Reklama

Prawa dziecka powinny być tak samo respektowane, jak prawa osób dorosłych. Ich źródła to między innymi Konwencja Praw Dziecka oraz Deklaracja Praw Dziecka, przepisy prawa cywilnego, rodzinnego, karnego, a także konstytucja. Ustawy określają prawa dzieci w różnych obszarach życia. Nad przestrzeganiem praw dziecka czuwa rzecznik oraz Komitet Praw Dziecka. Za łamanie praw dziecka grozi kara przewidziana w kodeksie karnym.

Reklama

Spis treści:

Jakie są prawa dziecka?

Prawa dziecka dzieli się na cztery szerokie kategorie. Są to prawa:

  • osobiste,
  • polityczne lub publiczne,
  • socjalne,
  • ekonomiczne.

W każdej z tych kategorii sformułowano szereg szczegółowych praw. Poniżej przykłady praw dziecka z tychże kategorii oraz dodatkowe prawa najmłodszych, o których warto wspomnieć.

Prawa dziecka: przykłady

Oto przykłady praw dziecka z wyżej wymienionych kategorii oraz prawa dziecka, o których szczególnie warto wiedzieć:

Prawa osobiste dziecka

Prawa osobiste umożliwiają rozwój dziecka – jest to prawo do:

  • życia i zdrowia,
  • tożsamości (nazwiska, imienia, obywatelstwa, wiedzy o własnym pochodzeniu),
  • wychowania w rodzinie i do kontaktów z nią w przypadku rozłąki,
  • adopcji,
  • rozwoju,
  • informacji, oświaty, nauki,
  • dostępu do kultury i rozrywki,
  • własnego zdania,
  • prywatności i zachowania tajemnicy,
  • ochrony przed poniżającym traktowaniem,
  • do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa,
  • znajomości swoich praw.

Prawa polityczne dziecka

Prawa polityczne lub publiczne pozwalają dziecku wyrażać swoje poglądy i uczestniczyć w życiu swojej grupy, społeczności, państwa. Są to prawa do:

  • posiadania obywatelstwa,
  • wyrażania własnych poglądów,
  • swobody wyznania,
  • uczestniczenia w stowarzyszeniach.

Prawa socjalne dziecka

To obowiązki państwa i dorosłych do stworzenia odpowiednich warunków do rozwoju umysłowego i fizycznego dziecka. Chodzi o prawo do:

  • godnych warunków życia,
  • odpowiedniego poziomu życia,
  • opieki zdrowotnej,
  • odpoczynku i czasu wolnego.

Prawa ekonomiczne dziecka

Umożliwiają dziecku przygotowywanie się do niezależności materialnej. Najważniejsze z nich to prawo do:

  • nauki,
  • ochrony prawa pracy podejmowanej w ramach obowiązku nauki lub wakacyjnego zarobku.

Inne jasno sformułowane prawa dziecka

Każde z poniższych praw mieści w jednej z czterech powyższych kategorii. Jednak są tak ważne, że warto wymienić i omówić je z osobna:

1. Prawa dziecka w sytuacji rozwodu rodziców. Psycholodzy i pedagodzy wymieniają kilka praw dziecka szczególnie ważnych dla jego rozwoju. Jest to przede wszystkim prawo dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców w sytuacji rozwodu.

2. Wciąganie dzieci w konflikt okołorozwodowy rodziców to niezwykle bolesny i częsty problem rozpadających się rodzin. Dochodzi do sytuacji, w której rodzice najchętniej rozwiedliby dziecko z byłym partnerem. Czyni to ogromne spustoszenie w psychice dziecka, gdyż kocha ono ich obydwoje, niezależnie od tego, czy żyją razem, czy osobno. Stąd tak wyraźne zapisanie w przepisach prawa dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców.

3. Prawo dziecka do wyrażania własnych poglądów i bycia wysłuchanym jest często lekceważone przez dorosłych. Nadal popularne jest powiedzenie „Dzieci i ryby głosu nie mają”, chociaż dawno powinno ono odejść do lamusa. Dziecko, tak jak każdy inny człowiek, ma prawo powiedzieć, co myśli i czuje, zwłaszcza w sprawach bezpośrednio go dotyczących. Rolą dorosłych jest wysłuchać dziecko z szacunkiem i albo uznać jego argumenty, albo wytłumaczyć, dlaczego się z nim nie zgadzają.

4. Prawo do nietykalności cielesnej mówi jasno, że dziecka bić nie wolno. Zakazuje tego polskie prawo. Dotyczy to także tak zwanych „klapsów”. Klaps to również uderzenie, przemoc, bicie, a więc jest zakazane prawem naszego kraju.

5. Prawa dziecka w szkole. Prawa ucznia są zapisane w statucie szkoły, do której uczęszcza dziecko, a na straży ich przestrzegania stoi samorząd uczniowski. W szkole dziecko-uczeń ma prawo m.in. do:

  • zapoznania się z programem nauczania poszczególnych przedmiotów,
  • poznania systemu ocen,
  • otrzymania opieki wychowawczej,
  • zapewnienia warunków bezpieczeństwa,
  • życzliwego, podmiotowego traktowania,
  • rozwijania swoich zainteresowań, zdolności i talentów,
  • uzyskania pomocy w sytuacji kłopotów z nauką,
  • korzystania z pomocy psychologa i pedagoga.

