Biegunka może mieć różne przyczyny, ale zwykle leczenie biegunki jest podobne. Kiedy można leczyć dziecko w domu, a kiedy trzeba pędzić na ostry dyżur? Pytamy o to dr. n. med. Wojciecha Feleszkę, pediatrę immunologa z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Z zakażeniami brzuszno-jelitowymi przychodzi co 10. pacjent. To dużo. Oczywiście najczęściej dzieci chorują na przeziębienie i jego pochodne: zapalenie oskrzeli, ucha itd. Ale różnego rodzaju biegunki znajdują się już na 2. miejscu wśród dziecięcych infekcji.
To bardzo trudne, bo wszystkie nieżyty czy zapalenia brzuszno-jelitowe przebiegają podobnie. Z drugiej strony dla postępowania medycznego nie ma większego znaczenia, co wywołało biegunkę. Najwięcej mówimy oczywiście o rotawirusach, bo to z nimi mamy do czynienia najczęściej. Dla zakażenia rotawirusowego w pierwszej dobie choroby typowe będą wymioty i niewielka gorączka oraz pojawienie się biegunki w drugiej czy trzeciej dobie.
Tak, tym razem z ilustratorem Ignacym Czwartosem sprawdzamy, co się dzieje w brzuchu podczas infekcji rotawirusowej. A dzieje się dużo! W książce wirusy zjeżdżają w dół układu pokarmowego jak na zjeżdżalni w parku wodnym, pływają kraulem albo podskakują na linach, czyli kosmkach jelitowych. Cała historia jest dla dzieci bardzo fascynująca, a dorośli mogą dzięki niej dowiedzieć się, na czym polega ta infekcja. A polega właśnie na tym, że rotawirusy po wniknięciu do organizmu atakują kosmki jelitowe, wskutek czego kosmki zanikają i zmniejsza się wchłanianie wody w jelitach. Efektem są luźne stolce i ryzyko odwodnienia.
Ja bym tak nie dzielił. Współcześnie w krajach rozwiniętych salmonelloza zwykle wiąże się z masową produkcją żywności, a ściślej mówiąc z fermami drobiowymi – to z nich pochodzą jajka albo mięso, które jemy przez okrągły rok.
W salmonellozie wymioty będą słabsze albo nawet nie wystąpią w ogóle, za to zazwyczaj pojawia się krew w stolcu. W zwykłym zatruciu pokarmowym niekoniecznie musi też pojawić się gorączka. To są te niewielkie czynniki odróżniające, ale tak jak powiedziałem przed chwilą, w większości przypadków nie trzeba za bardzo zastanawiać się nad tym, co wywołało biegunkę czy wymioty, ale przede wszystkim zadbać o to, by dziecko się nie odwodniło.
Jeżeli choruje niemowlę, to częściej niż zwykle przystawiamy je do piersi, a między karmieniami próbujemy nawodnić je tzw. doustnym płynem nawadniającym.
Sama woda nie jest wskazana, choć i woda jest lepsza niż nic. Najlepsze są preparaty z glukozą oraz potasem, sodem i chlorem – minerałami, które podczas biegunki i wymiotów tracimy najszybciej. Płyny nawadniające mają dość ohydny smak, bo są słono-słodkie, ale schłodzone jakoś przechodzą przez gardło. Podajemy ich małe ilości, ale za to często. Ja rodzicom radzę tak: łyżeczka picia – 2–3 minuty przerwy – łyżeczka picia – znowu 2–3 minuty przerwy. I tak w kółko.
Wracam do tej myśli, że lepszy jest jakikolwiek płyn niż żaden, ale wbrew obiegowym opiniom cola nie leczy brzucha w żaden sposób. Zawiera za to szkodliwe fosforany i inne substancje, których dziecko nie powinno dostać.
Według szacunków, rocznie w Polsce na rotawirusa choruje około 200 tysięcy dzieci, z czego mniej więcej 5 tysięcy z powodu odwodnienia ląduje w szpitalu. Im mniejsze dziecko, tym ryzyko odwodnienia jest większe.
Dajemy. Probiotyki, czyli pożyteczne bakterie, skracają infekcję rotawirusową mniej więcej o jeden dzień, a to niemało. To, czy biegunka u dziecka trwa cztery dni czy pięć, robi nam dużą różnicę.
