Reklama

Na początku COVID u dzieci miał najczęściej postać bezobjawową. Z tego powodu trudno było stwierdzić, jak często dochodzi do zakażeń u kilkulatków i młodzieży. Dzieci rzadko też były hospitalizowane z powodu koronawirusa. Obecnie sytuacja wygląda inaczej.

Reklama

Teraz wiadomo, że dzieci znacznie częściej chorują na COVID. Większość przypadków zachorowań wywołuje dominujący w Europie wariant Omikron BA.4 oraz BA.5 (dane z czerwca 2022), który może wywołać nowe objawy choroby. Odnotowywane są także przypadki niebezpiecznego zespołu zapalnego PIMS po przebyciu zakażenia koronawirusem.

Nowa mutacja koronawirusa, Omikron, szybko się rozprzestrzenia. Jak pokazują dane z Polski i innych krajów, wariant ten jest szczególnie zaraźliwy wśród dzieci. ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) w lipcu 2022 zaczęła też bacznie obserwować wariant BA.2.75. Jednocześnie „zdegradowała” wariant Delta (BA.1.617.2) – liczba zakażeń nim spada, choć nadal ta mutacja wirusa jest obecna w Europie.

Wiadomo też, że Omikron z większym nasileniem niż poprzednie warianty wirusa atakuje dzieci poniżej 5. roku życia. Większość z nich łagodnie przechodzi zakażenie, wykazując objawy podobne do przeziębienia. Część jednak choruje ciężej i wymaga podawania tlenu w warunkach szpitalnych. Mutacja Omikron uznawana jest obecnie za bardziej zaraźliwą niż poprzednie warianty wirusa. Na szczęście jest też mniej śmiertelna.

Spis treści:

Objawy COVID, w tym Omikronu u dzieci 2022

Lekarze apelują, by nie bagatelizować u dzieci nawet zwykłego kataru czy innych pozornie błahych objawów podobnych do zwykłego przeziębienia.

Typowe objawy COVID u dzieci to:

  • stan podgorączkowy lub gorączka,
  • kaszel,
  • ból gardła,
  • katar,
  • ból brzucha,
  • biegunka,
  • ból mięśni,
  • zaburzenia węchu i smaku (rzadko),
  • zmiany skórne.

Objawy COVID u dziecka mogą występować pojedynczo lub zbiorczo. Bywa i tak, że dzieci nie mają żadnych objawów zakażenia koronawirusem. O tym, że je przechodziły, lekarze dowiadują się podczas badania rodziców i dochodzenia, w jaki sposób mogli zarazić się SARS-CoV-2.

Objawy wariantu Omikron u dzieci

To, co do tej pory udało się zaobserwować, pokazuje, że Omikron najczęściej wywołuje objawy typowe dla COVID. Ale poza nimi u dzieci mogą pojawiać się również nietypowe objawy charakterystyczne dla Omikronu w wariantach BA.4 i BA.5. Są to:

  • cieknący katar,
  • nudności,
  • zasinienie okolicy ust,
  • uczucie zimna,
  • ból zatok,
  • nadwrażliwość na światło.

Lekarze zwracają też uwagę na objaw zakażenia Omikronem u dzieci, jakim jest świszczący kaszel przypominający „szczekanie”. To kaszel podobny do tego, który występuje przy ostrym podgłośniowym zapaleniu krtani (tzw. krupie). Trzeba pamiętać, że taki kaszel brzmi zupełnie inaczej niż typowy kaszel u dorosłych.

Inne kliniczne, rzadsze objawy Omikronu u dzieci

Jak wynika z analizy naukowej, w przebiegu Omikronu u dzieci lekarze obserwują także różne niespecyficzne objawy, takie jak:

  • świszczący oddech,
  • niewydolność oddechową,
  • odwodnienie,
  • zapalenie spojówek
  • wysypkę.

Wysypka może przyjmować postać zmian plamkowo-grudkowych, pokrzywki, zmian w postaci pęcherzykowów lub tzw. „palców covidowych”, czyli czerwonego zabawienia placów, zwłaszcza u nóg.

Rzadziej lekarze zgłaszają takie objawy COVID u dzieci jak: drgawki gorączkowe, zapalenie mózgu, nieprawidłowości sercowo-naczyniowe (np. niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, wstrząs kardiogenny).