6. Prawa dziecka w szpitalu. Prawa dziecka-pacjenta są spisane w Karcie Praw Dziecka Pacjenta. Jej treść rozesłano do wszystkich szpitali w Polsce prowadzących oddziały dziecięce oraz do placówek medycznych. Karta powinna wisieć w szpitalach w widocznym miejscu, bo dzięki temu każde dziecko będące w szpitalu oraz jego rodzice będą mogli się na nią powoływać.

Zapisano w niej, że każde dziecko ma prawo m.in. do:

  • stałego kontaktu z najbliższymi, którzy mogą być przy nim w szpitalu,
  • wiedzy o stanie zdrowia,
  • sposobie leczenia i jego efektach,
  • uczestniczenia w podejmowaniu decyzji dotyczącej leczenia,
  • dyskrecji i tajemnicy lekarskiej,
  • wyrażenia swojego zdania we wszystkich sprawach, które go dotyczą,
  • nauki, zabawy i odpoczynku.

Gdzie są zapisane prawa dziecka?

Dziecko to człowiek. A to oznacza, że należy mu się szacunek taki sam jak każdemu dorosłemu. Jednak aż do czasów nowożytnych uznawano dziecko za własność dorosłych, bez prawa do decydowania o ważnych dla swojego życia sprawach. Dopiero epoka oświecenia spojrzała na dziecko w innym świetle. Dostrzeżono, jak ważną rolę w rozwoju człowieka odgrywa dzieciństwo i jak wiele spraw od niego zależy. Podjęto działania na rzecz ochrony najmłodszych. Przykładem tego może być brytyjski Children Act z 1908 roku zabraniający zatrudniania małych dzieci w kopalniach, fabrykach i rolnictwie.

W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi gwarantującymi prawa dziecka są:

  • Konstytucja RP,
  • Konwencja o Prawach Dziecka,
  • Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka,
  • przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i karnego.

W świetle polskich przepisów dzieci do 13. roku życia nie mają zdolności do czynności prawnych. W praktyce oznacza to, że do 13. roku życia dzieci nie powinny bez zgody opiekunów np. robić drogich zakupów, nie mogą też samodzielnie podejmować decyzji dotyczących swojego zdrowia.

Deklaracja Praw Dziecka

W 1924 roku Zgromadzenie Ligi Narodów przyjęło Deklarację Praw Dziecka, zwaną genewską. Napisano w niej: „Ludzkość powinna dać dziecku to, co ma najlepszego”. I w tym kierunku poszły dalsze prace nad opracowaniem praw dziecka. W 1989 roku powstała Konwencja o Prawach Dziecka.

Konwencja Praw Dziecka

Konwencja o Prawach Dziecka to najważniejszy dokument dotyczący praw dziecka. Zapisano w nim wszystkie prawa przysługujące dzieciom: cywilne, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Została ona uchwalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 roku. Jest to też ważny dokument dla naszego kraju, ponieważ to właśnie Polska przedłożyła jej pierwszy projekt. Konwencję Praw Dziecka, czyli dokument z zakresu praw człowieka, przyjęła rekordowa liczba państw – aż 196 krajów.

Rzecznik Praw Dziecka – jaka jest jego rola?

Rzecznik Praw Dziecka jest jednoosobowym organem stojącym na straży praw dziecka. Każdy może zwrócić się do niego z wnioskiem o pomoc. Jego rolą jest zapewnienie dziecku pełnego oraz harmonijnego rozwoju przy uwzględnieniu jego godności i podmiotowości. Rzecznik Praw Dziecka kieruje się przede wszystkim dobrem najmłodszych. Rzecznikiem Praw Dziecka w Polsce jest aktualnie Mikołaj Pawlak (stan na 07.10.2021 r.).

Komitet Praw Dziecka

Komitet Praw Dziecka składa się z 18 niezależnych ekspertów, którzy monitorują wykonywanie Konwencji o Prawach Dziecka przez różne państwa, które ją przyjęły. Jego zadaniem jest kontrolowanie przestrzegania praw dziecka i tropienie takich przestępstw jak: angażowanie dzieci w konflikty zbrojne, handel dziećmi, dziecięca prostytucja i dziecięca pornografia. Wszystkie państwa muszą regularnie wysyłać sprawozdania dotyczące tych tematów. Komitet rozpatruje także indywidualne skargi związane z naruszaniem praw dziecka.

Co grozi za łamanie praw dziecka?

Prawa dziecka bywają łamane na całym świecie. Przykładem ich łamania jest m.in. częsty brak dostępu do edukacji, wykorzystywanie seksualne dzieci, zmuszanie ich do ciężkiej pracy. Prawa dziecka są łamane także poprzez zmuszanie dzieci, by wstępowały do wojsk i brały udział w wojnach. Dzieci padają też ofiarą handlu ludźmi, przemocy, wykorzystywania, obrzezania (dziewczynki).

Uwaga! Zgodnie z art. 217 Kodeksu Karnego naruszanie nietykalności cielesnej, a więc także bicie dzieci, jest zakazane. W par. 1 czytamy: „Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. Nie określono granicy wiekowej osób, których dotyczy przepis. Naruszanie nietykalności cielesnej to także popychanie, policzkowanie, opluwanie itp.

Bibliografia:
Dorota Zawadzka, „Dziecko swoje prawa ma. Prawa dziecka dla rodziców”, Biblioteczka Mamo To Ja, Wydawnictwo Edipresse Polska

Zobacz też:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama