Słuch fonematyczny: co to jest i jak go rozwijać? Jakie są objawy zaburzeń słuchu fonemowego?
Słuch fonematyczny pozwala na rozróżnianie fonemów, czyli najmniejszych elementów mowy. Gdy jest źle rozwinięty, może powodować zaburzenia, takie jak wady wymowy i trudności w czytaniu. Jak go ćwiczyć?
Słuch fonematyczny (słuch fonemowy) to jeden z trzech rodzajów słuchu, jakie posiadamy (oprócz słuchu fizjologicznego i muzycznego). Dzięki niemu możemy rozróżniać fonemy, czyli najmniejsze elementy mowy.
Jeśli dziecko ma zaburzenia w zakresie słuchu fonematycznego, może nie odróżniać np. głoski „d” od „t” czy „s” od „sz”. To z kolei może przyczynić się do powstania problemów z pisaniem i czytaniem. Słuch fonemowy można ćwiczyć i warto to robić, by zapobiec podobnym kłopotom u dziecka.
Spis treści:
- Słuch fonematyczny – co to jest?
- Zaburzenia słuchu fonematycznego: przyczyny i objawy
- Ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny
- Badanie słuchu fonematycznego
Słuch fonematyczny – co to jest?
Słuch fonematyczny – zwany również słuchem fonemowym – pozwala nam odróżniać poszczególne dźwięki mowy, np. „e” oraz „i”, „w” oraz „r”, głoski dźwięczne i bezdźwięczne, np. „z” oraz „s”, „g” oraz „k”. Dzięki niemu słyszymy też, jak prawidłowo dzielić słowa na sylaby i głoski. Rozwija się on u dzieci w wieku od 1-2 lat do 6-7 lat, kiedy to kończy się proces kształtowania mowy.
Zaburzenia słuchu fonematycznego: przyczyny i objawy
Przyczyny zaburzeń słuchu fonematycznego nie są do końca znane. Podłoże tych zaburzeń może mieć zatem bardzo szerokie spektrum. Według specjalistów, źródła zaburzeń słuchu fonematycznego stanowić mogą:
- Nieprawidłowe funkcjonowanie układu słuchowego,
- Nieprawidłowości w zakresie funkcjonowania układu nerwowego,
- Czynniki genetyczne
- Czynniki środowiskowe.
Okazuje się też, że niemożliwe jest stwierdzenie dokładnej skali zaburzeń słuchu fonematycznego. Często stopień zaburzeń określa się w oparciu o objawy, które towarzyszą zaburzeniom.
Do objawów zaburzeń słuchu fonematycznego zalicza się:
- nieprawidłowa wymowa niektórych głosek,
- opóźniona mowa,
- wady wymowy,
- mały zasób słownictwa,
- problemy z nauką pisania i czytania,
- trudności w trakcie budowania wypowiedzi ustnych,
- nierozróżnianie głosek dźwięcznych/bezdźwięcznych, ustnych/nosowych, miękkich/twardych,
- trudności z przyswajaniem języka obcego.
Ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny
Są to wszelkiego rodzaju zabawy z dźwiękami, dzięki którym dziecko staje się bardziej wrażliwe na dźwięki. Mogą to być:
- rozpoznawanie odgłosów zwierząt, pojazdów,
- zabawy instrumentami, zgadywanie, który instrument wydaje dany dźwięk,
- klaskanie w rytm,
- wydawanie dźwięku/przestawanie,
- zwiększanie/zmniejszanie natężenia dźwięku przez przybliżanie i oddalanie instrumentu,
- zabawy z głoskami, np., wymyślanie wyrazów na tę samą głoskę,
- dopasowywanie obrazków do głosek, na które się zaczynają przedstawione na nich rzeczy,
- układanie wyrazów z rozsypanek sylabowych, literowych.
Badanie słuchu fonematycznego
Poziom słuchu fonematycznego można zbadać za pomocą specjalnych testów, np. takich, jakie opracowała logopeda i neuropsycholog, prof. dr hab. Elżbietę Szeląg. Czasami może się okazać, że dziecko nie ma żadnej wady słuchu, a jedynie źle rozwinięty słuch fonemowy. Jeśli jednak widać u malca opóźnienie w rozwoju mowy, warto udać się do laryngologa na badanie słuchu. Obecnie wszystkie noworodki przechodzą badania przesiewowe w szpitalu, ale czasami konieczne jest powtórzenie badania w późniejszym wieku dziecięcym.
Zobacz też:
- Rodzaje i objawy niedosłuchu u dziecka
- Metoda Tomatisa: na czym polega?
- Badanie ucha środkowego metodą tympanometrii