Szczepienia noworodka – jakie szczepionki, kiedy się je podaje

Szczepienia noworodka są jedną z kilkunastu procedur medycznych, które dziecko przechodzi po narodzinach w szpitalu. Pozwalają one chronić dziecko przed poważnymi chorobami, które mogłyby zagrozić zdrowiu, a nawet życiu.

Szczepienia są najskuteczniejszą formą profilaktyki chorób zakaźnych, które niegdyś kończyły się zgonem lub ciężkimi powikłaniami, obciążającymi dzieci na całe życie – np. porażeniem mięśni czy głuchotą.

Dlaczego trzeba szczepić noworodka?

Płód w macicy jest chroniony przed chorobotwórczymi bakteriami i wirusami. W momencie narodzin noworodek traci barierę ochronną w postaci pęcherza płodowego i wód płodowych. Od tego momentu jest narażony na kontakt z chorobotwórczymi drobnoustrojami. Szczepienia to profilaktyka chorób zakaźnych, które mają ciężki przebieg lub grożą poważnymi powikłaniami, a nawet śmiercią.

Noworodek co prawda otrzymuje z mlekiem matki przeciwciała, nie chronią one jednak przed ciężkimi chorobami zakaźnymi. W dodatku ochrona w postaci przeciwciał przestaje działać już po kilku tygodniach lub miesiącach od narodzin, a wtedy dziecko pozostaje zdane wyłącznie na własny układ odpornościowy, który może nie poradzić sobie z groźniejszymi wirusami i bakteriami.

Szczepienia noworodka pozwalają zmobilizować organizm dziecka do wytworzenia przeciwciał przeciwko konkretnemu chorobotwórczemu drobnoustrojowi, bez narażania dziecka na kontakt z prawdziwym wirusem lub bakterią. Dzięki temu organizm noworodka tworzy rodzaj tarczy ochronnej, która w sytuacji zetknięcia się dziecka z patogenem sprawi, że nie rozwinie się choroba, gdyż organizm potrafi zdusić zakażenie w zarodku. To z kolei pozwala uniknąć poważnych powikłań.

Szczepienia noworodka wykonuje się zgodnie z zaleceniami WHO, które bierze pod uwagę aktualną liczbę zachorowań występujących w danym kraju oraz ryzyko zakażenia się dziecka wkrótce po narodzinach.

Szczepienia noworodka – kiedy i jakie szczepienia dla noworodka

Pierwsze szczepienia noworodka wykonuje się przed opuszczeniem przez dziecko szpitala. W Polsce podaje się w tym czasie dwie szczepionki: przeciwko gruźlicy (BCG) oraz przeciwko wirusowemu zakażeniu wątroby typu B (WZW B).

Szczepienia noworodka na WZW B i gruźlicę należą do szczepień obowiązkowych. Kolejne szczepienia podaje się dziecku już po okresie noworodkowym – w drugim i kolejnych miesiącach i latach życia. Pełen kalendarz szczepień obejmuje zarówno szczepienia obowiązkowe jak i zalecane, które rodzice mogą sfinansować dzieciom we własnym zakresie. Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne.

Sczepienie noworodka – BCG

Decyzja o podaniu noworodkowi szczepionki przeciwko gruźlicy tak wcześnie wynika z faktu, że liczba wykrywanych w naszym kraju przypadków gruźlicy plasuje nas w grupie krajów o tzw. średniej endemiczności – co roku wykrywanych jest w Polsce ok. 25 przypadków gruźlicy na każde 100 tys. osób. W takiej sytuacji WHO zaleca podanie jednej dawki szczepionki na gruźlicę, którą należy zaaplikować noworodkowi w ciągu 12 godzin po narodzinach.

Sytuacja epidemiczna związana z gruźlicą w Polsce pozwoliła zmniejszyć liczbę dawek szczepionki do jednej, ale nie pozwala zrezygnować całkowicie ze szczepienia. Dzieciom najbardziej zagraża gruźlicze zapalenie opon mózgowo rdzeniowych oraz gruźlica rozsiana, która zagraża śmiercią dziecka. Szczepienie BCG noworodka wykonuje się podskórnie w lewe ramię.

Przeciwwskazaniem do szczepienia BCG jest masa ciała dziecka poniżej 2000 g oraz wrodzone i nabyte zaburzenia odporności.

Jak goi się miejsce po szczepieniu BCG noworodka?