Dobry będzie np. kleik ryżowy albo marchwianka. Starsze dzieci zachęcam również do chrupania słonych paluszków (czytaj także: Dieta dziecka przy biegunce – przyp. red.).
Zwykle wystarczy, że mama nawadnia dziecko w domu. Nawet jeśli choruje niemowlę, nie zawsze trzeba z nim iść do lekarza. Jeżeli jest w dobrym stanie i ma apetyt, to machamy ręką. Do lekarza idziemy, gdy biegunka trwa ponad 2–3 dni bez żadnej poprawy, kiedy dziecko wymiotuje więcej niż 5–6 razy dziennie, kiedy jest słabe, apatyczne, nie jest w stanie niczego wypić.
Jest bardzo skuteczna. Nie zawiera co prawda wszystkich typów rotawirusa, więc może się zdarzyć, że zaszczepione dziecko zachoruje, ale na pewno przejdzie infekcję znacznie łagodniej. Szpital z pewnością nie będzie mu groził. Faktem jest, że szczepionka trochę kosztuje, ale jeśli policzymy koszt leczenia dziecka, koszt zwolnienia lekarskiego z pracy, koszt naszych nerwów, to naprawdę ten wydatek się opłaca.
Dr n. med. Wojciech Feleszko jest pediatrą immunologiem, pracuje w Szpitalu Klinicznym przy ul. Działdowskiej w Warszawie i na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jest także autorem trzech książek o zdrowiu dla dzieci: „Lądowanie rinowirusów. Przeziębienie”, „Nóż w palcu. Skaleczenie” i „Wielki grzmot. Biegunka” (wszystkie wydane w wydawnictwie Hokus-Pokus).
Czytaj także: Szczepienia zalecane i obowiązkowe – najnowsze zalecenia
Biegunka u dziecka jest niebezpieczna, bo wraz z luźnymi kupkami maluch traci dużo płynów, a przy tym cennych składników mineralnych. Z tego względu odpowiednia dieta przy biegunce ma ogromne znaczenie dla procesu szybkiego zdrowienia. To od niej w dużej mierze zależy, czy dziecko się nie odwodni oraz czy jego organizm otrzyma wystarczającą ilość energii do zwalczenia infekcji i towarzyszącej jej biegunki. Biegunka świadczy o tym, że układ pokarmowy nie pracuje prawidłowo, warto więc zastosować żywienie, które dodatkowo go nie obciąży. Z tego względu przy rozwolnieniu stosuje się dietę lekkostrawną i podaje wyłącznie pokarmy, które dostarczają energii, nawadniają i uzupełniają utracone sole mineralne, a przy tym działają zapierająco. Ważnym składnikiem diety przy biegunce powinien być błonnik pokarmowy, który ułatwi zatrzymywanie wody w organizmie. A najważniejsze jest odpowiednie nawadnianie dziecka, czyli częste podawanie niezbyt dużych porcji napojów – najlepiej wody. Wyjaśniamy, jakie produkty, potrawy i napoje spełniają te kryteria i powinny znaleźć się w diecie dziecka z biegunką. Dieta przy biegunce u dziecka – jaka jest najlepsza? Najlepsza dieta przy biegunce u dziecka to tzw. dieta BRAT (skrót od: banana, rice, aple, toasts, czyli banany, ryż, jabłka i suchary): B – banany, jak najmniej dojrzałe, mogą być wręcz jeszcze zielone, R – ryż gotowany, kleik ryżowy – gotowane na wodzie, wafle ryżowe, A – jabłka, ale wyłącznie poddane obróbce termicznej – gotowane lub pieczone, najlepiej w postaci musu, T – sucharki, lekko czerstwe tosty pszenne, białe pieczywo, lekko czerstwe biszkopty, dobrze ugotowany makaron pszenny, gotowana na wodzie kasza manna. Składniki diety BRAT mają działanie zapierające, czyli sprawiają, że stolec jest bardziej odwodniony. To bardzo pożądany...
