
Do podstawowych środków stylistycznych zaliczamy: metaforę (a wśród metafor: animizację i ożywienie), epitet, porównanie, wyraz dźwiękonaśladowczy. W rzeczywistości środków stylistycznych jest o wiele więcej, ale na początek wystarczy dobrze poznać sześć wymienionych środków wyrazu.
Znając znaczenie i funkcje środków stylistycznych z pewnością łatwiej będzie docenić kunszt autorów, którzy nie mieli sobie równych w tworzeniu wymyślnych metafor, epitetów czy porównań a także onomatopei i innych środków wyrazu.
Co to są środki stylistyczne?
Środki stylistyczne określa się również jako:
- Środki poetyckie,
- Środki wyrazu,
- Środki językowe,
- Figury retoryczne
- Chwyty poetyckie.
Już na podstawie wyżej wymienionych różnych określeń środków stylistycznych możemy stwierdzić, do czego służą. Widzimy, że są związane z poezją (literaturą), wyrażaniem i językiem. Zanim jednak wymienimy ich funkcje, warto wyjaśnić, że środki stylistyczne to takie elementy języka, dzięki którym autor może wywołać u odbiorcy dzieła pożądany efekt.
Funkcje środków stylistycznych
To, że środki stylistyczne mają określone funkcje wynika już z ich definicji.
Do zadań środków poetyckich należy:
- Wyrażanie emocji nadawcy,
- Rozbudzanie emocji u odbiorcy,
- Działanie na wyobraźnię odbiorcy
- Budowanie nastroju w dziele (utworze, wypowiedzi),
- Tworzenie świata ukazywanego (przedstawianego) w dziele (utworze, wypowiedzi).
Znajomość środków stylistycznych i sprawne operowanie nimi pozwala twórcom literatury i mówcom sprawiać, że ich dzieła (lub wypowiedzi) są czytane i słuchane z zainteresowaniem. Mistrzowskie użycie figur retorycznych to prawdziwa sztuka.
Rodzaje środków stylistycznych
Wśród środków stylistycznych wyróżniamy:
- Fonetyczne – związane z brzmieniem wyrazu, np. wyrazy dźwiękonaśladowcze (pi-pi-pi, szast-prast, bum!),
- Słowotwórcze – związane z powstawaniem nowych słów, np. zdrobnienie (rączusia, pieseczek, wilczątko) lub zgrubienie (grabsko, psisko, wilczurzysko),
- Leksykalne – związane z istniejącymi już słowami, np. epitet (rączy rumak), przenośnia (tęcza to barwny most) czy porównanie (tęcza jest jak barwny most).
- Składniowe – związane z budową zdania, np. powtórzenie (o szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny) lub wykrzyknienie (ach!)
- Semantyczne – związane z nowym znaczeniem, np. metafora czy epitet.
Podział ten z pewnością pomoże uporządkować wiedzę na temat poszczególnych środków stylistycznych. Zwróćmy jednak uwagę, że np. metafory czy epitety należą zarówno do środków leksykalnych jak i semantycznych.
Podstawowe środki stylistyczne – definicje i przykłady
Metafora
Metafora (inna nazwa: przenośnia) to zestawienie słów, które osobno znaczą coś zupełnie innego, lecz połączone – tworzą nowe znaczenie.
Przykłady metofor:
- zjeść z kimś beczkę soli – czyli znać kogoś bardzo dobrze, przeżyć z kimś sporo sytuacji (uwaga, metafor nie należy rozumieć w ich dosłownym znaczeniu, liczy się bowiem znaczenie… metaforyczne),
- czuć skrzydła u ramion,
- brać się za bary z życiem
Rodzaje metafor
Ożywienie (animizacja) to środek stylistyczny, polegający na nadaniu zjawiskom lub przedmiotom cech istot żywych, przykłady:
- dom zaczął drżeć w posadach
- chmura goni chmurę
- interes kwitnie
Uosobienie (personifikacja) to środek stylistyczny, który polega na nadaniu zjawiskom, roślinom, zwierzętom lub przedmiotom cech ludzkich, przykłady:
- jabłka zarumieniły się w sadzie,
- cały dom posmutniał
- świerszcz cicho grał na skrzypkach
Epitet
Epitet to określenie rzeczownika, często bardziej poetyckie i wyszukane niż zwykły przymiotnik, np.
