Oznaki wiosny: jakie pierwsze zmiany w przyrodzie zwiastują wiosnę?

Oznaki wiosny można zauważyć w przydomowych ogródkach, na łąkach, w lesie i w miastach. Miasta są z reguły cieplejsze niż tereny wiejskie i podmiejskie, dlatego tam rośliny szybciej kwitną lub wypuszczają pierwsze listki. Czy wiesz, że pierwsze zwiastuny wiosny możecie zaobserwować już pod koniec stycznia?

Sprawdź, na co zwracać szczególną uwagę podczas szukania wiosny z przedszkolakiem lub starszym dzieckiem, by nie przeoczyć dowodów na to, że wiosna lada chwila rozpocznie swe panowanie.

Spis treści:

• Pierwsze oznaki wiosny w przyrodzie
• Pierwsze oznaki wiosny – rośliny
• Pierwsze oznaki wiosny – zwierzęta

Pierwsze oznaki wiosny w przyrodzie

Najczęściej, szukając oznak nadchodzącej wiosny, patrzymy pod nogi, wypatrując pierwszych źdźbeł trawy i wiosennych kwiatów. Jednak wiosnę zwiastują nie tylko rośliny, ale też owady i zwierzęta. Dlatego warto podnieść wzrok, a także nadstawić uszu – już od lutego ptaki zaczynają inaczej się odzywać, a sikorki nawet w styczniu potrafią zaglądać do zeszłorocznych budek lęgowych, sprawdzając, gdzie w tym roku założyć gniazdo. Do kraju wracają też ptaki, które opuściły Polskę jesienią. I nie są to tylko bociany, których wszyscy wiosną wypatrują.

Pierwszym zwiastunem wiosny może być zaobserwowany przelatujący w powietrzu owad. Czasami są to wyraźnie ciepłe promienie słońca i świergot ptaków, a czasami wychylający głowę spod śniegu przebiśnieg, pracowite stukanie dzięcioła albo znalezione w lesie poroże jelenia (jelenie zrzucają je na wiosnę).

Poniżej wymieniamy, pokazujemy i opisujemy najczęściej spotykane oznaki wiosny w przyrodzie, dzieląc je na te roślinne i zwierzęce. Podpowiadamy też, gdzie ich szukać, a warto zacząć to robić już w lutym.

Kiedy pojawiają się pierwsze oznaki wiosny?

Dawniej ludzie wypatrywali pierwszych oznak wiosny od Środy Popielcowej. Początek Wielkiego Postu uważali za czas, gdy wiosna jest już bliżej niż dalej. Lecz nie bez powodu powstało też przysłowie: Święta Agnieszka wypuszcza skowronka z mieszka, które oznaczało, że ptaki te mogą pojawić się już 21 stycznia...

Aktualnie:

• Już pod koniec stycznia można usłyszeć ożywione ptasie świergotanie.
• W lutym może już zacząć kwitnąć leszczyna, pojawiają się też przebiśniegi, czyli pierwsze wiosenne kwiaty, a tuż po nich krokusy.
• Na przełomie lutego i marca często można zobaczyć na niebie powracające z ciepłych kraków ptaki, np. żurawie lub bociany, z kolei na łąkach lub nieużytkach, widoczne stają się kretowiska.
• W marcu mogą wyfrunąć pierwsze motyle (latolistki cytrynki), ale robią to tylko wtedy, gdy jest dość ciepło; zaczynają też kwitnąć kolejne kwiaty: zawilce, kaczeńce, śnieguliczki, a tulipany wypuszczają z cebulek liście.

Oznaki wiosny nie pojawiają się w całym kraju w tym samym terminie. Na terenie Polski mamy różne strefy klimatyczne. Najwcześniej wiosnę w przyrodzie widać na południowym zachodzie Polski, a najpóźniej – na północnym wschodzie.

Pierwsze oznaki wiosny – rośliny

Wiosną wszyscy wypatrujemy pierwszych pękających pąków, bazi, pierwszych zielonych kęp trawy oraz barwnych kwiatów. I właśnie te ostatnie są najbardziej efektowną i dobitną oznaką wiosny. Pierwsze wiosenne kwiaty są drobne i najczęściej jednobarwne. Na te bardziej okazałe i kolorowe trzeba poczekać dłużej. Poniżej pokazujemy na zdjęciach i opisujemy jedne z najwcześniejszych roślinnych oznak wiosny.