Biegunka rotawirusowa jest często też nazywana grypą żołądkową, ze względu na swoje dodatkowe objawy: gorączka, nagłe osłabienie, wymioty. Sprawdź, co musisz wiedzieć, żeby ją skutecznie leczyć, łagodzić jej objawy i – co równie ważne – żeby ustrzec przed nią dziecko. Jak dochodzi do grypy żołądkowej? Rotawirusy przenoszą się drogą kropelkową, czyli dokładnie w taki sam sposób jak jak np. wirus przeziębienia, kataru czy grypy. Do zarażenia wystarczy, że chory kichnie np. w autobusie albo że twoje dziecko weźmie do buzi zabawkę, na której znajdzie się kropelka śliny zawierającej rotawirusy. Zarazki dostają się do jelita cienkiego, wnikają w błonę śluzową i tam namnażają się bardzo szybko. Zaledwie w ciągu doby z 10 wirusów powstają biliony! Po czym poznać, że to rotawirusy, a nie zatrucie pokarmowe? Typowym objawem biegunki rotawirusowej są wodniste, „strzelające” kupki, o charakterystycznym kwaśnym zapachu. To tzw. ostra biegunka – o gwałtownym przebiegu, łatwo prowadząca do odwodnienia. Poza tym dziecko: źle się czuje, jest osłabione, apatyczne może mieć gorączkę: od lekkiej po bardzo wysoką wymiotuje ma bóle brzucha często dodatkowo katar. Czytaj także: Jak nie dopuścić do odwodnienia u dziecka ? Czy podczas biegunki rotawirusowej konieczny jest pobyt w szpitalu? Nie zawsze. Jeśli dziecko ma więcej niż pół roku, a biegunka rotawirusowa jest niewielka (niska gorączka), spróbuj go leczyć w domu. Jest szansa, że dziecko samo da sobie radę z rotawirusami, choć potrwa to kilka dni. W tym czasie nie wolno dopuścić do odwodnienia. Dlatego dziecko powinno dużo pić: np. twoje mleko, wodę, herbatkę ziołową. Jeśli wymiotuje, podawaj mu picie małymi porcjami (2-3 łyżeczki), ale za to bardzo często: co 5-10 minut. Uzupełniaj też elektrolity. Jeśli po dwóch dniach nie...
Jeśli dziecko ma biegunkę, przede wszystkim podawaj mu dużo napojów, żeby nie dopuścić do odwodnienia. Napój powinien być chłodny i niesłodzony. Przy rozwolnieniu kluczowa jest również lekkostrawna dieta – dziecko może jeść np. marchwiankę i kleik ryżowy, które działają lekko zapierająco. Bardzo ważne jest podawanie probiotyków i preparatów nawadniających z solami mineralnymi (zwłaszcza jeśli biegunka ma ostry przebieg). Co na biegunkę u dziecka? Leki, które pomogą zatrzymać biegunkę u dziecka, bez problemu znajdziesz w aptece. Dzieciom zazwyczaj podczas biegunki podaje się: probiotyki (Dicoflor, Asecuron, Acidolac) leki hamujące rzadkie wypróżnienia (Smecta, DicoStop) preparaty nawadniające i przywracające właściwe funkcjonowanie gospodarki wodno-elektrolitowej (Orsalit, Protego Elektrolity, Hydronea Baby). Zawsze warto też dociec przyczyny biegunki : czy wywołało ją zatrucie pokarmowe, rotawirusy, bakterie czy może alergia pokarmowa – to może mieć znaczenie dla leczenia biegunki. Sposoby na biegunkę u rocznego dziecka i dwulatka Jeśli przebieg biegunki u rocznego dziecka i dwulatka (u starszych dzieci także) jest łagodny, możesz zastosować domowe sposoby na rozwolnienie. Dziecko może pić: wodę, niesłodzoną herbatkę, ugotowaną w domu marchwiankę, napar z suszonych jagód, herbatkę lipową herbatę z nagietka. Lepiej, by dziecko piło po łyczku, ale za to częściej. Napój powinien być chłodny, ale nie zimny! Dieta przy biegunce u dziecka musi być lekkostrawna. Ale jeśli dziecko nie ma apetytu, nie zmuszaj go do jedzenia . Podawaj maluchowi: rozgotowany ryż kleik ryżowy marchwiankę lub gotowaną marchewkę; mus z pieczonego lub gotowanego jabłka domowy kisiel (najlepiej z jagód) sucharki kleik marchwiowo-ryżowy ORS 200. Nie...