- wiek męski, wiek klęski
- koralowe usta
- bursztynowy świerzop
Porównanie
Porównanie poznamy po tym, że występuje w nich zawsze słowo jak (niby, jakby,) , ponieważ – jak sama nazwa wskazuje – chodzi tu o porównywanie, zestawienie przynajmniej dwóch zjawisk, np.
- gryka jak śnieg biała
- Płyną liście w powietrzu jesieni niby zielona łódka
- Biegł jakby ktoś go gonił.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze
Wyrazy dźwiękonaśladowcze (onomatopeje) to wyrazy, których brzmienie przypomina dźwięk różnych zjawisk lub rzeczy, przykłady:
- Stoi i sapie, dyszy i dmucha,
Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha:
Uch - jak gorąco!
Puff - jak gorąco!
Uff - jak gorąco! (J. Tuwim: Lokomotywa)
- "Halo! O, halo lo lo lo lo!
Tu tu tu tu tu tu tu
Radio, radijo, dijo, ijo, ijo,
Tijo, trijo, tru lu lu lu lu
Pio pio pijo lo lo lo lo lo
Plo plo plo plo plo halo! (J. Tuwim: Ptasie radio)
- Ćwir ćwir świrk!
Świr świr ćwirk! (J. Tuwim: Ptasie radio)
Zdrobnienie
Zdrobnienie to słowo utworzone za pomocą odpowiedniego przyrostka, oznaczające coś lub kogoś mniejszego, drobniejszego przykłady:
- pieseczek (czyli mniejszy pies)
- perełka (czyli mniejsza perła)
- piłeczka (czyli mniejsza piłka)
Zgrubienie
Zgrubienie to słowo utworzono za pomocą odpowiedniego przyrostka, oznaczającego coś lub kogoś większego, przykłady:
- grucha (duża gruszka)
- ptaszysko (duży ptak)
- Martucha („duża” Marta)
Aby utrwalić wiedzę na temat środków stylistycznych i przekonać się, że używanie ich to prawdziwa sztuka – można podjąć próbę wymyślenia własnej metafory, epitetu, porównania, wyrazu dźwiękonaśladowczego, zdrobnienia czy zgrubienia…
Zobacz także:

Życzenia urodzinowe na roczek, które składamy jubilatowi na urodzinowej kartce, to cenna pamiątka. Nic dziwnego, w końcu wraz z pierwszymi urodzinami maluszek przestaje być niemowlęciem. Wybrałyśmy życzenia i wierszyki na pierwsze urodziny, które można wpisać na kartce urodzinowej albo wysłać SMS-em. Dodatkowo możecie także skorzystać z naszych propozycji życzeń podzielonych ze względu na płeć. Mamy osobne życzenia dla małego chłopca i życzenia na roczek dla dziewczynki. Takie, które wspaniale sprawdzą się jako życzenia na roczek od chrzestnej i/lub chrzestnego, jak i od babci czy dziadka. Będą też idealne jako życzenia urodzinowe dla syna lub życzenia urodzinowe dla córki . Jeśli planujecie pojawić się na przyjęciu z okazji pierwszych urodzin osobiście, najlepiej, jeżeli wypiszecie życzenia urodzinowe na roczek na pięknej kartce. Dobrym pomysłem jest napisanie ich w formie wierszyka. Małe dziecko i tak samo nie będzie umiało ich przeczytać, a o wiele milej będzie mu się ich słuchało, gdy mama lub tata odczytają mu wesołą rymowankę zamiast zwyczajnych życzeń zdrowia, szczęścia i powodzenia w życiu. Spis treści: Życzenia na roczek - mądre, krótkie do wysłania SMS-em Życzenia na roczek dla dziewczynki Życzenia na roczek dla chłopca Życzenia urodzinowe na roczek od rodziców Życzenia na roczek od dziadków Życzenia na roczek od chrzestnej Religijne życzenia na roczek Życzenia na roczek - mądre, krótkie do wysłania SMS-em Jeżeli z jakichś względów nie możecie być na przyjęciu urodzinowym dziecka albo jest ono organizowane w późniejszym terminie, w dniu urodzin możecie wysłać SMS-a, aby rodzice maluszka wiedzieli, że o nim pamiętacie i ciepło myślicie. Takie życzenia urodzinowe powinny być oczywiście stosunkowo krótkie. Mamy...