Testy na COVID a Omikron u dzieci

Szybkie rozpoznanie objawów COVID u dzieci to najbardziej kluczowa sprawa w skutecznym leczeniu zakażenia i zapobieganiu zakażeniom u innych osób, z którymi dziecko ma kontakt. Ale rozpoznanie koronawirusa u najmłodszych nie jest proste – zwłaszcza że choroba często przebiega inaczej niż u dorosłych.

Szybkie testy antygenowe są mniej wrażliwe na wariant Omikron! Wynik może więc być fałszywie negatywny. Wszystko przez to, że testy antygenowe wykrywają fragmenty białka z otoczki wirusa. Tymczasem w przypadku wariantu Omikron doszło do wielu mutacji, które mogą sprawić, że test nie wykryje wirusa. Testy PCR (ich przeprowadzenie zajmuje kilka godzin) wykrywają natomiast materiał genetyczny wirusa SARS-CoV-2, co czyni je dokładniejszymi.

Stwierdzono też, że test antygenowy ma większą skuteczność wykrywania Omikronu, gdy wykona się go nie w ciągu 2-3 dni po kontakcie z osobą zakażoną, ale po 4-5 dniach.

Objawy Delty u dzieci

Dominującym wariantem koronawirusa w Polsce jeszcze niedawno był wariant Delta. Opublikowano już badania [6], w których dokonano porównania między objawami poprzednich wariantów koronawirusa a objawami spowodowanymi Deltą, czyli mutacją koronawirusa pochodząca z Indii. Wynika z nich, że u młodszych dzieci wszystkie warianty koronawirusa przebiegają podobnie.

U starszych dzieci pierwotny wariant koronawirusa wywoływał głównie: bóle głowy, zmęczenie i katar. Objawów Delty może być więcej.

Wariant Delta częściej powoduje:

  • bóle głowy,
  • bóle gardła,
  • zmęczenie.

W przypadku Delty mogą występować również:

  • gorączka,
  • zawroty głowy,
  • dreszcze,
  • ból oczu,
  • ochrypły głos.

W przypadku brytyjskiej odmiany koronawirusa, która dominowała wiosną 2021, częściej występowały:

  • bóle mięśni,
  • bóle gardła,
  • ból głowy,
  • dolegliwości ze strony układu pokarmowego,
  • wysoka gorączka,
  • zaburzenia smaku i węchu (rzadko).

Objawy COVID u dziecka: wysypka

W przebiegu koronawirusa u dzieci (także podczas zakażenia Omikronem) może pojawić się również wysypka (patrz: wysypka przy COVID u dzieci). Włoscy, francuscy i hiszpańscy lekarze zaobserwowali, że u dzieci i nastolatków zakażonych koronawirusem choroba COVID-19 może zaczynać się od nietypowych i rzadkich zmian covidowych na stopach, takich jak:

  • zaczerwienienie lub zasinienie,
  • lekki obrzęk,
  • wysypka pęcherzykowa lub plamista.

Skórne objawy COVID-19 są wynikiem stanu zapalnego, jaki obejmuje drobne naczynia krwionośne w skórze. Następnie zmiana nabrzmiewa, pęka i swędzi. Potem dochodzą typowe objawy zakażenia koronawirusem w postaci bólów głowy, mięśni i gorączki.

Kiedy pojawiają się objawy COVID u dzieci?

Okres inkubacji koronawirusa u dzieci trwa dłużej niż u dorosłych. W przypadku osób dorosłych wynosi średnio 5-7 dni, u dzieci – nawet około 2 tygodni. Okres inkubacji to czas od momentu zakażenia dziecka do wystąpienia objawów.

Ze względu na dłuższy okres inkubacji dzieci są dłużej nosicielami koronawirusa. Chorzy zarażają koronawirusem na 2-3 dni przed wystąpieniem objawów oraz przez cały okres trwania infekcji.

Jak dzieci zarażają się koronawirusem?

  • 89 proc. dzieci zakaża się poprzez bliski kontakt z zainfekowanym członkiem rodziny,
  • 33 proc. nabywa wirusa, przebywając na terenie, gdzie występowała epidemia,
  • 22 proc. chorych dzieci narażonych jest na oba czynniki ryzyka.

Przebieg COVID u dzieci

Analiza dotychczasowych przypadków zachorowania na COVID-19 pokazuje, że dzieci poniżej 14. roku życia chorują na infekcje koronawirusowe rzadziej niż dorośli. Choroba ma też łagodniejszy przebieg – najczęściej dzieci są bezobjawowymi nosicielami wirusa. Co więcej, dziecko może mieć dodatni test na koronawirusa SARS-CoV-2 aż do czterech tygodni.

