Szczepienie przeciw pneumokokom – ile dawek, dostępne szczepionki, bezpieczeństwo

Szczepienie przeciw pneumokokom jest szczególnie ważne w przypadku małych dzieci, gdyż dla nich (oraz dla seniorów 65+) zakażenia pneumokokami są najbardziej niebezpieczne. Od 2023 roku zaleca się, by przeciw pneumokokom zaszczepiły się również osoby powyżej 50. roku życia.

Ponad 25 proc. dzieci wychowywanych w domu i prawie 60 proc. dzieci chodzących do żłobka jest nosicielami tych bakterii. Szczepienie przeciwko pneumokokom od 1 stycznia 2017 roku znajduje się w kalendarzu szczepień obowiązkowych.

Spis treści:

1. Szczepionka przeciw pneumokokom: 10- i 13-walentna
2. Pneumokoki – ile dawek szczepionki się podaje
3. Szczepionka na pneumokoki: powikłania
4. Gorączka po szczepieniu na pneumokoki
5. Pneumokoki – co to jest
6. Pneumokoki – objawy zakażenia
7. Powikłania po infekcji pneumokokami
8. Szczepionka przeciw pneumokokom – zmiany w 2023 roku

Szczepionka przeciw pneumokokom: 10- i 13-walentna

W Polsce dostępne są dwa rodzaje szczepionki skoniugowanej przeciw pneumokokom:

• Synflorix, czyli 10-walentna szczepionka (PCV-10), chroniąca przed 10 serotypami (odmianami): 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F, 23F. Jest to szczepionka obowiązkowa i bezpłatna, podawana w ramach Programu Szczepień Ochronnych
• Prevenar 13, czyli szczepionka 13-walentna (PCV-13), chroni przed 13 serotypami: 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F, 23F, 3, 6A, 19A. Jest to szczepionka płatna, za wyjątkiem wcześniaków urodzonych przed 27. tygodniem ciąży - w ich przypadku szczepionka PCV-13 jest bezpłatna.

Podanie szczepionki w ponad 90 proc. eliminuje zachorowania wywołane serotypami zawartymi w szczepionce. To nie oznacza wyeliminowania wszystkich zakażeń pneumokokowych. W przypadku pneumokoków trzeba pamiętać, że jest ponad 90 typów (tzw. serotypów) tych bakterii. Tak więc, żeby zabezpieczyć dziecko w stu procentach, trzeba by stworzyć szczepionkę chroniącą przed wszystkimi serotypami. Na razie nie jest to możliwe. Zdecydowaną większość groźnych zakażeń wywołują jednak tylko niektóre serotypy, te najbardziej agresywne. I to właśnie one znajdują się w szczepionkach.

Pneumokoki – ile dawek szczepionki się podaje

Dzieci urodzone od 1 stycznia 2017 dostają szczepionkę przeciwko pneumokokom w trzech dawkach, w tzw. schemacie 2+1:

• pierwszą w 2. miesiącu życia,
• drugą w 4. miesiącu życia,
• trzecią (dawkę przypominającą) w 13. miesiącu życia.

W przypadku dzieci z grup ryzyka określonych w 1. roku życia podaje się 3 dawki szczepionki przeciw pneumokokom oraz dawkę przypominającą w 2. roku życia (schemat 3+1). Szczepionkę przeciw pneumokokom podaje się domięśniowo, w bok uda u niemowląt, w ramię u małych dzieci. Od 2023 roku do grup ryzyka zalicza się dzieci:

• z wadą ośrodkowego układu nerwowego lub po urazie OUN (gdy występuje wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego),
• zakażone wirusem HIV,
• po przeszczepie szpiku,
• przed lub po wszczepieniu narządów miąższowych,
• przed lub po wszczepieniu implantu ślimakowego,
• cierpiące na przewlekłe choroby serca,
• cierpiące na choroby immunologiczno-hematologiczne (np. ostra białaczka, chłoniaki),
• z asplenią,
• z niewydolnością nerek, zespołem nerczycowym,
• z pierwotnymi niedoborami odporności,
• z chorobami metabolicznymi,
• z cukrzycą,
• z astmą.

Szczepionka na pneumokoki: powikłania

Możliwe powikłania po szczepionce na pneumokoki są opisane w ulotce dołączonej do każdego preparatu, którym szczepi się dzieci. U niektórych małych pacjentów (u 2 proc. z nich) w ciągu 3 dni po podaniu szczepionki pneumokokowej obserwuje się łagodne odczyny poszczepienne: zaczerwienienie, obrzęk i bolesność w okolicy miejsca podania szczepionki. Rzadko zdarzyć się mogą: gorsze samopoczucie ogólne, utrata apetytu, wymioty, biegunka, częstszy płacz.