Jeśli uważasz, że siedem przypadków to zdecydowanie za dużo – pomyśl, że w uczniowie na Węgrzech muszą opanować ich aż 20. W tej sytuacji naprawdę nie ma na co narzekać, prawda? Odmiana przez przypadki, nazywana również deklinacją, wcale nie jest taka trudna. Oswajamy się z nią od dziecka. Po co stosuje się odmianę przez przypadki? Zanim przejdziemy do odczarowania odmiany przez przypadki, kilka słów o tym, po co się ją stosuje. Zacznijmy od tego, że większość tajników deklinacji opanowujemy, jeszcze zanim zaczniemy naukę w szkole. Odmianę przez przypadki stosują już dzieci w wieku przedszkolnym. Robią to za każdym razem, kiedy mówią, że mają ochotę na pizzę, szarlotkę, pączka, itd. (a nie, że mają ochotę na: pizza, szarlotka, pączek, itd.). Nawet młodsze dzieci, kiedy zamiast „mama”, zaczynają mówić „mamo” – stosują już deklinację (używając formy wołacza). Dzięki deklinacji język polski jest bogatszy. A opanowanie zasad odmiany przez przypadki sprawia, że nie brzmimy jak obcokrajowcy, którzy dopiero uczą się mówić po polsku. I jeszcze jedno – znajomość deklinacji pomaga odróżnić od siebie części zdania (np. dopełnienie od przydawki). Przypadki i ich pytania (plus przykłady) W języku polskim stosujemy odmianę przez 7 przypadków: To: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik i wołacz. Każdy z przypadków odpowiada na określone pytania. Przypadki w języku polskim i pytania na które odpowiadają – liczba pojedyncza : Mianownik – kto? co? – gruszka Dopełniacz: – kogo? czego? (kogo/czego nie ma?) – gruszki Celownik – komu? czemu? (np. komu/czemu się przyglądam?) – gruszce Biernik – kogo? co? (kogo/co widzę?) – gruszkę Narzędnik – (z) kim?...

Znajomość tabliczki mnożenia jest niezbędna w nauce matematyki w starszych klasach. Pamiętaj jednak – twoje dziecko nie musi wkuwać równań na siłę! Aby dziecko nabrało wprawy w tabliczce mnożenia, warto zastosować naukę przez zabawę: oto ćwiczenia, zadania i kolorowanki, które możesz wydrukować, a następnie rozwiązać razem z dzieckiem. Spis treści: Tabliczka mnożenia: zadania do druku Tabliczka mnożenia: ćwiczenia dla dzieci Tabliczka mnożenia zadania do 30 Kolorowanki z tabliczką mnożenia do 100 Tabliczka mnożenia: zadania do druku Zamiast rozpisywać równania na kartce, pomóż dziecku w nauce tabliczki mnożenia, rozwiązując zadania w formie obrazków. Dla dziecka będzie to znacznie przyjemniejsza forma nauki i nawet nie zauważy, że licząc żółwie czy rybki, tak naprawdę ćwiczy mnożenie. Kliknij w obrazek, by wydrukować zadania. Zadanie 1: Poproś dziecko, by pomnożyło liczbę umieszczoną w heksagonie z lewej strony przez liczbę zwierzątek na rysunku. Wynik niech w pisze w heksagonie po prawej stronie. Zadanie 2: Poproś dziecko, by pomnożyło liczbę umieszczoną w heksagonie z lewej strony przez liczbę zwierzątek na rysunku. Wynik niech w pisze w heksagonie po prawej stronie. Zadanie 3: Poproś dziecko, by wycięło elementy z dolnego diagramu. Następnie niech wykona działania umieszczone w górnym diagramie. Prawidłowy wynik odnajdzie na wyciętych obrazkach, które następnie należy przykleić we właściwym miejscu. Tabliczka mnożenia: ćwiczenia dla dzieci Fajnym pomysłem jest połączenie treningu tabliczki mnożenia z podstawami kodowania. Dzieci uwielbiają kolorowanie pikseli, dzięki, którym powstaje jakiś rysunek. To nie tylko trening tabliczki mnożenia, ale i logicznego myślenia. Na poniższych kartach dziecko potrenuje także angielski. Gwarantujemy, że będzie zachwycone! Zadanie 1: W dolnej...