Śnieżyczki przebiśniegi

Pierwsze, bo już w lutym lub marcu pojawiają się śnieżyczki przebiśniegi. To delikatne białe kwiatki z wąskimi podłużnymi listkami i śnieżnobiałymi płatkami. Kwiaty zwisają z cienkich łodyżek i zamykają się na noc. Zapylane są przez owady, więc i za nimi można się już rozglądać wokół przebiśniegów. Kwiaty te naturalnie rosną w Polsce na południu kraju i są pod ochroną. W pozostałych jego częściach znajduje się je w ogrodach lub w ich pobliżu.

Przebiśniegi. fot. Adobe Stock

Zawilce gajowe

Najczęściej rosną w starych lasach na terenie całej Polski. Łodyżki kwiatowe mają 20-30 cm długości i są owłosione. Na nich pojawiają się białe kwiatki o sześciu płatkach. Płatki te na końcach stają się różowawe. Kwiaty zamykają się i zwisają o zmroku. One także zapylane są przez owady. Uwaga! Zawilec jest rośliną trującą – tak samo jak wszystkie jaskry, do których rodziny zawilec należy.

Zawilce. fot. Adobe Stock

Przylaszczki

Przylaszczki upodobały sobie głównie lasy liściaste na terenie całej Polski. Osiągają wysokość ok. 15-20 cm. Przylaszczki mają niebiesko-fioletowe kwiatki o średnicy 1,5-3 cm. Pojawiają się one przed młodymi listkami – część listków może pozostawać zielona od poprzedniego roku. Listki są wyraźnie trójdzielne. Jedna roślina kwitnie ok. 3 tygodni, ale pojedynczy kwiat więdnie już po 8 dniach. Przylaszczki potrafią żyć 100 lat i także są roślinami trującymi z rodziny jaskrowatych.

Przylaszczka. fot. Adobe Stock

Kaczeńce

Fachowo nazywane są knieciami błotnymi. W Polsce najłatwiej je spotkać na podmokłych łąkach i przy podmokłych rowach przydrożnych. Rosną w kępach, które składają się z licznych nerkowatych liści oraz żółtych, błyszczących kwiatów o średnicy do 4 cm. Każdy kwiat ma 5 płatków. Kaczeńce potrafią pojawić się na łąkach już w marcu. Skutecznie przyciągają owady i są roślinami miododajnymi. To także jest roślina trująca – nawet bydło omija ją szerokim łukiem, gdy jest świeża. Suszona traci swoje trujące właściwości.

Kaczeńce. fot. Adobe Stock

Wawrzynek wilczydełko

Niektóre krzewy także kwitną wczesną wiosną. Należy do nich wawrzynek wilczydełko, który jest dość rzadką rośliną, ale spotyka się go w całej Polsce w cienistych lasach liściastych i w mieszanych zaroślach. Między lutym a kwietniem obsypuje się różowymi (czasami białymi) kwiatami i dzieje się to, zanim jeszcze wypuści listki. Kwiaty są drobne, mają do 1,5 cm średnicy i cztery płatki. Nektar tej rośliny odżywia pszczoły i motyle dzienne. Wawrzynek wilczydełko jest rośliną silnie trującą – nawet 1-2 owoce zjedzone przez dziecko mogą je zabić. Objęty jest częściową ochroną.

Wawrzynek wilczydełko. fot. Adobe Stock

Modrzewiowe pąki

Jedną z pierwszych oznak wiosny są pąki na modrzewiach. Modrzewie, choć należą do rodziny sosnowatych, gubią igły na zimę. Młode pędy modrzewi są żółto-brązowe albo malinowe i mają woskowy nalot. Wczesną wiosną na pędach pojawiają się miękkie żywo zielone igiełki, które początkowo przylegają do siebie, a później koliście się otwierają i wydłużają.

Pąki modrzewia. fot. Adobe Stock

Fiołki

Zielone lub białe, malutkie kwiatki o słodkiej, przyjemnej woni mogą rosnąć w parkach lub chociażby przy ogrodzeniach posesji. Na poniższym zdjęciu fiołki wonne (fiołki leśne wyglądają nieco inaczej).

Fiołki. Źródło: Adobe Stock

Krokusy

Pojawiają się często jeszcze w marcu, ale ich prawdziwy wysyp następuje zwykle do połowy kwietnia. Są popularną ozdoba przydomowych ogródków, ale najbardziej spektakularnie wyglądają na naturalnych łąkach. Najliczniej wyrastają na tych, na których wypasane były owce. W Polsce wiele osób podróżuje wiosną na Podhale, gdzie różnobarwne krokusy pojawiają się na łąkach w olbrzymiej liczbie.

Krokusy. fot. V.J.Mathiew/Adobe Stock

Żonkile

Żonkile kwitnąć zaczynają na przełomie marca i kwietnia. Występują w kolorze intensywnie żółtym, kremowym lub białym. W Polsce rzadko rosną dziko, zwykle są uprawiane w przydomowych ogródkach lub szklarniach. Naturalne stanowiska żonkili występują w Portugalii i Hiszpanii. W Polsce żonkile są mocno kojarzone z wiosną.

Żonkile. fot. Janina PLD/Adobe Stock

Oznaki wiosny – zwierzęta

Jelenie w końcu lutego gubią poroże. To samo dzieje się na początku lutego z porożem łosi (najstarsze osobniki gubią je już w listopadzie). Oznaką wiosny jest też powrót do Polski migrujących ptaków. Pierwsze wracają skowronki, później pliszki, zięby, rudziki, drozdy, szpaki, kopciuszki (na zdjęciu poniżej) i inne wiosenne ptaki.

Kopciuszek

Kopciuszek to ptak ostrożny, ale nie kryje się przed człowiekiem. Przebywa na terenie całej Polski, także w miastach, ale najliczniej w górach. Jest ruchliwy i szybko przelatuje na krótkie odległości. Zatrzymuje się w danym miejscu na krótką chwilę i odlatuje dalej. Jest wielkości wróbla, ale znacznie smuklejszy i ma rudy ogonek, którym często rusza. Kopciuszków można wypatrywać już w marcu.

Kopciuszek. fot. Adobe Stock

Skowronek

Skowronki wracają do Polski w lutym lub na początku marca. Mamy ich u siebie ok. 7 milionów par, co stanowi ok. 30 proc. populacji skowronka w Europie. Najłatwiej go spotkać na wsi, nad łąką lub polem. To malutki ptaszek, którego łatwiej usłyszeć niż zobaczyć – śpiewa cały czas, gdy unosi się w powietrzu, od wschodu do zachodu słońca.

Skowronek fot.: Nick Dale/Adobe Stock

Bocian

Bociany wracają do Polski w marcu. Odszukują swoje gniazdo z poprzedniego roku, reperują je i w nim składają jaja. I tak potrafi dziać się przez długie lata. Bocian biały jest dużym ptakiem – ma ok. metra długości i metra wysokości, a jego rozpiętość skrzydeł wynosi nawet dwa metry. Najłatwiej spotkać go w jego gnieździe lub podczas żerowania na łąkach, zwłaszcza podmokłych, polach i mokradłach.

Bocian fot.: Joachim Neumann/Adobe Stock

Pierwsze oznaki wiosny: motyle

Wiosną jako pierwsze zobaczyć można cytrynowo żółte lub zielonkawo-białe cytrynki listkowce oraz barwne rusałki.

Cytrynki zimują w opadłych liściach i są pospolitym gatunkiem motyla na terenie całej Polski. Wczesną wiosną najpierw pojawiają się samce – są cytrynowo żółte. Motyle te budzą się jako pierwsze i jako pierwsze znikają z naszych łąk i ogrodów, nie przepadają bowiem za wysokimi temperaturami.

Latolistek Cytrynek. Fot. Adobe Stock

Rusałki pokrzywniki, które zimują w jaskiniach, piwnicach i na poddaszach, budzą się do życia w marcu. Mają czerwono-ceglaste skrzydła z licznymi czarnymi i żółtymi plamkami.

Rusałka pokrzywnik. fot. Adobe Stock

Zobacz też:

• Wiosenne kwiaty dzikie i ogrodowe
• Wiosenne kolorowanki
• Przysłowia o wiośnie dla dzieci