Najłagodniej COVID przechodzą dzieci zdrowe powyżej 1. roku życia. Na cięższy przebieg choroby narażone są dzieci młodsze oraz te z chorobami współistniejącymi, np. otyłością, cukrzycą i astmą. Noworodki zakażone koronawirusem też mogą chorować na COVID-19. Zwykle przechodzą infekcję dość łagodnie. Więcej przypadków, które wymagały wspomagania oddychania, zaobserwowano wśród zakażonych wcześniaków. Niemowlęta najczęściej wracają po chorobie do pełni zdrowia [1].

Rzadko obserwuje się przenoszenie wirusa SARS-CoV2 z zakażonej matki na noworodka, nawet jeśli matka karmi go piersią i samodzielnie pielęgnuje niemowlę, nosząc przy tym maseczkę i myjąc ręce przed dotknięciem dziecka [2]. Być może wynika to stąd, że przeciwciała przeciwko nowemu koronawirusowi mogą być przekazane przez matkę dziecku, gdy to znajduje się jeszcze w jej brzuchu [3]. Niemniej jednak zakażenia noworodków się zdarzają, a jedynym sposobem ich zapobiegania są szczepienia matki na COVID w ciąży.

Część najmłodszych dzieci przechodzi tzw. long COVID – choroba daje odległe w czasie dolegliwości.

Ile trwa COVID u dzieci?

Lekarze obserwują bardzo różną długość trwania COVID u dzieci – od kilku dni do kilku tygodni. Regułą jest, że zakażenie Omikronem trwa krócej niż poprzednimi wariantami koronawirusa. Infekcja trwa około tygodnia, ale bywają od niej odstępstwa i dzieci, a zwłaszcza nastolatki, potrafią kasłać nawet kilka tygodni, odczuwając przez ten czas także osłabienie i bóle mięśni.

Na szczęście u dzieci bardzo rzadko dochodzi do tzw. burzy cytokinowej, która zdarza się częściej u dorosłych po złudnej fazie poprawy samopoczucia. U dzieci, gdy ich samopoczucie zaczyna się poprawiać, nic już tego procesu nie zakłóca i szybko dochodzi do zdrowienia.

Jak często dzieci chorują na COVID?

Na początku pandemii liczba przypadków zachorowania na koronawirusa wśród najmłodszych była relatywnie niższa. Specjaliści z Mayo Clinic szacowali, że zachorowania na COVID-19 u dzieci stanowią ok. 13 proc. wszystkich zachorowań. Niemal zerowa była również śmiertelność dzieci zarażonych koronawirusem SARS-CoV-2.

Teraz sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Z danych Centrum Informacji Rządowej wynikało w lutym 2022, że w Polsce zanotowano ponad 800 tysięcy objawowych przypadków zachorowań na COVID-19 u dzieci, a ponad 9,6 tysiąca z nich wymagało hospitalizacji. Obecnie wskaźnik reprodukcji wirusa (dane z lipca 2022) wynosi 1,7, co oznacza, że każdy chory zakaża więcej niż jedną osobę, a epidemia ponownie się rozprzestrzenia.

Wykres: Line, bar and pie charts by Flourish team

Powikłania po COVID u dzieci

Zespół PIMS-TS nazywa się też zespołem pocovidowym. Jest to zespół objawów występujących u niektórych dzieci, które chorowały na COVID-19 lub były zakażone wirusem SARS-CoV-2. Podejrzewa się, że PIMS-TS jest nadmiernie intensywną odpowiedzią układu immunologicznego dziecka związaną z wcześniejszym zakażeniem nowym koronawirusem.

PIMS-TS to poważne zagrożenie życia dziecka, które wiąże się z powstaniem wielonarządowego stanu zapalnego, który może objąć serce, płuca, naczynia krwionośne, mózg czy układ pokarmowy. Przy podejrzeniu wystąpienia objawów, które mogą sugerować PIMS-TS, trzeba koniecznie skonsultować się z lekarzem, a w przypadku pogarszającego się stanu dziecka jak najszybciej wezwać karetkę.

Inne groźne powikłania po COVID-19 u dzieci to:

  • udar mózgu,
  • tzw. długi COVID,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • zapalenie wielonerwowe Guillain-Barre,
  • choroby autoimmunologiczne w przyszłości.

Szczepienie dzieci na COVID

Obecnie do szczepienia dzieci na COVID dopuszczona jest szczepionka Pfizer/BioNTech. Możliwe jest szczepienie dzieci od 5. roku życia. Specjaliści podkreślają, że szczepienia to najważniejszy element profilaktyki przeciw ciężkim przebiegom i powikłaniom po COVID-19 u dzieci. Być może już niebawem zostanie dopuszczona w Polsce do użytku szczepionka dla dzieci poniżej 5. roku życia, którą szczepione są już dzieci w USA.

Jak wykazali naukowcy, ochrona przed Omikronem utrzymuje się po szczepieniu krócej niż w przypadku wcześniejszych wariantów koronawirusa i trwa 4-6 miesięcy. Po tym czasie zaczyna spadać.

Test na COVID u dzieci

Jeśli u dziecka wystąpią objawy infekcji (zwłaszcza gorączka, kaszel), warto wykonać test na COVID. To znacznie ułatwi i przyspieszy postawienie właściwej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia, np. w przypadku pogorszenia stanu zdrowia. Wiedza o przebytym zakażeniu koronawirusem pomoże też w przyszłości szybko reagować na ewentualne powikłania po COVID-19.

Obecnie do wykonania testu potrzebne jest skierowanie od lekarza. Wymaz u dzieci może być pobierany z gardła, zabieg trwa chwilę i nie jest bolesny. Można też samodzielnie wykonać test, korzystając z testów dostępnych w aptekach. Należy jednak pamiętać, że ich czułość w przypadku Omikronu jest niższa.

Ważne! Zrób dziecku test na COVID, by w razie pozytywnego wyniku izolować chore dziecko od innych osób, dla których zarażenie COVID-19 mogłoby być niebezpieczne dla zdrowia i życia.

Jak leczyć COVID u dzieci?

W większości przypadków COVID u dzieci wystarczy leczenie podobne do tego, jakie stosuje się przy zwykłej infekcji: trzeba zbijać u dziecka gorączkę, nawadniać i udrażniać nos. Jeśli jednak stan zdrowia dziecka budzi wątpliwości albo gwałtownie się pogarsza, jak najszybciej trzeba wezwać lekarza lub jechać do szpitala. Czasem potrzebne jest specjalistyczne leczenie, w tym podawanie tlenu.

Do lekarza koniecznie zgłoś się też, gdy u dziecka pojawi się:

  • szczekający kaszel,
  • świsty podczas oddychania.

Bibliografia:
1. Chris Gale, Maria A Quigley, Anna Placzek, Marian Knight, Shamez Ladhani, Elizabeth S Draper, Don Sharkey, Cora Doherty, Helen Mactier, Jennifer J Kurinczuk. Characteristics and outcomes of neonatal SARS-CoV-2 infection in the UK: a prospective national cohort study using active surveillance. The Lancet Child & Adolescent Health, 2020; DOI: 10.1016/S2352-4642(20)30342-4
2. Dani Dumitriu, et al. Outcomes of Neonates Born to Mothers With Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 Infection at a Large Medical Center in New York City. JAMA Pediatrics, Oct. 12, 2020; DOI: 10.1001/jamapediatrics.2020.4298
3. Jeffrey M. Kubiak, Elisabeth A. Murphy, Jim Yee, Kristen A. Cagino, Rachel L. Friedlander, Shannon M. Glynn, Kathy C. Matthews, Magdalena Jurkiewicz, Ashley C. Sukhu, Zhen Zhao, Malavika Prabhu, Laura E. Riley, Yawei J. Yang. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 serology levels in pregnant women and their neonates. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2021; DOI: 10.1016/j.ajog.2021.01.016
4. mayoclinic.org
5. healthychldren.org
6. Molteni E, et al. Illness characteristics of COVID-19 in children infected with the SARS-CoV-2 Delta variant. medRxiv, 2021. Doi: https://doi.org/10.1101/2021.10.06.21264467, https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.10.06.21264467v1
7. COVID-10 Desease in Children, lipiec 2022
8. Duration of effectiveness of vaccination against COVID-19 caused by the omicron variant
9. Raport ECDC

Zobacz też:

Reklama
Konsultacja merytoryczna

dr Paweł Grzesiowski

Pediatra, immunolog, prezes Fundacji „Instytut Profilaktyki Zakażeń”, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19, autor wielu publikacji na temat profilaktyki, immunologii i szczepień
Reklama
Reklama
Reklama