Prawa dziecka powinny być tak samo respektowane, jak prawa osób dorosłych. Ich źródła to między innymi Konwencja Praw Dziecka oraz Deklaracja Praw Dziecka, przepisy prawa cywilnego, rodzinnego, karnego, a także konstytucja. Ustawy określają prawa dzieci w różnych obszarach życia. Nad przestrzeganiem praw dziecka czuwa rzecznik oraz Komitet Praw Dziecka. Za łamanie praw dziecka grozi kara przewidziana w kodeksie karnym.
Spis treści:
Prawa dziecka dzieli się na cztery szerokie kategorie. Są to prawa:
W każdej z tych kategorii sformułowano szereg szczegółowych praw. Poniżej przykłady praw dziecka z tychże kategorii oraz dodatkowe prawa najmłodszych, o których warto wspomnieć.
Oto przykłady praw dziecka z wyżej wymienionych kategorii oraz prawa dziecka, o których szczególnie warto wiedzieć:
Prawa osobiste umożliwiają rozwój dziecka – jest to prawo do:
Prawa polityczne lub publiczne pozwalają dziecku wyrażać swoje poglądy i uczestniczyć w życiu swojej grupy, społeczności, państwa. Są to prawa do:
To obowiązki państwa i dorosłych do stworzenia odpowiednich warunków do rozwoju umysłowego i fizycznego dziecka. Chodzi o prawo do:
Umożliwiają dziecku przygotowywanie się do niezależności materialnej. Najważniejsze z nich to prawo do:
Każde z poniższych praw mieści w jednej z czterech powyższych kategorii. Jednak są tak ważne, że warto wymienić i omówić je z osobna:
1. Prawa dziecka w sytuacji rozwodu rodziców. Psycholodzy i pedagodzy wymieniają kilka praw dziecka szczególnie ważnych dla jego rozwoju. Jest to przede wszystkim prawo dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców w sytuacji rozwodu.
2. Wciąganie dzieci w konflikt okołorozwodowy rodziców to niezwykle bolesny i częsty problem rozpadających się rodzin. Dochodzi do sytuacji, w której rodzice najchętniej rozwiedliby dziecko z byłym partnerem. Czyni to ogromne spustoszenie w psychice dziecka, gdyż kocha ono ich obydwoje, niezależnie od tego, czy żyją razem, czy osobno. Stąd tak wyraźne zapisanie w przepisach prawa dziecka do kontaktu z obojgiem rodziców.
3. Prawo dziecka do wyrażania własnych poglądów i bycia wysłuchanym jest często lekceważone przez dorosłych. Nadal popularne jest powiedzenie „Dzieci i ryby głosu nie mają”, chociaż dawno powinno ono odejść do lamusa. Dziecko, tak jak każdy inny człowiek, ma prawo powiedzieć, co myśli i czuje, zwłaszcza w sprawach bezpośrednio go dotyczących. Rolą dorosłych jest wysłuchać dziecko z szacunkiem i albo uznać jego argumenty, albo wytłumaczyć, dlaczego się z nim nie zgadzają.
4. Prawo do nietykalności cielesnej mówi jasno, że dziecka bić nie wolno. Zakazuje tego polskie prawo. Dotyczy to także tak zwanych „klapsów”. Klaps to również uderzenie, przemoc, bicie, a więc jest zakazane prawem naszego kraju.
5. Prawa dziecka w szkole. Prawa ucznia są zapisane w statucie szkoły, do której uczęszcza dziecko, a na straży ich przestrzegania stoi samorząd uczniowski. W szkole dziecko-uczeń ma prawo m.in. do:
6. Prawa dziecka w szpitalu. Prawa dziecka-pacjenta są spisane w Karcie Praw Dziecka Pacjenta. Jej treść rozesłano do wszystkich szpitali w Polsce prowadzących oddziały dziecięce oraz do placówek medycznych. Karta powinna wisieć w szpitalach w widocznym miejscu, bo dzięki temu każde dziecko będące w szpitalu oraz jego rodzice będą mogli się na nią powoływać.
Zapisano w niej, że każde dziecko ma prawo m.in. do:
Dziecko to człowiek. A to oznacza, że należy mu się szacunek taki sam jak każdemu dorosłemu. Jednak aż do czasów nowożytnych uznawano dziecko za własność dorosłych, bez prawa do decydowania o ważnych dla swojego życia sprawach. Dopiero epoka oświecenia spojrzała na dziecko w innym świetle. Dostrzeżono, jak ważną rolę w rozwoju człowieka odgrywa dzieciństwo i jak wiele spraw od niego zależy. Podjęto działania na rzecz ochrony najmłodszych. Przykładem tego może być brytyjski Children Act z 1908 roku zabraniający zatrudniania małych dzieci w kopalniach, fabrykach i rolnictwie.
