Co to jest programowanie żywieniowe?

Okazuje się że dieta w dzieciństwie (a także w życiu płodowym – dzięki diecie kobiety w ciąży), ma duży wpływ na pojawienie się u człowieka tzw. chorób cywilizacyjnych - tego dowodzą badania naukowe. A ponieważ coraz więcej coraz młodszych osób, także dzieci i młodzieży, choruje m.in. na cukrzycę, nadciśnienie lub jest otyła, naukowcy poszukują nowych dowodów na związek tych chorób z dietą. I choć badania ciągle trwają, wiadomo już, że duży (choć niejedyny) wpływ ma na to nieodpowiedni sposób żywienia. Stąd właśnie wzięła się idea tzw. programowana żywieniowego. Nie żyjemy już na szczęście w czasach, gdy kluczowa była walka o jakiekolwiek jedzenie, czas więc wybierać je mądrze i mieć wpływ na zdrowie dziecka, uaktywniając u niego geny, które zapewnią mu zdrowie.

Czy zdrowie dziecka jest zapisane w genach?

Tak, ale ilość informacji dotyczących rozwoju i zdrowia znajdująca się w genach człowieka jest tak wielka, że w ciągu życia możemy wykorzystać tylko niewielką jej część. Teoria programowania żywieniowego zakłada, że wpływ środowiska, w którym żyjemy, oraz sposób żywienia w tzw. krytycznych okresach życia (okres płodowy i pierwsze trzy lata życia) w największym stopniu decydują o rozwoju i zdrowiu w kolejnych latach. We wczesnym dzieciństwie kształtują się nawyki żywieniowe dziecka, stąd tak ważne jest, by były one prawidłowe. Raz wykształcone nieprawidłowe nawyki będą powielane w późniejszym życiu, a także w dorosłości.

Zobacz też: Jak zacząć zdrowiej jeść i karmić dziecko? 5 najważniejszych zasad

Co to jest programowanie żywieniowe?

To koncepcja, która zakłada, że wpływ m.in. niedoboru lub nadmiaru składników pokarmowych w życiu płodowym i w pierwszych trzech latach życia dziecka prowadzi do trwałych zmian w procesach metabolicznych i hormonalnych, które wpływają na zdrowie dziecka w późniejszych latach. Nieodpowiednia dieta mamy w ciąży i małego dziecka przeprogramowuje organizm, a skutkiem tego może być rozwój chorób metabolicznych (np. cukrzycy) lub sercowo-naczyniowych (np. nadciśnienia) w dorosłości. Skutków nieprawidłowego żywienia nie widać od razu, co często osłabia czujność rodziców.

Dlaczego tak ważna jest dobra dieta?

Odpowiednie żywienie kobiety w ciąży i dziecka w pierwszych latach życia zapewnia nie tylko to, że maluch prawidłowo rośnie, jest dobrze odżywiony, ale też wpływa na jego zdrowie – czyli programuje je na kolejne lata. Dobra dieta:

• sprawia, że dziecko rozwija się harmonijnie, jego mózg i zmysły dobrze pracują, więc wykorzystuje ono swój potencjał intelektualny
• zapewnia prawidłowy rozwój kości, stawów i mięśni – dziecko będzie sprawne, a jego kości nie będą łatwo ulegać złamaniom z powodu osteoporozy (w przyszłości)
• chroni przed otyłością, powodującą wiele problemów nie tylko zdrowotnych
• zmniejsza częstość występowania innych chorób cywilizacyjnych, m.in. serca, alergii czy nowotworów.

Zobacz też: Czym zastąpić biały cukier w diecie dziecka?

Na czym polega zdrowe żywienie dziecka?

Bardzo ważne jest karmienie niemowląt wyłącznie piersią przez pierwsze sześć miesięcy życia (minimum cztery miesiące), a potem nawet do 12. miesiąca lub dłużej. Jeśli to niemożliwe, wspólnie, z lekarzem należy wybrać odpowiednie mleko modyfikowane. Jak najwcześniej (już w momencie rozszerzania diety) trzeba uczyć niemowlęta zaspokajania pragnienia wodą (a nie sokami). Gdy dziecko zaczyna jeść coś więcej niż mleko (początek rozszerzania diety powinien nastąpić między 17. a 26. tygodniem życia), należy wybierać dla niego odpowiednie produkty – warto kierować się nowym schematem żywienia z 2014 r. Ważne jest też przygotowywanie lekkostrawnych dań – polecane jest gotowanie produktów, duszenie ich oraz pieczenie w folii. Dzieci powinny jeść regularne i dobrze zbilansowane posiłki, najlepiej w miłej i przyjaznej atmosferze, w gronie rodzinnym. Warto pamiętać, że to rodzic decyduje, co i kiedy podaje dziecku, a dziecko – ile zje.

Jakich błędów nie można popełniać?

Oto najczęstsze błędy w dziecięcej diecie:

1. za duża liczba posiłków i przekąsek – już od drugiego półrocza życia trzeba dążyć, by dzieci jadły pięć posiłków dziennie, a po 9. miesiącu życia – nawet 4–5
2. nieprawidłowe przygotowywanie mleka modyfikowanego lub kaszek mlecznych, tzn. niezgodnie z instrukcją na opakowaniu (zagęszczanie lub rozcieńczanie ich)
3. podawanie za dużej ilości soków (często nieodpowiednich) – dzieci powinny gasić pragnienie wodą
4. zbyt późne rozszerzanie diety dziecka – zwykle z obawy (nieuzasadnionej) przed alergią lub nietolerancją pokarmową
5. dodawanie soli i cukru do potraw – powinny się one znaleźć w diecie jak najpóźniej
6. podawanie produktów niewskazanych dla dzieci – czyli ciężkostrawnych, za mocno przyprawionych, wysoko przetworzonych, w tym typu „instant”
7. niepodawanie witaminy D – należy ją podawać tak, jak zaleca lekarz pediatra.

Zobacz też: Co to są produkty wysoko przetworzone i dlaczego dzieci nie powinny ich jeść?

Konsultacja: dr inż. Anna Harton, dietetyk, jest pracownikiem naukowym w Zakładzie Dietetyki Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie