Polio: szczepienie wg kalendarza szczepień
Zanim wprowadzono szczepienie przeciw polio, rocznie w Polsce chorowało na nie ok. 3 tysięcy dzieci, a w czasie epidemii – ponad 20 tysięcy. U części z nich wirus polio wywołał trwałe porażenia mięśni. Dzięki obowiązkowym szczepieniom na polio, polskie dzieci nie są już narażone na takie powikłania.
Szczepienie na polio nadal jest potrzebne, mimo że ostatni przypadek choroby odnotowano w Polsce w latach 80. Po ospie prawdziwej polio może być drugą chorobą na świecie, która dzięki szczepieniom ochronnym zostanie całkowicie wyeliminowana. Wieloletni program szczepień pozwolił zlikwidować polio w naszym kraju. Jednak dopóki choroba występuje w Azji i Afryce, ciągle istnieje ryzyko, że zostanie przeniesiona do Europy i Polski, a wtedy dzieci niezaszczepione mogą zachorować. Gdyby do tego doszło, część z nich może zostać kalekami na całe życie.
Spis treści:
- Polio - szczepienie i rodzaje szczepionek
- Szczepienie przeciw polio
- Polio – kalendarz szczepień
- NOP po szczepionkach przeciw polio
- Polio – historia szczepienia
- Choroba polio w Polsce
- Co to jest polio?
- Objawy polio
Polio – szczepienie i dostępne szczepionki
Szczepienie przeciw polio jest obowiązkowe i odbywa się zgodnie z kalendarzem szczepień. W Polsce dostępne są dwa typy szczepionek przeciw polio:
- szczepionka inaktywowana (IPV) – zawiera trzy typy zabitych szczepów poliowirusów, podawana domięśniowo.
- szczepionka żywa (OPV) – zawierająca trzy typy atenuowanych szczepów wirusów polio, podawana doustnie.
Obie szczepionki powodują produkcję przeciwciał, które zapobiegają przedostaniu się wirusów do ośrodkowego układu nerwowego i wywołaniu porażenia. Szczepionka OPV powoduje tzw. odporność jelitową, czyli stymulację do produkcji przeciwciał w nabłonku jelit, lepiej zapobiega przenoszeniu się wirusa pomiędzy ludźmi, lecz budzi sporo kontrowersji, dlatego obecnie szczepienie na polio przeprowadzane jest preparatem IPV.
Szczepienie przeciw polio
Od 2016 r. wszystkie dzieci w Polsce dostają bezpłatnie inaktywowaną szczepionkę przeciw polio — (IPV), „zabitą’’. Nie dostają już szczepionki żywej (OPV), ponieważ zawierała żywe, osłabione wirusy, wywołujące w rzadkich przypadkach (1 na 2-4 mln dawek) porażenia u osoby szczepionej lub osoby z jej otoczenia (o osłabionej odporności lub niezaszczepionej). W Polsce w latach 2000-2013 wystąpiło 12 takich zachorowań: niedowłady mięśni po kilku tygodniach ustąpiły u wszystkich dzieci.
Polio – kalendarz szczepień
Zgodnie z kalendarzem szczepień obowiązkowych, szczepionka polio domięśniowa (IPV) podawana jest 4 razy:
- 3-4. miesiącu życia,
- 5-6. miesiącu życia,
- 16-18. miesiącu życia,
- 6. roku życia.
Przyjęcie szczepienia na polio zgodnie z takim schematem daje odporność na całe życie.
Możliwe NOP po szczepieniu przeciw polio
Po szczepieniu preparatem IPV (zabita) bardzo rzadko występują objawy miejscowe: ból, zaczerwienienie, stwardnienie, obrzęk w miejscu ukłucia. Rzadko mogą wystąpić inne powikłania po szczepionce na polio: bóle głowy, wymioty, biegunka. Szybko ustępują. Przeciwwskazaniem do szczepień szczepionką IPV jest wystąpienie reakcji nadwrażliwości po poprzednim szczepieniu.
Polio – historia szczepienia
Powszechne szczepienia na polio rozpoczęły się w Polsce pod koniec lat 50. ubiegłego wieku. Stosowano wówczas szczepionkę inaktywowaną Salka (IPV). W roku 1959 zaczęto dodatkowo podawać szczepionkę Koprowskiego, żywą (OPV) typ 3-FOX. W 1960 roku wystąpiły zakażenia polio wywołane żywym wirusem identycznym z podawanym w doustnej szczepionce typu 3-FOX. Chorowały osoby nieszczepione, które miały kontakt z osobami zaszczepionymi żywą szczepionką. W 1961 roku wycofano więc z użytku szczepionkę polio typu 3 i wprowadzono dodatkowe szczepienia żywą szczepionką Sabina typ 2-P712. W 1967 roku zrezygnowano ze szczepionki IPV.
W 1968 roku wrócono do szczepionki OPV typu 3. Zaobserwowano wtedy istotny wzrost zachorowań – na polio zachorowały 464 osoby, 17 z nich zmarło. 341 przypadków było spowodowanych wirusem typu 3. W latach 1979-1998 zanotowano w Polsce 35 przypadków ostrych porażeń związanych polio. Chorowały przede wszystkim dzieci niezaszczepione z powodu przeciwwskazań lub szczepione na polio niezgodnie z kalendarzem szczepień. W 2000 roku ponownie do doszczepiania zaczęto stosować szczepionkę IPV.
Do 2016 roku wszystkie dzieci w ramach szczepienia obowiązkowego otrzymywały tzw. żywą szczepionkę na polio – OPV, która zawierała żywe wirusy. Była ona podawana doustnie. Obecnie otrzymują szczepionkę atenuowaną – IPV, podawaną domięśniowo. Jest bezpieczniejsza i powoduje mniej powikłań.
Choroba polio w Polsce
Do najlepiej opisanej epidemii polio doszło w latach 50.-60. ubiegłego wieku. Dotknęła Europę i Stany Zjednoczone. Na szczęście ok. 95 proc. zachorowań przebiegło bez powikłań. Te pojawiły się w przypadku 1-2 proc. chorych. Jeśli chodzi o Polskę, to szacuje się, że w naszym kraju na polio zachorowało wtedy 20-25 tysięcy osób. W ostrej fazie choroby pojawiały się porażenia mięśni, następnie trwał długi okres rehabilitacji – w tym czasie pacjenci odzyskiwali sprawność lub znacznie ją odzyskiwali.
Niestety w latach 80., po 20-40 latach od zachorowania pierwotnego u części osób pojawiły się nowe objawy, które zostały nazwane zespołem post-polio. Zapadło na niego 25-85 proc. ludzi, którzy wcześniej przechodzili porażenną postać polio. Lekarze podejrzewają, że jest to wynik uszkodzenia lub przeciążenia przerośniętych w wyniku choroby motoneuronów (neuronów ruchowych). Do dzisiaj żyją w Polsce ludzie, którzy w dzieciństwie przeszli porażenną postać polio. Część z nich doświadcza zespołu post-polio.
Co to jest polio?
Poliomyelitis (inaczej: polio, nagminne porażenie dziecięce, choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Zakażenie najczęściej szerzy się drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Wirusy namnażają się w jelitach i przedostają się do krwi. Jeśli dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów i częściowe lub całkowite porażenie mięśni.
Są trzy typy wirusów polio. Zachorowanie spowodowane przez jeden nie chroni przed pozostałymi typami;
- Typ 1 – najczęściej wywołujący epidemie i będący przyczyną ciężkich postaci porażennych.
- Typ 2 – jest najłatwiejszy do eradykacji (prawdopodobnie już wyeliminowany – ostatni raz wyizolowany w 1999) i uznawany za endemiczny (występujący tylko w niektórych rejonach świata).
- Typ 3 – najprawdopodobniej zostanie wyeliminowany jako ostatni.
Polio zostało pierwszy raz opisane w latach 1849-1890 przez dwóch lekarzy, Niemca i Szweda, od których nazwisk pochodzi potoczna nazwa choroby wywołanej wirusami poliomyelitis – choroba Heinego-Medina. Prawidłowa nazwa to poliomyelitis anterior acuta, czyli zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego.
Objawy choroby Heinego-Medina (polio)
Typowe objawy polio to:
- bóle głowy,
- uczucie ogólnego rozbicia,
- biegunka,
- uczucie sztywności karku i pleców,
- podwyższona temperatura.
Najgroźniejszym objawem jest porażenie mięśni – rąk, nóg, ale także porażenie mięśni oddechowych. Mogą przeminąć, ale mogą też mieć charakter trwały. Porażenia mięśni oddechowych mogą prowadzić do zgonu.
Zobacz też:
- Szczepionka: monowalentna, poliwalentna, skojarzona – co znaczą te określenia?
- Polio wraca! Wszystko przez brak szczepień!
- Dziewczynka dostała paraliżu na skutek wirusa polio. Nie była szczepiona