W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi gwarantującymi prawa dziecka są:
W 1924 roku Zgromadzenie Ligi Narodów przyjęło Deklarację Praw Dziecka, zwaną genewską. Napisano w niej: „Ludzkość powinna dać dziecku to, co ma najlepszego”. I w tym kierunku poszły dalsze prace nad opracowaniem praw dziecka. W 1989 roku powstała Konwencja o Prawach Dziecka.
Konwencja o Prawach Dziecka to najważniejszy dokument dotyczący praw dziecka. Zapisano w nim wszystkie prawa przysługujące dzieciom: cywilne, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Została ona uchwalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 roku. Jest to też ważny dokument dla naszego kraju, ponieważ to właśnie Polska przedłożyła jej pierwszy projekt. Konwencję Praw Dziecka, czyli dokument z zakresu praw człowieka, przyjęła rekordowa liczba państw – aż 196 krajów.
Rzecznik Praw Dziecka jest jednoosobowym organem stojącym na straży praw dziecka. Każdy może zwrócić się do niego z wnioskiem o pomoc. Jego rolą jest zapewnienie dziecku pełnego oraz harmonijnego rozwoju przy uwzględnieniu jego godności i podmiotowości. Rzecznik Praw Dziecka kieruje się przede wszystkim dobrem najmłodszych. Rzecznikiem Praw Dziecka w Polsce jest aktualnie Mikołaj Pawlak (stan na 07.10.2021 r.).
Komitet Praw Dziecka składa się z 18 niezależnych ekspertów, którzy monitorują wykonywanie Konwencji o Prawach Dziecka przez różne państwa, które ją przyjęły. Jego zadaniem jest kontrolowanie przestrzegania praw dziecka i tropienie takich przestępstw jak: angażowanie dzieci w konflikty zbrojne, handel dziećmi, dziecięca prostytucja i dziecięca pornografia. Wszystkie państwa muszą regularnie wysyłać sprawozdania dotyczące tych tematów. Komitet rozpatruje także indywidualne skargi związane z naruszaniem praw dziecka.
Prawa dziecka bywają łamane na całym świecie. Przykładem ich łamania jest m.in. częsty brak dostępu do edukacji, wykorzystywanie seksualne dzieci, zmuszanie ich do ciężkiej pracy. Prawa dziecka są łamane także poprzez zmuszanie dzieci, by wstępowały do wojsk i brały udział w wojnach. Dzieci padają też ofiarą handlu ludźmi, przemocy, wykorzystywania, obrzezania (dziewczynki).
Bibliografia:
Dorota Zawadzka, „Dziecko swoje prawa ma. Prawa dziecka dla rodziców”, Biblioteczka Mamo To Ja, Wydawnictwo Edipresse Polska
Zobacz też:
Rozwód, gdy małżonkowie mają dzieci, wymaga podjęcia odpowiednich kroków. Sąd oczekuje dowodów, że rodzice mają na uwadze dobro wspólnego niepełnoletniego potomstwa. Wraz z pozwem rozwodowym powinno się złożyć porozumienie rodzicielskie. Wiele sądów wymaga również wcześniejszych mediacji rodzinnych. Oprócz prawnych aspektów dotyczących rozwodu i dzieci dochodzą kwestie emocjonalne: rozstanie rodziców w najbardziej dramatyczny sposób przeżywają maluchy, które nie były przygotowane na taką sytuację. Rozwód a dzieci: Rozwód a emocje dzieci Jak powiedzieć dziecku o rozwodzie? Rozwód a wiek dziecka: skutki Formalności i dokumenty do sądu Podział majątku po rozwodzie a dzieci Rozwód a emocje dzieci Typowym uczuciem dzieci podczas rozwodu rodziców jest lęk. Małe dziecko traci poczucie bezpieczeństwa, które do tej pory zapewniali mu rodzice. Boi się, że zostanie opuszczone, bo „skoro odszedł tata, to może odejść i mama, i zostanę wtedy sam”. Martwi się, że teraz mama może przestać kochać również jego. W obawie przed jej utratą, bo to z nią zwykle zostaje dziecko, chodzi za nią krok w krok i nie pozwoli nawet na kilka minut wyjść do sklepu. Jak powiedzieć dziecku o rozwodzie? Bardzo ważne jest to, żeby odpowiednio poinformować dzieci o rozwodzie . Podczas rozmowy należy podkreślać, że wasze rozstanie nie ma wpływu na uczucia, którymi obdarzacie dziecko i że w żaden sposób nie jest ono winne decyzji o rozwodzie. To, jak silnie dziecko zareaguje na rozwód rodziców i jak bardzo go przeżyje, zależy od kilku czynników: Wiek dziecka podczas rozwodu rodziców – z rozstaniem rodziców najtrudniej pogodzić się dzieciom między 7. a 16. rokiem życia. Rodzeństwo – najboleśniej rozwód rodziców przeżywają jedynacy. Brat lub siostra stanowią w tej sytuacji wsparcie. Atmosfera w domu i...
Pozbawienie praw rodzicielskich (władzy rodzicielskiej) następuje zgodnie z przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego art. 111. Prawa rodzicielskie można też ograniczyć oraz przywrócić. O pozbawieniu władzy rodzicielskiej decyduje sąd, jeśli istnieją ku temu wyraźne przyczyny. Sprawa może zostać wszczęta na wniosek rodziców lub z urzędu, np. po zawiadomieniu sądu przez policję o tym, że dobro dziecka jest zagrożone. Całkowite pozbawienie praw rodzicielskich: kiedy? Sąd opiekuńczy może pozbawić władzy rodzicielskiej ojca i/lub matkę dziecka, jeśli: nadużywają swoich praw (np. stosują przemoc fizyczną, psychiczną, wykorzystują dziecko seksualne, nadużywają alkoholu); rażąco zaniedbują obowiązki wobec dziecka (np. porzucili je, nie płacą alimentów); istnieje trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej (np. rodzic jest w więzieniu, cierpi na poważną chorobę psychiczną, zaginął lub wyjechał na stałe i nie interesuje się dzieckiem). Ważne: Pozbawienie praw rodzicielskich nie musi być stałe. Jeśli w przyszłości okoliczności się zmienią, sąd będzie mógł je przywrócić. Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej Podobnie jak w przypadku ograniczenia praw rodzicielskich wniosek o pozbawienie ich jednego lub obojga rodziców może złożyć każdy, kto wie, że dziecku dzieje się krzywda. Może to być ojciec lub matka dziecka, dziadkowie, szkoła, kurator, policja. Wniosek składa się do sądu opiekuńczego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Sąd może wszcząć też postępowanie z urzędu . Opłata sądowa za złożenie wniosku wynosi 100 zł. Co oznacza pozbawienie praw rodzicielskich? Rodzic, który jest pozbawiony praw rodzicielskich, nie ma prawa do decydowania m.in. o: finansach, miejscu zamieszkania dziecka, edukacji, leczeniu, wychowaniu. Nadal ma on jednak prawo do spotkań z dzieckiem...
Szkoła pełni funkcję wychowawczą, jednak obowiązek wychowania dziecka spoczywa przede wszystkim na rodzicach. By dziecko mogło się jak najlepiej rozwijać, niezbędna jest współpraca między placówką a opiekunami dziecka. Dzieci mają prawa i obowiązki ucznia , ich rodzice także mogą korzystać z pewnych przywilejów – mogą mieć oni oczekiwania wobec szkoły, jednak posiadają również obowiązki względem niej. Rodzic ma między innymi prawo do zapoznania się z podstawowymi dokumentami szkoły, uzyskiwania informacji na temat ocen dziecka, a także do decydowania, czy będzie ono uczęszczało np. na lekcje religii lub wychowania do życia w rodzinie. Prawa i obowiązki rodziców w szkole Prawa i obowiązki rodziców w szkole to zbiór zagadnień, czego rodzice mogą oczekiwać od placówki, nauczycieli i całego systemu edukacji, a także jakie wymagania powinni wypełniać oni sami. O prawach rodziców w szkole mówią różne regulacje prawne, jednak najbardziej szczegółowo są one zapisane w statucie szkoły. Rodzice mają też zbiorowe prawa, między innymi do posiadania swoich przedstawicieli, którzy składają się na Radę Rodziców. Funkcją Rady Rodziców jest reprezentowanie ogółu rodziców – wspomaga ona realizację celów i zadań szkoły. Rada Rodziców jest reprezentacją i głosem rodziców w kwestii efektywności kształcenia i wychowywania uczniów. Prawa rodziców w szkole Rodzice mają prawo do : wyboru szkoły dziecka (publicznej lub niepublicznej), podtrzymania tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej dziecka, a w szczególności nauki języka oraz własnej historii i kultury, uzyskiwania informacji o likwidacji szkoły, uzyskiwania informacji o postępach, trudnościach w nauce dziecka, a także jego specjalnych uzdolnieniach, znajomości ocen swojego dziecka i informacji o sposobie weryfikowania jego osiągnięć edukacyjnych,...