Po szczepieniu zostaje widoczny pęcherzyk o średnicy 7-10 mm, który szybko znika. Po 2-3 dniach tworzy się kolejny „bąbel” wypełniony mętnym płynem. Pęcherzyk wysycha i powstaje strupek. Po 2-4 tygodniach dochodzi do powstania nacieku, który utrzymuje się kilka tygodni. Na jego szczycie tworzy się krosta, a później owrzodzenie o średnicy poniżej 10 mm, które w ciągu 2-3 miesięcy po szczepieniu ulega zagojeniu. Powstaje blizna o średnicy co najmniej 3 mm.

Na miejsce po szczepieniu nie stosuje się okładów ani maści. Dopóki się nie zagoi, należy chronić je przed nadmiernym moczeniem podczas kąpieli.

Szczepienie noworodka – WZW B

Szczepienie WZW B ma chronić noworodka przed ciężką chorobą, jaką jest wirusowe zapalenie wątroby typu B, które grozi marskością wątroby lub rozwojem raka tego narządu. Wirus WZW B może zostać przekazany dziecku przez matkę w ciągu pierwszych minut po narodzinach. Szczepienie zapobiega rozwojowi choroby.

Wprowadzenie szczepień noworodków na WZW B tuż po narodzinach w szpitalu pozwoliło w latach 1985-2008 zmniejszyć liczbę nowych przypadków choroby z 45 do ok. 3 na każde 100 tys.

Obecnie najwięcej zachorowań na WZW B obserwuje się u osób w wieku rozrodczym, które nie były szczepione. Stąd konieczność zapobiegania zakażeniom wirusowym zapaleniem wątroby przekazywanym z rodziców na noworodki. Szczepienie WZW B należy jeszcze później powtórzyć.

U wcześniaków z masą urodzeniową poniżej 2000 g pierwszą dawkę szczepionki WZW B podaje się w pierwszej dobie, ale nie zalicza się jej do szczepienia podstawowego. Wcześniaki te powinny przyjąć jeszcze trzy dawki szczepionki przeciwko WZW B – po ukończeniu 1 miesiąca życia, po miesiącu od pierwszej, po sześciu miesiącach od drugiej.

Szczepienia noworodka – jakie opcje wybrać?

Rodzice mogą decydować o wyborze szczepionek refundowanych lub płatnych w przypadku szczepień podawanych od 2 miesiąca życia. Zarówno preparaty refundowane jak i wieloskładnikowe uodparniają na te same choroby i na tak samo długo. Poniżej tabela pokazująca możliwości, czyli 3 programy szczepień.

Szczepienia obowiązkowe i darmowe – zalety i wady

Szczepienia obowiązkowe są dostępne i darmowe, co pozwala zainteresowanym rodzicom przeznaczyć pieniądze na szczepienia zalecane (np. chroniące przed meningokokami czy ospą wietrzną).

Preparat DTP z pełnokomórkowym krztuścem, który podaje się bezpłatnie w ramach szczepień obowiązkowych chroni zarówno przed zachorowaniem, jak i nosicielstwem, dzięki temu hamuje mutowanie się pałeczki krztuśca.

Podawanie każdego preparatu oddzielnie może pomóc w ustaleniu, który preparat spowodował ewentualny odczyn poszczepienny. Wiadomo też, że większa liczba wkłuć nie wywołuje większej liczby działań niepożądanych. Wkłucia wykonywane podczas jednej wizyty robi się w różne kończyny lub zachowując minimum 3-5 cm odstępu.

Szczepienia płatne – zalety i wady

Szczepionki 5w1 i 6w1 zawierają wyizolowane białka krztuśca, a nie całe komórki, które znajdują się w szczepionce refundowanej. To sprawia, że szczepionka jest lepiej tolerowana, co oznacza, że rzadko występują odczyny poważniejsze niż obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wkłucia. Preparat chroni przed zachorowaniem na krztusiec, ale niestety nie chroni przed nosicielstwem.

Ogromnym plusem szczepień wysoko skojarzonych jest mniejsza liczba substancji pomocniczych zawartych w preparatach.

Dużą wadą takich szczepionek jest ich wysoki koszt oraz to, że czasami brakuje ich na rynku.

Zobacz także:

• Odra po szczepieniu? „Mała odra” się zdarza
• Szczepienie na ospę wietrzną – czy jest obowiązkowe?
• Szczepienie noworodka – odmowa szczepienia w szpitalu