Na początku COVID u dzieci miał najczęściej postać bezobjawową. Z tego powodu trudno było stwierdzić, jak często dochodzi do zakażeń u kilkulatków i młodzieży. Dzieci rzadko też były hospitalizowane z powodu koronawirusa. Obecnie sytuacja wygląda inaczej.
Teraz wiadomo, że dzieci znacznie częściej chorują na COVID. Większość przypadków zachorowań wywołuje dominujący w Europie wariant Omikron BA.4 oraz BA.5 (dane z czerwca 2022), który może wywołać nowe objawy choroby. Odnotowywane są także przypadki niebezpiecznego zespołu zapalnego PIMS po przebyciu zakażenia koronawirusem.
Nowa mutacja koronawirusa, Omikron, szybko się rozprzestrzenia. Jak pokazują dane z Polski i innych krajów, wariant ten jest szczególnie zaraźliwy wśród dzieci. ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) w lipcu 2022 zaczęła też bacznie obserwować wariant BA.2.75. Jednocześnie „zdegradowała” wariant Delta (BA.1.617.2) – liczba zakażeń nim spada, choć nadal ta mutacja wirusa jest obecna w Europie.
Wiadomo też, że Omikron z większym nasileniem niż poprzednie warianty wirusa atakuje dzieci poniżej 5. roku życia. Większość z nich łagodnie przechodzi zakażenie, wykazując objawy podobne do przeziębienia. Część jednak choruje ciężej i wymaga podawania tlenu w warunkach szpitalnych. Mutacja Omikron uznawana jest obecnie za bardziej zaraźliwą niż poprzednie warianty wirusa. Na szczęście jest też mniej śmiertelna.
Spis treści:
Lekarze apelują, by nie bagatelizować u dzieci nawet zwykłego kataru czy innych pozornie błahych objawów podobnych do zwykłego przeziębienia.
Typowe objawy COVID u dzieci to:
Objawy COVID u dziecka mogą występować pojedynczo lub zbiorczo. Bywa i tak, że dzieci nie mają żadnych objawów zakażenia koronawirusem. O tym, że je przechodziły, lekarze dowiadują się podczas badania rodziców i dochodzenia, w jaki sposób mogli zarazić się SARS-CoV-2.
To, co do tej pory udało się zaobserwować, pokazuje, że Omikron najczęściej wywołuje objawy typowe dla COVID. Ale poza nimi u dzieci mogą pojawiać się również nietypowe objawy charakterystyczne dla Omikronu w wariantach BA.4 i BA.5. Są to:
Lekarze zwracają też uwagę na objaw zakażenia Omikronem u dzieci, jakim jest świszczący kaszel przypominający „szczekanie”. To kaszel podobny do tego, który występuje przy ostrym podgłośniowym zapaleniu krtani (tzw. krupie). Trzeba pamiętać, że taki kaszel brzmi zupełnie inaczej niż typowy kaszel u dorosłych.
Jak wynika z analizy naukowej, w przebiegu Omikronu u dzieci lekarze obserwują także różne niespecyficzne objawy, takie jak:
Wysypka może przyjmować postać zmian plamkowo-grudkowych, pokrzywki, zmian w postaci pęcherzykowów lub tzw. „palców covidowych”, czyli czerwonego zabawienia placów, zwłaszcza u nóg.
Rzadziej lekarze zgłaszają takie objawy COVID u dzieci jak: drgawki gorączkowe, zapalenie mózgu, nieprawidłowości sercowo-naczyniowe (np. niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, wstrząs kardiogenny).
Szybkie rozpoznanie objawów COVID u dzieci to najbardziej kluczowa sprawa w skutecznym leczeniu zakażenia i zapobieganiu zakażeniom u innych osób, z którymi dziecko ma kontakt. Ale rozpoznanie koronawirusa u najmłodszych nie jest proste – zwłaszcza że choroba często przebiega inaczej niż u dorosłych.
Szybkie testy antygenowe są mniej wrażliwe na wariant Omikron! Wynik może więc być fałszywie negatywny. Wszystko przez to, że testy antygenowe wykrywają fragmenty białka z otoczki wirusa. Tymczasem w przypadku wariantu Omikron doszło do wielu mutacji, które mogą sprawić, że test nie wykryje wirusa. Testy PCR (ich przeprowadzenie zajmuje kilka godzin) wykrywają natomiast materiał genetyczny wirusa SARS-CoV-2, co czyni je dokładniejszymi.
Stwierdzono też, że test antygenowy ma większą skuteczność wykrywania Omikronu, gdy wykona się go nie w ciągu 2-3 dni po kontakcie z osobą zakażoną, ale po 4-5 dniach.
Dominującym wariantem koronawirusa w Polsce jeszcze niedawno był wariant Delta. Opublikowano już badania [6], w których dokonano porównania między objawami poprzednich wariantów koronawirusa a objawami spowodowanymi Deltą, czyli mutacją koronawirusa pochodząca z Indii. Wynika z nich, że u młodszych dzieci wszystkie warianty koronawirusa przebiegają podobnie.
U starszych dzieci pierwotny wariant koronawirusa wywoływał głównie: bóle głowy, zmęczenie i katar. Objawów Delty może być więcej.
W przypadku Delty mogą występować również:
W przypadku brytyjskiej odmiany koronawirusa, która dominowała wiosną 2021, częściej występowały:
W przebiegu koronawirusa u dzieci (także podczas zakażenia Omikronem) może pojawić się również wysypka (patrz: wysypka przy COVID u dzieci). Włoscy, francuscy i hiszpańscy lekarze zaobserwowali, że u dzieci i nastolatków zakażonych koronawirusem choroba COVID-19 może zaczynać się od nietypowych i rzadkich zmian covidowych na stopach, takich jak:
Skórne objawy COVID-19 są wynikiem stanu zapalnego, jaki obejmuje drobne naczynia krwionośne w skórze. Następnie zmiana nabrzmiewa, pęka i swędzi. Potem dochodzą typowe objawy zakażenia koronawirusem w postaci bólów głowy, mięśni i gorączki.
Okres inkubacji koronawirusa u dzieci trwa dłużej niż u dorosłych. W przypadku osób dorosłych wynosi średnio 5-7 dni, u dzieci – nawet około 2 tygodni. Okres inkubacji to czas od momentu zakażenia dziecka do wystąpienia objawów.
Ze względu na dłuższy okres inkubacji dzieci są dłużej nosicielami koronawirusa. Chorzy zarażają koronawirusem na 2-3 dni przed wystąpieniem objawów oraz przez cały okres trwania infekcji.
Jak dzieci zarażają się koronawirusem?
Analiza dotychczasowych przypadków zachorowania na COVID-19 pokazuje, że dzieci poniżej 14. roku życia chorują na infekcje koronawirusowe rzadziej niż dorośli. Choroba ma też łagodniejszy przebieg – najczęściej dzieci są bezobjawowymi nosicielami wirusa. Co więcej, dziecko może mieć dodatni test na koronawirusa SARS-CoV-2 aż do czterech tygodni.
Najłagodniej COVID przechodzą dzieci zdrowe powyżej 1. roku życia. Na cięższy przebieg choroby narażone są dzieci młodsze oraz te z chorobami współistniejącymi, np. otyłością, cukrzycą i astmą. Noworodki zakażone koronawirusem też mogą chorować na COVID-19. Zwykle przechodzą infekcję dość łagodnie. Więcej przypadków, które wymagały wspomagania oddychania, zaobserwowano wśród zakażonych wcześniaków. Niemowlęta najczęściej wracają po chorobie do pełni zdrowia [1].
Rzadko obserwuje się przenoszenie wirusa SARS-CoV2 z zakażonej matki na noworodka, nawet jeśli matka karmi go piersią i samodzielnie pielęgnuje niemowlę, nosząc przy tym maseczkę i myjąc ręce przed dotknięciem dziecka [2]. Być może wynika to stąd, że przeciwciała przeciwko nowemu koronawirusowi mogą być przekazane przez matkę dziecku, gdy to znajduje się jeszcze w jej brzuchu [3]. Niemniej jednak zakażenia noworodków się zdarzają, a jedynym sposobem ich zapobiegania są szczepienia matki na COVID w ciąży.
Część najmłodszych dzieci przechodzi tzw. long COVID – choroba daje odległe w czasie dolegliwości.
Lekarze obserwują bardzo różną długość trwania COVID u dzieci – od kilku dni do kilku tygodni. Regułą jest, że zakażenie Omikronem trwa krócej niż poprzednimi wariantami koronawirusa. Infekcja trwa około tygodnia, ale bywają od niej odstępstwa i dzieci, a zwłaszcza nastolatki, potrafią kasłać nawet kilka tygodni, odczuwając przez ten czas także osłabienie i bóle mięśni.
Na szczęście u dzieci bardzo rzadko dochodzi do tzw. burzy cytokinowej, która zdarza się częściej u dorosłych po złudnej fazie poprawy samopoczucia. U dzieci, gdy ich samopoczucie zaczyna się poprawiać, nic już tego procesu nie zakłóca i szybko dochodzi do zdrowienia.
Na początku pandemii liczba przypadków zachorowania na koronawirusa wśród najmłodszych była relatywnie niższa. Specjaliści z Mayo Clinic szacowali, że zachorowania na COVID-19 u dzieci stanowią ok. 13 proc. wszystkich zachorowań. Niemal zerowa była również śmiertelność dzieci zarażonych koronawirusem SARS-CoV-2.
Teraz sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Z danych Centrum Informacji Rządowej wynikało w lutym 2022, że w Polsce zanotowano ponad 800 tysięcy objawowych przypadków zachorowań na COVID-19 u dzieci, a ponad 9,6 tysiąca z nich wymagało hospitalizacji. Obecnie wskaźnik reprodukcji wirusa (dane z lipca 2022) wynosi 1,7, co oznacza, że każdy chory zakaża więcej niż jedną osobę, a epidemia ponownie się rozprzestrzenia.
Wykres: Line, bar and pie charts by Flourish team
Zespół PIMS-TS nazywa się też zespołem pocovidowym. Jest to zespół objawów występujących u niektórych dzieci, które chorowały na COVID-19 lub były zakażone wirusem SARS-CoV-2. Podejrzewa się, że PIMS-TS jest nadmiernie intensywną odpowiedzią układu immunologicznego dziecka związaną z wcześniejszym zakażeniem nowym koronawirusem.
PIMS-TS to poważne zagrożenie życia dziecka, które wiąże się z powstaniem wielonarządowego stanu zapalnego, który może objąć serce, płuca, naczynia krwionośne, mózg czy układ pokarmowy. Przy podejrzeniu wystąpienia objawów, które mogą sugerować PIMS-TS, trzeba koniecznie skonsultować się z lekarzem, a w przypadku pogarszającego się stanu dziecka jak najszybciej wezwać karetkę.
Inne groźne powikłania po COVID-19 u dzieci to:
Obecnie do szczepienia dzieci na COVID dopuszczona jest szczepionka Pfizer/BioNTech. Możliwe jest szczepienie dzieci od 5. roku życia. Specjaliści podkreślają, że szczepienia to najważniejszy element profilaktyki przeciw ciężkim przebiegom i powikłaniom po COVID-19 u dzieci. Być może już niebawem zostanie dopuszczona w Polsce do użytku szczepionka dla dzieci poniżej 5. roku życia, którą szczepione są już dzieci w USA.
Jak wykazali naukowcy, ochrona przed Omikronem utrzymuje się po szczepieniu krócej niż w przypadku wcześniejszych wariantów koronawirusa i trwa 4-6 miesięcy. Po tym czasie zaczyna spadać.
Jeśli u dziecka wystąpią objawy infekcji (zwłaszcza gorączka, kaszel), warto wykonać test na COVID. To znacznie ułatwi i przyspieszy postawienie właściwej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia, np. w przypadku pogorszenia stanu zdrowia. Wiedza o przebytym zakażeniu koronawirusem pomoże też w przyszłości szybko reagować na ewentualne powikłania po COVID-19.
Obecnie do wykonania testu potrzebne jest skierowanie od lekarza. Wymaz u dzieci może być pobierany z gardła, zabieg trwa chwilę i nie jest bolesny. Można też samodzielnie wykonać test, korzystając z testów dostępnych w aptekach. Należy jednak pamiętać, że ich czułość w przypadku Omikronu jest niższa.
Ważne! Zrób dziecku test na COVID, by w razie pozytywnego wyniku izolować chore dziecko od innych osób, dla których zarażenie COVID-19 mogłoby być niebezpieczne dla zdrowia i życia.
W większości przypadków COVID u dzieci wystarczy leczenie podobne do tego, jakie stosuje się przy zwykłej infekcji: trzeba zbijać u dziecka gorączkę, nawadniać i udrażniać nos. Jeśli jednak stan zdrowia dziecka budzi wątpliwości albo gwałtownie się pogarsza, jak najszybciej trzeba wezwać lekarza lub jechać do szpitala. Czasem potrzebne jest specjalistyczne leczenie, w tym podawanie tlenu.
Do lekarza koniecznie zgłoś się też, gdy u dziecka pojawi się:
Bibliografia:
1. Chris Gale, Maria A Quigley, Anna Placzek, Marian Knight, Shamez Ladhani, Elizabeth S Draper, Don Sharkey, Cora Doherty, Helen Mactier, Jennifer J Kurinczuk. Characteristics and outcomes of neonatal SARS-CoV-2 infection in the UK: a prospective national cohort study using active surveillance. The Lancet Child & Adolescent Health, 2020; DOI: 10.1016/S2352-4642(20)30342-4
2. Dani Dumitriu, et al. Outcomes of Neonates Born to Mothers With Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 Infection at a Large Medical Center in New York City. JAMA Pediatrics, Oct. 12, 2020; DOI: 10.1001/jamapediatrics.2020.4298
3. Jeffrey M. Kubiak, Elisabeth A. Murphy, Jim Yee, Kristen A. Cagino, Rachel L. Friedlander, Shannon M. Glynn, Kathy C. Matthews, Magdalena Jurkiewicz, Ashley C. Sukhu, Zhen Zhao, Malavika Prabhu, Laura E. Riley, Yawei J. Yang. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 serology levels in pregnant women and their neonates. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2021; DOI: 10.1016/j.ajog.2021.01.016
4. mayoclinic.org
5. healthychldren.org
6. Molteni E, et al. Illness characteristics of COVID-19 in children infected with the SARS-CoV-2 Delta variant. medRxiv, 2021. Doi: https://doi.org/10.1101/2021.10.06.21264467, https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.10.06.21264467v1
7. COVID-10 Desease in Children, lipiec 2022
8. Duration of effectiveness of vaccination against COVID-19 caused by the omicron variant
9. Raport ECDC
Zobacz też:
Pokrzywkę u dziecka może wywołać alergia , wirus , grzyb lub pasożyt . Zdarza się również, że wysypka pojawia się jako niepożądany odczyn poszczepienny lub wskutek bakteryjnego nadkażenia skóry. Pokrzywka przypomina bąble podobne do zmian powstających po ukłuciu owada lub po dotknięciu pokrzywą (stąd nazwa). Taką reakcję fachowo nazywa się wysiewem swędzących rumieniowo-obrzękowych zmian skórnych i bąblami pokrzywkowymi. Spis treści: Pokrzywka u dziecka: czy jest niebezpieczna Przyczyny pokrzywki u dzieci Jak wygląda pokrzywka u dziecka (zdjęcia) Rodzaje pokrzywki u dzieci Objawy przy pokrzywce u dziecka Pokrzywka u dzieci a objawy Covid-19 Co robić, kiedy dziecko ma pokrzywkę? Leczenie pokrzywki Czy pokrzywka u dziecka jest niebezpieczna? Sama pokrzywka, jako zmiana skórna, nie jest niebezpieczna dla dziecka. Niekiedy jednak może mieć charakter ostry . Dochodzi wtedy do wystąpienia dodatkowych objawów: obrzęku gardła, języka, czy krtani, co może prowadzić do problemów z oddychaniem – konieczne może być udzielenie dziecku pomocy w szpitalu . Nie każda pokrzywka kończy się leczeniem szpitalnym. Wszystko zależy od wieku pacjenta, stopnia nasilenia choroby, a także wystąpienia innych objawów. Jeżeli jednak objawom towarzyszy obrzęk naczynioruchowy (na języku, w krtani), należy natychmiast udać się do lekarza, który przepisze dziecku leki przeciwobrzękowe i przeciwzapalne. Spa - Akademia Młodych Rodziców Pokrzywka u dzieci nie jest zaraźliwa . Żadna z jej form – ani ostra (która utrzymuje się do 6 tygodni), ani przewlekła (powyżej 6 tygodni), ani nawracająca (utrzymuje się ponad 6 tygodni, a po jakimś czasie powraca) – nie zagraża innym dzieciom i osobom dorosłym, z którymi dziecko ma kontakt. Przyczyny pokrzywki u dzieci...
Wysypka u dziecka może mieć różną postać: od drobnych plamek po duże, swędzące zmiany rumieniowe. Najczęściej u dzieci pojawia się wysypka plamista i grudkowata, a rodzice obserwują zmiany na nogach, plecach, brzuchu i na twarzy, a czasem nawet na całym ciele. Warto znać rodzaje wysypki, które występują u dzieci, by łatwiej je rozpoznać i znaleźć przyczynę. Wysypkę u dziecka powodują zwykle wirusy, bakterie lub pasożyty, zdarza się też wysypka alergiczna . Wysypka u dziecka: Rodzaje wysypki u dziecka: tabela porównawcza Wysypka alergiczna Wysypka plamista Wysypka grudkowa Wysypka plamisto-pęcherzykowo-grudkowa Wysypka bakteryjna Pokrzywka u dziecka Wysypka covidowa Wysypka u dziecka: najczęstsze pytania rodziców i odpowiedzi dermatologa Rodzaje wysypki u dziecka Wygląd wysypki u dziecka zależy od jej przyczyny. U dzieci wysypka pojawia się zazwyczaj z powodu popularnych chorób wieku dziecięcego, jak: trzydniówka u dzieci : wysypka plamista w bladoróżowym kolorze występuje na nogach, brzuchu, twarzy i klatce piersiowej różyczka : drobna wysypka plamista pokrywa najpierw twarz, a potem tułów, ręce i nogi bostonka : wysypka plamista z czasem zmienia się w pęcherzyki na dłoniach, stopach i w buzi szkarlatyna : wysypka grudkowata pojawia się na przedramionach, w pachwinach i na szyi, a później na całym ciele ospa wietrzna : wysypka obejmuje całe ciało, ma postać czerwonych plamek i pęcherzyków Z kolei wysypka alergiczna może wyglądać jak czerwone wypryski, plamy lub swędząca pokrzywka i pokrywać całe ciało, ale najczęściej występuje w zgięciach łokciowych i kolanowych, za uszami, na twarzy. Wysypka u dziecka: tabela W poniższej tabeli znajdziesz różne rodzaje wysypki u dzieci oraz choroby, którym towarzyszą: ...
Gorączka u dziecka zazwyczaj nie wymaga wizyty w szpitalu, jednak są sytuacje, kiedy wizyta na SOR-ze jest konieczna. Dotyczy to m.in. noworodków, dzieci z wysoką gorączką, u których doszło do odwodnienia lub pojawiły się wybroczyny albo drgawki gorączkowe. Spis treści: Wysoka gorączka u dziecka - kiedy do szpitala? Drgawki gorączkowe Wybroczyny przy gorączce Gdy dziecko „leje się przez ręce” Kiedy jeszcze trzeba jechać z dzieckiem do szpitala? Wysoka gorączka u dziecka - kiedy do szpitala? O gorączce u dziecka mówimy, kiedy temperatura jego ciała sięga powyżej 38 st. C. Wysoka gorączka to u niemowlęcia powyżej 39°C, u starszego dziecka powyżej 39,5°C. Może być objawem poważnej infekcji bakteryjnej, np. wywołanej bakteriami z grupy pneumokoków lub meningokoków. Zostań z dzieckiem w domu, jeśli: dziecko mimo gorączki dobrze się czuje, je, pije, jest z nim dobry kontakt. Idź do lekarza, jeśli: gorączkuje małe dziecko poniżej 1. roku życia, a także ma inne objawy infekcji: nie chce jeść, ma biegunkę, boli je gardło, infekcja trwa dłużej niż 2-3 dni. Jedź do szpitala, jeśli: wysoką gorączkę ma noworodek oraz niemowlę w pierwszych sześciu miesiącach życia. To też konieczne, jeśli starsze niemowlę i małe dziecko ma gorączkę, której towarzyszą inne niepokojące objawy, jak: odmowa jedzenia i picia wymioty biegunka drgawki gorączkowe apatia duże pobudzenie wybroczyny na skórze . Te objawy są szczególnie niebezpieczne: Drgawki gorączkowe - jedź z dzieckiem do szpitala Jeśli dziecko ma drgawki gorączkowe, podaj mu środek przeciwgorączkowy (paracetamol, ibuprofen) i jedź z nim do szpitala. Wizyta w szpitalu jest konieczna, ponieważ dziecko musi mieć wykonane badania. Przyczyną drgawek może być np. zapalenie opon...