Gorączka po szczepieniu na pneumokoki

Gorączka po szczepieniu to jeden z najczęstszych odczynów poszczepiennych, wynikających z pobudzenia układu odpornościowego dziecka. Zwykle pojawia się w 1. dobie po szczepieniu i mija po 2-3 dniach. Po szczepionce na pneumokoki gorączka pojawia się rzadko i zwykle nie przekracza 39°C. Wyższa gorączka występuje bardzo rzadko – u mniej niż 0,5 proc. dzieci. W przypadku gorączki powyżej 38,5°C należy podać dziecku dozwolony lek przeciwgorączkowy, a jeśli gorączka będzie się utrzymywać powyżej 2-3 dni lub przekroczy 39°C, należy skonsultować się z lekarzem.

Pneumokoki – co to jest

Pneumokoki (Streptococcus pneumoniae) są jednymi z najbardziej agresywnych bakterii. Dziecko może się nimi zarazić wszędzie, szczególnie łatwo zaraża się od innych dzieci w żłobku czy przedszkolu, ale także w domu – od rodzeństwa, rodziców, dziadków. Wiele małych dzieci jest nosicielami pneumokoków, które bardzo często występują u nich w nosie i gardle.

Zwykle zakażenia pneumokokami nie powodują niepokojących objawów, jednak w sprzyjających dla bakterii okolicznościach (stan po przebyciu grypy lub innej wirusowej infekcji układu oddechowego) może rozwinąć się choroba:

• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie zatok,
• zapalenie płuc.
  

Zdarza się jednak również, że bakterie przełamują obronę organizmu i przedostają się do krwi, powodując tzw. inwazyjną chorobę pneumokokową:

• zapalenie płuc połączone z zakażeniem krwi,
• zapalenie otrzewnej,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie stawów,
• sepsę.

Pneumokoki – objawy zakażenia

Im młodsze dziecko, tym większe ryzyko zachorowania, a także cięższego przebiegu choroby. Najbardziej narażone na poważne zakażenia są dzieci do 5. roku życia, a szczególnie te najmłodsze, które nie skończyły jeszcze 2 lat. Pneumokoki mają specjalną otoczkę, chroniącą je przed układem odpornościowym, dlatego w początkowej fazie zakażenia dziecko nie ma takich objawów, jak gorączka czy wybroczyny. Pojawiają się wtedy, gdy zakażenie już się rozwinęło, a wówczas trudniej je pokonać. Objawy zakażenia pneumokokami mogą być różne, w zależności od tego, jaką chorobę wywołają te bakterie.

Jeśli jest to zapalenie ucha, jego objawem jest:

• ból,
• gorączka,
• płacz,
• niechęć do jedzenia.
  

W przypadku zapalenia płuc jest to:

• gorączka,
• dreszcze,
• duszność,
• kaszel.
  

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych objawia się:

• gorączką,
• bólami głowy,
• światłowstrętem,
• nudnościami,
• wymiotami,
• sztywnością karku.
  

Rozwój zakażenia może prowadzić do sepsy, wstrząsu septycznego i niewydolności wielu narządów organizmu.

Powikłania po infekcji pneumokokami

Powikłaniem infekcji pneumokokami może być:

• utrata słuchu,
• niedosłuch,
• padaczka,
• inne objawy neurologiczne.
  

Inwazyjna choroba pneumokokowa może zakończyć się śmiercią dziecka (śmiertelność w inwazyjnej chorobie pneumokokowej może przekraczać we wstrząsie septycznym 50%, a w zapaleniu płuc z bakteriemią dochodzi do 25%). W Polsce na inwazyjną chorobę pneumokokową zapada około 1 tys. dzieci, na świecie z powodu zakażenia pneumokokami umiera ok. 1,5 mln dzieci.

Szczepionka przeciw pneumokokom – zmiany w 2023 roku

Od 2023 roku zaleca się, by przeciw pneumokokom szczepili się nie tylko seniorzy po 65. roku życia, ale i osoby, które ukończyły 50 lat. Dopuszczono również szczepienie preparatami PCV20 i PCSV23 (szczepionki polisacharydowe 20-walentne i 23-walnetne).

Od 2023 roku:

• dzieci z grup ryzyka szczepi się 1 dawką PCV-13 i dawką PPSV-23 (w odstępie 8 tygodni),
• dzieci z zaburzoną odpornością – po 5 latach kolejna dawka szczepionki PPSV-23,
• dorośli z grup ryzyka – 1 dawka PCV-13 i 1 dawka PPSV-23 (w odstępie 8 tygodni) lub 1 dawka PCV-20,
• seniorzy powyżej 65 r.ż. – 1 dawka PCV-13 i 1 dawka PPSV-23 (w odstępie roku) lub 1 dawka PCV-20.

Źródło: szczepienia.info

Sprawdź też:

• Szczepienie przeciwko meningokokom
• Szczepionka przeciw rotawirusom
• Szczepionka na różyczkę

Konsultacja merytoryczna

dr Paweł Grzesiowski

Pediatra, immunolog, prezes Fundacji „Instytut Profilaktyki Zakażeń”, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19, autor wielu publikacji na temat profilaktyki, immunologii i szczepień