Spadek z długami dziedziczony przez dziecko – jak tego uniknąć?

Oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku

Na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tym, że dziedziczy majątek. W imieniu dziecka oświadczenie (przed notariuszem lub sądem) składają jego ustawowi przedstawiciele, czyli z reguły rodzice lub opiekunowie prawni. Jeśli jednak przedstawiciele dziecka nie złożą stosownego oświadczenia w wymaganym terminie, dziedziczy ono spadek z dobrodziejstwem inwentarza (inaczej jest w przypadku osób pełnoletnich; one dziedziczą spadek bez ograniczeń odnośnie długów spadkowych; to ma się zmienić dopiero w październiku 2015 r.). Warto pamiętać, że od przyjęcia spadku spadkobierca odpowiada za długi spadkodawcy z całego swojego majątku.

Ważne! Jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uważa się, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Ograniczona zdolność prawna

Dziecko ma ograniczoną zdolność prawną. Oznacza to, że może nabywać majątek (także w drodze spadku), ale do czasu uzyskania przez nie pełnoletniości w jego imieniu działają przedstawiciele ustawowi (rodzice, opiekunowie prawni, kuratorzy). Po uzyskaniu pełnoletniości dziecko nabywa pełną zdolność do czynności prawnych.

Warto pamiętać, że w przypadku prostego przyjmowania spadku (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe), jak również przed odrzuceniem spadku w imieniu małoletniego – przedstawiciel ustawowy (także rodzic!) musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Są to bowiem czynności przekraczające zakres, tzw. zwykłego zarządu mieniem małoletniego.

Przypomnijmy, że pełnoletniość uzyskuje się w Polsce po ukończeniu 18. roku życia lub – w przypadku kobiet – w momencie zawarcia małżeństwa (dziewczyna, która ukończyła 16. rok życia i uzyskała zgodę sądu na zawarcie małżeństwa).

Zobacz także: Kto przyjmuje spadek lub darowiznę w imieniu dziecka?

Odrzucić spadek czy przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza?

Odrzucenie spadku jest rozwiązaniem najbardziej radykalnym, ale skutecznie chroni przed długami spadkowymi. Oznacza to, odrzucamy cały majątek, ale także ciążące na nim długi. Nie zawsze jest to jednak korzystne rozwiązanie. W sytuacjach wątpliwych (gdy nie ma pewności, co do wysokości długów ani wartości majątku, który zostawił spadkodawca) bezpieczniej jest przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Należy jednak pamiętać, że to spadkobiercy ponoszą koszty spisu inwentarza przez komornika.

Ważne! Zgodnie z art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. To ograniczenie odpowiedzialności nie ma zastosowania, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi.

Trzeba też wiedzieć, że zasada ograniczenia odpowiedzialności w wyniku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie stosuje się do długów spadkowych zabezpieczonych hipoteką. Wynika to wprost z art. 74 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z którym wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego.

Prawo spadkowe – zmiany od 18 października

Od 18 października 2015 r. wchodzi w życie nowelizacja Kodeksu cywilnego, która przewiduje, że zasadą dla wszystkich spadkobierców stanie się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia powzięcia wiadomości o spadku nie złożą żadnego oświadczenia.

Nowelizacja ta wprowadza m.in. możliwość składania przez spadkobierców (sądowi lub notariuszowi) prywatnego wykazu inwentarza. W tym wykazie spadkobiercy powinni ujawnić przedmioty majątkowe należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. Spłata długów będzie dokonywana przez spadkobierców właśnie zgodnie z tym wykazem.

Spadkobiercy będą mogli złożyć wykaz inwentarza u notariusza, w sądzie spadku lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz.

Następnie sąd uruchomi procedurę ogłoszeń kierowanych do wierzycieli spadkowych, by zapoznali się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej. Ogłoszenia odnośnie złożenia wykazu inwentarza sąd będzie zamieszczał na stronie internetowej sądu spadku oraz na tablicy ogłoszeń sądu spadku.

Ale tak samo jak obecnie, również od 18 października 2015 r. będzie można uzyskać spis inwentarza, który wykonuje odpłatnie komornik sądowy na polecenie sądu (bo to sąd orzeka o sporządzeniu spisu).

Jeżeli zaistnieje różnica między wykazem inwentarza przygotowanym przez spadkobierców a komorniczym spisem inwentarza, to o wartości długów i majątku będzie rozstrzygał spis przygotowany przez komornika.

Polecamy: Pozbawienie praw do spadku