Reklama

Lęk separacyjny to normalne zjawisko, które jest związane z rozwojem emocjonalnym dziecka. W chwili, kiedy się pojawia, dziecko może reagować płaczem, złością, rozdrażnieniem. Wraz z lękiem separacyjnym u dziecka mogą pojawiać się objawy fizyczne, takie jak np. ból brzucha, zaburzenia snu. Przedłużający się lęk separacyjny, który nie jest leczony, może w przyszłości prowadzić do zaburzeń lękowych, które utrudniają normalne funkcjonowanie. Jak sobie radzić z lękiem separacyjnym? Jak przeprowadzić rozstanie, aby ułatwić ten proces dziecku?

Reklama

Spis treści:

Lęk separacyjny – co to jest?

W psychologii zespół lęku separacyjnego przypisywany jest zaburzeniom lękowym. W niemowlęctwie jest to normalne zjawisko związane bezpośrednio z rozwojem emocjonalnym dziecka. Przyjmuje się, że lęk separacyjny jest normalny wśród dzieci do 5. roku życia. Po tym czasie pojawienie się lęku separacyjnego może wzbudzić obawy – wówczas warto skonsultować się z psychologiem.

Lęk separacyjny – objawy

Objawy lęku separacyjnego to:

  • płacz,
  • silna, wyolbrzymiona wręcz niechęcią do rozłąki z rodzicem czy inną bliską osobą,
  • w skrajnych przypadkach: histeria, krzyk,
  • panika,
  • rozdrażnienie,
  • objawy psychosomatyczne, takie jak wymioty czy ból brzucha.

Lęk separacyjny u starszych dzieci może z kolei przejawiać się wszelkimi działaniami, które mają na celu pozostanie z rodzicem i niedopuszczenie do rozstania. Dziecko może np. skarżyć się na ból brzucha i inne dolegliwości, by nie pójść do szkoły. Lęk separacyjny może powodować problemy ze snem – w nocy maluch może mieć koszmary, które dotyczą rozstania z najbliższymi.

Lęk separacyjny – kiedy się objawia?

Lęk separacyjny u dzieci pojawia się w okresie od 9. do 11. miesiąca życia. U niemowlaka lęk separacyjny jest naturalnie występującym etapem rozwoju. Dziecko reaguje wtedy płaczem lub złością w sytuacjach, gdy musi rozstać się z bliską osobą, zazwyczaj z mamą.

Uwaga! Brak lęku separacyjnego u dziecka w okresie niemowlęcym może (ale nie musi!) być wczesną oznaką autyzmu. Dziecko sprawia wtedy wrażenie, jakby nie potrzebowało uwagi bliskich osób i nie reagowało na rozstanie z mamą.

Lęk separacyjny – ile trwa?

Objawy lęku separacyjnego zazwyczaj ustępują między 3. a 5. rokiem życia, ale jest to kwestia bardzo indywidualna. Oznacza to, że lęk separacyjny u dwulatka lub czterolatka również nie powinien budzić niepokoju. Zespół lęku separacyjnego epizodycznie może pojawiać się także w wieku przedszkolnym, gdy maluch dotkliwie doświadcza rozstania z rodzicami, rozpoczynając edukację przedszkolną, wracając do przedszkola po wakacjach lub po dłuższej chorobie. Lęk separacyjny może pojawiać się okresowo albo trwać przez jakiś czas w sposób ciągły, wszystko zależne jest od psychiki dziecka.

Lęk separacyjny u nastolatków

Możliwe jest również, że objawy lęku separacyjnego pojawią się, dopiero gdy dziecko zacznie dojrzewać i wejdzie w wiek nastoletni. Dziecko, mimo tego, że jest coraz starsze, nadal doświadcza nieprzyjemnych objawów rozstania z najbliższymi. Jeżeli lęk separacyjny występuje u nastolatków, należy zgłosić się do psychologa, ponieważ jest to objaw problemów psychicznych. Specjalista rozpozna zaburzenie i zaleci odpowiednią terapię.

Jak przygotować dziecko do rozłąki?

Lęk separacyjny zarówno u niemowlaka, jak i starszego dziecka (np. przedszkolaka, który nie chce rozstać się z mamą w szatni przedszkolnej), jest trudnym przeżyciem dla rodzica. Możesz odczuwać poczucie winy, zmęczenie, a nawet złość. Jeśli wiesz, że musisz wyjść z domu, już zawczasu przygotuj dziecko do rozstania:

  • Zanim wyjdziesz, postaraj się, by godziny spędzone z dzieckiem przebiegały tak jak każdego dnia. Postaraj się wdrożyć w wasze życie rutynę.
  • Wcześniej przygotuj się do wyjścia. Czas z maluchem powinien przebiegać spokojnie. Nie biegaj zdenerwowana tuż przed rozstaniem, bo takie zachowanie wywołuje u dziecka niepokój.
  • Spokojnie pobaw się z dzieckiem. Jeśli masz czas, zbudujcie z klocków wieżę, układajcie układankę albo przeczytaj mu książkę, najlepiej rymowaną. Powtarzające się sekwencje uspokajają dziecko.
  • Zaproponuj maluchowi coś atrakcyjnego. A także osobie, która z nim zostanie. Wyrabianie ciasta, mycie zabawek, huśtanie na huśtawce umili dziecku czas twojej nieobecności.
  • Zadbaj o odpowiednie pożegnanie z dzieckiem i spraw, by było ono wesołe, na przykład: „Pa, pa, całusów sto dwa”. Pozwól dziecku, by z nianią lub babcią pomachało ci z okna na pożegnanie.

Lęk separacyjny – jak powinno wyglądać rozstanie?

Rozstania z mamą są łatwiejsze dla tego malucha, który regularnie od czasu do czasu zostawał pod opieką babci lub niani. Jeżeli jednak do tej pory dziecko całe dnie spędzało z mamą, pożegnanie może być głośne i łzawe. Wielu rodziców uważa, że najłatwiej w takiej sytuacji niepostrzeżenie wyjść z domu. Psychologowie mają jednak na ten temat odmienne zdanie. Według ekspertów dziecku, które cierpi na lęk separacyjny, zawsze trzeba powiedzieć, co je czeka, choćby ta wiadomość miała być dla niego przykra.

Jeśli mama „ucieka” z domu bez słowa wyjaśnienia, dziecko czuje się oszukane i zdezorientowane, kiedy orientuje się, że jej nie ma. Zaufanie, jakim dotychczas obdarzało matkę, zostanie zachwiane. Lepiej więc powiedzieć: „Mama wychodzi teraz po zakupy, a ty zostaniesz z nianią. Kiedy wrócę, będziemy się bawić w podróż samolotem” albo: „Wychodzę do pracy, wrócę, gdy będziesz po obiadku”. Niezwykle ważne jest, by nie okłamywać dziecka: dokładnie określić czas, w którym się wróci (i się go trzymać!) oraz dotrzymać dziecku złożonej obietnicy.

Skoro rozłąka jest konieczna, należy potraktować ją jako trudne, ale naturalne doświadczenie, przez które dziecko musi przejść. Bywa, że to właśnie mamie trudno rozstać się z maluchem. Jeśli jednak pogodzi się z faktem, że ból rozłąki jest czymś naturalnym i za kilka lub kilkanaście dni minie, łatwiej przetrzyma trudny okres. Warto pilnować, aby pożegnania z dzieckiem zbytnio nie przedłużać. Najlepiej ucałować je, zapewnić o rychłym powrocie i wyjść.

Dość typowym zachowaniem w przebiegu lęku separacyjnego jest płacz i grymaszenie dziecka po powrocie mamy, choć wcześniej pod opieką niani dziecko ładnie się bawiło. Znany amerykański pediatra i psychoanalityk, Thomas Berry Brazelton, zaobserwował podczas badań w żłobku, że pozostające tam dzieci były spokojne, bawiły się, ale nie tak żywiołowo jak z rodzicami. Jadły i nie pozwalały sobie na żadne grymasy. Wydawać by się mogło, że magazynują energię na powrót rodziców oraz że gromadzą uczucia dla kogoś, komu ufają najbardziej. Gdy tylko pojawiała się mama (ta reakcja nie jest tak widoczna, gdy zjawia się tata), ich zachowanie całkowicie się zmieniało. Dzieci zaczynały marudzić, nie chciały się ubierać, a często nawet wyjść ze żłobka. Gdy rodzice próbowali zostawić je tam na dłużej, emocje jeszcze bardziej brały górę.

Jak radzić sobie z lękiem separacyjnym?

Dzieci wyczuwają emocje rodziców. Przy lęku separacyjnym, mimo trudnych emocji, zachowaj spokój. Bądź czuła i wyrozumiała dla dziecka. W tym momencie wasze rozstanie to naprawdę trudna rzecz. Przytul dziecko, postaraj się je uspokoić, zapewnij, że zobaczycie się o konkretnej porze. Dobrym pomysłem jest czytanie dziecku książek terapeutycznych, które dotyczą rozstań z rodzicami. Pamiętaj też o tym, aby być słownym i dotrzymywać złożonych obietnic.

Kiedy iść do psychologa z powodu lęku separacyjnego?

Lęk separacyjny u niemowląt i małych dzieci uważany jest za normalny etap rozwoju. Jeśli jednak przed separacją z rodzicem lęk nie mija, jest wyjątkowo nasilony, powoduje trudności w funkcjonowaniu dziecka (np. niemożność chodzenia do przedszkola, paniczny strach przed obcymi itd.), warto iść z dzieckiem do psychologa dziecięcego.

Jak wygląda terapia lęku separacyjnego? Wszystko zależy od dziecka. Specjalista na podstawie rozmowy z rodzicami i obserwacji dziecka będzie mógł stwierdzić, czy dziecko doświadcza lęku wykraczającego poza normę. Wtedy zaleci terapię, która będzie dostosowana do indywidualnych potrzeb malucha. Najczęściej jest to terapia ukierunkowana na leczenie lęku. Do najpopularniejszych rodzajów terapii wykorzystywanych w leczeniu zaburzeń lękowych jest terapia poznawczo-behawioralna, ale podkreślamy: że wszystko zależy od konkretnego przypadku.

Dlaczego terapia lęku separacyjnego jest tak ważna? Nieleczony, patologiczny lęk może prowadzić do wielu poważnych i uciążliwych chorób i zaburzeń psychicznych, takich jak wspomniane już zaburzenia lękowe, nerwica i depresja. To niezwykle istotne, aby reagować możliwie szybko – odpowiednio dobrana psychoterapia pomoże dziecku uporać się z lękiem i znowu cieszyć się dzieciństwem.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama