szkiców o języku. Warszawa 2013
J. Bralczyk: Poradnik językowy. Mówi się. Warszawa 2001
Wszystko zależy od przyimka. J. Bralczyk, A. Markowski, J. Miodek w rozmowie z J. Sosnowskim, Warszawa 2014
Zobacz także:
Jeśli uważasz, że siedem przypadków to zdecydowanie za dużo – pomyśl, że uczniowie na Węgrzech muszą opanować ich aż 20. W tej sytuacji naprawdę nie ma na co narzekać, prawda? Odmiana przez przypadki, nazywana również deklinacją, wcale nie jest taka trudna. Oswajamy się z nią od dziecka. Spis treści: Po co stosuje się odmianę przez przypadki? Odmiana przez przypadki – pytania [plus przykłady] Co się odmienia przez przypadki [plus przykłady] Jak zapamiętać odmianę przez przypadki Odmiana przez przypadki: ćwiczenia [plus odpowiedzi] Po co stosuje się odmianę przez przypadki? Zanim przejdziemy do odczarowania odmiany przez przypadki, kilka słów o tym, po co się ją stosuje. Zacznijmy od tego, że większość tajników deklinacji opanowujemy, jeszcze zanim zaczniemy naukę w szkole. Odmianę przez przypadki stosują już dzieci w wieku przedszkolnym. Robią to za każdym razem, kiedy mówią, że mają ochotę na pizzę, szarlotkę, pączka, itd. (a nie, że mają ochotę na: pizza, szarlotka, pączek, itd.). Nawet młodsze dzieci, kiedy zamiast „mama”, zaczynają mówić „mamo” – stosują już deklinację (używając formy wołacza). Dzięki deklinacji język polski jest bogatszy. A opanowanie zasad odmiany przez przypadki sprawia, że nie brzmimy jak obcokrajowcy, którzy dopiero uczą się mówić po polsku. I jeszcze jedno – znajomość deklinacji pomaga odróżnić od siebie części zdania (np. dopełnienie od przydawki). Odmiana przez przypadki – pytania (plus przykłady) W języku polskim stosujemy odmianę przez 7 przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik i wołacz. Każdy z przypadków odpowiada na określone pytania. Aby odmiana przez przypadki nie sprawiała kłopotu, wystarczy nauczyć się na pamięć 7 przypadków i pytań...
