Co to są produkty wysoko przetworzone i dlaczego dzieci nie powinny ich jeść?

Chipsy czy gotowane ziemniaki, płatki śniadaniowe czy naturalne płatki owsiane, deser waniliowy czy naturalny jogurt bez cukru – które z nich wybrałabyś dla dziecka? Czujesz różnicę między produktem wysoko przetworzonym a naturalnym? Przeczytaj, na czym ona polega.

1. Po co przetwarza się żywność?

Ludzie od zawsze kwasili ogórki, smażyli powidła, wędzili ryby, wekowali warzywa. Wszystko po to, by przedłużyć trwałość świeżego jedzenia i zrobić zapasy na czas, gdy nie będzie ono dostępne. Poza tym niektóre techniki kulinarne, np. gotowanie, sprawiają, że jedzenie jest łatwiej strawne, bezpieczniejsze i dłużej nadaje się do spożycia. W naszych czasach jednak robienie dżemów czy kwaszenie ogórków to bardziej zabawa – łatwiej iść do sklepu i kupić jedzenie, które wyprodukowano w zakładzie spożywczym. Tylko czy jest ono wartościowe? Nie zawsze.

2. Jak produkują fabryki?

Rozwój przemysłu spożywczego nastąpił, bo potrzeba było coraz większej ilości żywności, która nie psuła się szybko. Jej jakość była na drugim miejscu. Aby to osiągnąć, zaczęto dodawać do jedzenia różne substancje. Później zastosowano też środki, które nie tylko zwiększają trwałość, ale także poprawiają wygląd produktów, ich smak, zapach, konsystencję. Nie zawsze są to składniki naturalne. Producenci chętnie sięgają po te substancje, tzw. dodatkowe, bo ich używanie często obniża koszty produkcji. Ale muszą przestrzegać rygorystycznego prawa, a stosowanie ich musi mieć uzasadnienie technologiczne i nie może wprowadzać w błąd konsumenta. Prawo ściśle określa, jakie substancje mogą być dodawane, do jakich produktów, kiedy i w jakich ilościach.

Zobacz też: Jak zacząć zdrowiej jeść i karmić dziecko? 5 najważniejszych zasad

3. Czy żywność wysoko przetworzona jest gorsza?

Wysokie przetwarzanie żywności zwykle zmniejsza w niej ilość naturalnych składników, np. pszenna mąka typ 450, która jest wysoko oczyszczona, ma prawie cztery razy mniej składników mineralnych niż ta sama mąka typ 2000. Ma też sporo mniej błonnika. Z drugiej strony w sklepach są też produkty wzbogacane, do których celowo dodaje się składniki pokarmowe, co zwiększa ich wartości odżywcze. Taka żywność ma spore znaczenie w zapobieganiu niedoborom w diecie, np. jodu – dzięki jodowaniu soli spożywczej.

4. Co to jest jedzenie wysoko przetworzone?

To żywność, której nie da się wytworzyć w domu. Jest ona poddana obróbce przemysłowej i często zawiera substancje dodatkowe (np. konserwanty, polepszacze smaku, środki spulchniające, barwniki). Spożywanie jej w nadmiarze może mieć zły wpływ na zdrowie. Takie jedzenie zwykle zawiera też dużą ilość dodanego cukru, soli, często złej jakości tłuszczów, których i tak jest sporo w naszej diecie. Często są to tłuszcze typu trans, które zwiększają ryzyko chorób serca. Jedząc tylko produkty wysoko przetworzone nie da się prawidłowo zbilansować diety. Można za to przekroczyć maksymalny dopuszczalny poziom dziennego spożycia składników dodatkowych. Takie dawki ustalane są osobno dla każdej substancji dodatkowej i podawane w przeliczeniu na kilogram masy ciała na dobę. W przypadku małych dzieci (które mają małą masę ciała) łatwiej je przekroczyć.

Zobacz też: Ekologiczne jedzenie dla dzieci - dlaczego jest lepsze

5. Dlaczego lepiej jeść produkty naturalne i mało przetworzone?

Im krótsza droga jedzenia z pola na stół, tym zdrowiej. Zawiera ono naturalne wartościowe składniki, np. witaminy. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu żywność naturalna, lokalna i sezonowa była podstawą naszego żywienia. Latem jadaliśmy ziemniaki ze zsiadłym mlekiem, zimą zaś kapustę kiszoną w beczkach. Ważne, by pamiętać, że produkty świeże, naturalne i mało przetworzone często mają wyższą wartość odżywczą. Jedzenie ich sprzyja zdrowiu, lepszemu trawieniu, a także dobremu samopoczuciu.

Tego nie podawaj małemu dziecku:

• Zupy i sosy w proszku
• Kostki rosołowe
• Galaretki, kiśle, budynie z proszku
• Chipsy
• Parówki
• Napoje instant
• Konserwy
• Pieczywo tostowe, chrupkie, wafle ryżowe
• Płatki śniadaniowe chrupkie
• Sery topione

Dwa sposoby przetwarzania jedzenia

Jedzenie warto przetwarzać w domu i kupować jak najmniej produktów wytworzonych w zakładach przemysłowych. To naprawdę ważne, by jeść głównie produkty świeże, dobrej jakości, mało przetworzone.
Jak przetwarza się w domu?

• mycie, krojenie, obieranie
• gotowanie
• pieczenie, smażenie
• wytłaczanie (np. oleju)
• suszenie (np. owoców, )
• kwaszenie (np. kapusty)
• wędzenie
• pasteryzacja (wekowanie)

Jak przetwarza się jedzenie w fabryce?

• estruzja (przetłaczanie)
• oddzielanie mechaniczne
• sterylizacja
• liofilizacja (suszenie)
• pakowanie próżniowe
• poddawanie żywności promieniowaniu
• termizacja (ogrzewanie)

Zobacz też: Co jeść jesienią? + jadłospis na odporność do druku

Konsultacja: dr inż. Anna Harton, dietetyk, jest pracownikiem naukowym w Zakładzie Dietetyki Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie