Reklama

Adopcja dziecka w Polsce to bardzo drobiazgowy i długotrwały proces, mający na celu dokładne zbadanie kandydatów na rodziców. Wszystko po to, by ocenić ich predyspozycje, kwalifikacje i motywacje.

Reklama

Aby adoptować dziecko trzeba spełnić wymagania formalne, ukończyć szkolenie i uzyskać kwalifikacje wydawane przez ośrodek adopcyjny. Ostateczną zgodę na adopcję uzyskuje się od sądu. Opisujemy krok po kroku, jak adoptować dziecko w Polsce i jakie warunki adopcji dzieci obowiązują w naszym kraju.

Spis treści:

1. Adopcja w Polsce – dwa sposoby

2. Jak adoptować dziecko w Polsce? – procedury

3. Prawo adopcyjne w Polsce

5. Rodzina zastępcza a adopcja
6. Adopcja dziecka z zagranicy

Adopcja dziecka w Polsce – dwa sposoby

W Polsce istnieją dwie drogi na przysposobienie dziecka: przysposobienie konwencjonalne (czyli kandydaci adoptują dziecko wskazane przez ośrodek adopcyjny) oraz przysposobienie bezpośrednie (ze wskazaniem przez rodzica/rodziców dziecka).

Większość rodziców adopcyjnych chce adoptować jak najmłodsze dziecko, najchętniej zaraz po urodzeniu. Nie jest to jednak możliwe.

Adopcja niemowlaka

Aby adoptować malutkie dziecko, trzeba uzbroić się w cierpliwość. Adopcja może być przeprowadzona dopiero w momencie, gdy biologiczni rodzice zrzekną się praw rodzicielskich lub gdy te prawa zostaną im odebrane przez sąd. Rodzicom biologicznym przysługuje 6 tygodni od narodzin dziecka na podjęcie decyzji. W tym czasie maluch może być w instytucji lub rodzinie zastępczej. W przypadku powierzenia dziecka do rodziny zastępczej ma ona pierwszeństwo w ubieganiu się o adopcję dziecka i może stać się rodziną adopcyjną (jeśli rodzice zrzekną się praw rodzicielskich lub sąd odbierze im te prawa).

Czy można adoptować noworodka?

Adoptować można tylko dziecko, które ma uregulowaną sytuację prawną, czyli takie, które zostało zostawione przez swoich biologicznych rodziców (zrzeszenie się praw rodzicielskich lub odebranie ich poprzez wyrok sądu) lub którego opiekunowie nie żyją.

Choć rodzice mogą podjąć decyzję o oddaniu dziecka do adopcji jeszcze przed jego urodzeniem, to zgoda rodziców na przysposobienie dziecka nie może być wyrażona wcześniej, niż po upływie 6. tygodni od urodzenia się dziecka. Przed upływem tego terminu, niezależnie od wcześniejszych deklaracji, nie można oddać dziecka do adopcji. Nie można więc adoptować noworodka (dziecka do ukończenia 4. tygodnia życia).

Adopcja ze wskazaniem

W przypadku przysposobienia ze wskazaniem rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wskazać osobę przysposabiającego, którą może być wyłącznie krewny rodziców dziecka. Osobą wskazaną może być również małżonek jednego z rodziców, który nie jest ojcem lub matką dziecka (czyli dziecko przysposobić może także ojczym lub macocha). Procedura ta wymaga jednoczesnej zgody osoby przysposabiającej na bycie wskazanym. Przed wszczęciem postępowania o przysposobienie, sąd opiekuńczy wyznacza termin (nie dłuższy niż 2 tygodnie), w którym osoba ta powinna złożyć wniosek o przysposobienie dziecka pod rygorem nieuwzględnienia tego wskazania.

Jak adoptować dziecko w Polsce? – procedury

Jeśli myślisz o adoptowaniu dziecka w Polsce, musisz najpierw zastanowić się, jaki ośrodek adopcyjny wybrać. W Polsce istnieją ośrodki adopcyjne publiczne oraz niepubliczne, prowadzone przez Kościół katolicki lub organizacje pozarządowe. Aktualne dane teleadresowe ośrodków adopcyjnych znajdują się na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Każdy ośrodek działa w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, ale często ma także dodatkowe własne zasady procedury adopcyjnej.

Rodzice, którzy chcą adoptować dziecko, muszą udać się do jednego z ośrodków w celu:

  • dopełnienia formalności, w tym złożenia różnych dokumentów, m.in. pisemnego wniosku o przysposobienie, w którym określą swoje oczekiwania odnośnie dziecka;
  • ​​​poddania się procesowi kwalifikacyjnemu, w tym m.in. wstępnej ocenie motywacji i predyspozycji oraz analizie sytuacji osobistej.

Kandydaci zostaną poinformowani o poszczególnych etapach adopcji, wypełnią ankietę z podstawowymi danymi i zostanie założona teczka, w której gromadzone będą od tej pory wszystkie dokumenty potrzebne do pomyślnego zakończenia procedury przysposobienia dziecka.

Po złożeniu wniosku i wszystkich potrzebnych dokumentów następuje wieloetapowy proces adopcyjny, w czasie którego:

  • psychologowie i pedagodzy z ośrodka rozmawiają z przyszłymi rodzicami o dziecku, jego potrzebach, o więzach małżeńskich, statusie materialnym; przeprowadzany jest wywiad środowiskowy wśród dalszych członków rodziny (ale nie przepytuje się sąsiadów);
  • kandydaci biorą udział w szkoleniu grupowym prowadzonym przez ośrodek; ma ono na celu pokazanie rodzicom, jakie problemy mogą wiązać się z adoptowaniem dziecka, nauczyć, jak sobie radzić z nimi;
  • komisja kwalifikacyjna ośrodka adopcyjnego (w jej skład wchodzą pracownicy ośrodka adopcyjnego, psycholog, lekarz, prawnik, a w ośrodkach wyznaniowych – również duchowny) wydaje opinię o udzieleniu kandydatom kwalifikacji na rodzinę adopcyjną bądź odmawia udzielenia im takiej kwalifikacji (ukończenie szkolenia nie jest równoznaczne z uzyskaniem kwalifikacji);
  • po uzyskaniu pozytywnej opinii kwalifikacyjnej rozpoczyna się okres oczekiwania na dziecko, ośrodek adopcyjny dokonuje doboru kandydatów do dziecka lub rodzeństwa i udostępnia o nim informacje;
  • po akceptacji przedstawionych informacji odbywa się pierwsze spotkanie z dzieckiem w placówce lub rodzinie zastępczej, w której ono przebywa;
  • odbywają się spotkania z dzieckiem (są monitorowane przez pracowników ośrodka), może się zdarzyć, że dziecko nie akceptuje na początku nowych rodziców;
  • do Sądu Rodzinnego – Wydziału Rodzinny i Nieletnich są składane dokumenty (w tym prośba o sporządzenie nowego aktu urodzenia ze wskazaniem, czy planowana jest zmiana imienia dziecka, co w przypadku dzieci, które ukończyły 13 rok życia wymaga ich zgody) i rozpoczyna się okres preadopcji (po otrzymaniu postanowienia sądu o styczności) – powierzenia dziecka opiece kandydatów na rodziców adopcyjnych w ich miejscu zamieszkania (kontakt jest monitorowany przez pracowników Ośrodka Adopcyjnego i sądu rodzinnego).

W przypadku osób mających polskie obywatelstwo i mieszkających na obszarze Polski adopcja dziecka jest bezpłatna. Wszelkie formalności nie wiążą się z dodatkowymi kosztami.

Ile trwa adopcja dziecka w Polsce

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, ile twa adopcja dziecka. Przeciętny czas trwania procesu adopcyjnego – od momentu zarejestrowania kandydata na rodzica do orzeczenia przez sąd przyznania dziecka – wynosi 1-2 lata (chociaż w założeniu powinno to być 9 miesięcy, czyli tyle, ile trwa ciąża). Gdy jednak doliczy się do tego czas oczekiwania na rozpoczęcie szkolenia kandydatów na rodziców i oczekiwanie na dziecko, to czas ten może się wydłużyć.

Adopcja dziecka – niezbędne dokumenty

Adopcja dziecka wiąże się z koniecznością złożenia niezbędnych dokumentów w ośrodku (w zależności od ośrodka dokumentacja może się nieznacznie różnić). Jest to:

  • wniosek do ośrodka adopcyjnego;
  • aktualny odpis zupełny aktu małżeństwa (często ośrodki wskazują minimalny okres trwania małżeństwa, po którym można się ubiegać o adopcję, może on być różny w zależności od ośrodka), a w przypadku drugiego małżeństwa – akt rozwodowy lub unieważnienie małżeństwa; ośrodki katolickie wymagają także metryki zawarcia tzw. związku sakramentalnego oraz opinii od proboszcza lub zaprzyjaźnionego księdza;
  • akt urodzenia – w przypadku osób samotnych ubiegających się o dziecko;
  • zaświadczenie o zarobkach i zatrudnieniu lub oświadczenie przedsiębiorcy;
  • zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego;
  • zaświadczenia lekarskie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej o braku przeciwwskazań zdrowotnych do adopcji dziecka, a w przypadku choroby przewlekłej – zaświadczenie od lekarza specjalisty;
  • oświadczenie kandydatów, że nie została im ograniczona lub zawieszona władza rodzicielska oraz że nie zostali jej pozbawieni;
  • oświadczenie o pełnej zdolności do czynności prawnych;
  • oświadczenie kandydatów o braku uzależnień i zaburzeń psychicznych;
  • własnoręcznie napisane życiorysy kandydatów.

Prawo adopcyjne w Polsce

Adopcja (z łac. adoptio – usynowienie) oznacza przysposobienie prawne cudzego dziecka i uznanie go za własne. Jej zasady reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (art. 114-127), a także Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pomocy społecznej. Zgodnie z nimi zakwalifikowanie do przysposobienia dziecka może nastąpić pod pewnymi warunkami:

  • po sądowym wyrażeniu zgody przez biologicznych rodziców na przysposobienie dziecka bez wskazywania osoby, która tego dokona;
  • zgoda rodziców biologicznych nie jest potrzebna, jeżeli zostali sądownie pozbawieni władzy rodzicielskiej, są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody;
  • zgodę na adopcję dziecka można wydać dopiero 6 tygodni od jego urodzenia;​
  • ​decyzję o adopcji wydaje sąd rodzinny na podstawie opinii wydanej przez ośrodek adopcyjny.

Kto może adoptować dziecko w Polsce?

Adoptować dziecko w Polsce mogą:

  • pary małżeńskie,
  • osoby samotne.

O przysposobienie dziecka mogą starać się kandydaci mieszkający poza granicami Polski. W naszym kraju tylko niektóre ośrodki adopcyjne mają prawo prowadzić adopcje międzynarodowe zagraniczne.

Adopcja dziecka po 40 roku życia

Adopcja dziecka po 40 jest jak najbardziej możliwa. Jednak istnieje zasada, że różnica wieku pomiędzy przysposabiającym a przysposabianym nie powinna przekraczać 40 lat (w przypadku małżeństwa dotyczy to starszej osoby w związku). Z tego względu starsi rodzice mają mniejszą szansę na adopcję niemowlaka.

Warunki adopcji dzieci w Polsce

Kandydaci na rodziców adopcyjnych muszą spełnić różne warunki adopcji dziecka, m.in.:

  • posiadać co najmniej kilkuletni staż małżeński (jego długość zależy od zasad konkretnego ośrodka adopcyjnego);
  • różnica wieku między przyszłymi rodzicami a dzieckiem nie może być mniejsza niż 18 lat oraz nie powinna być większa niż 40 lat;
  • mieć sytuację mieszkaniową oraz majątkową zapewniające dobre warunki dla rozwoju dziecka;
  • mieć dobry stan zdrowia fizycznego i psychicznego.
  • Kto nie może adoptować dziecka? Nie mogą adoptować dziecka osoby niemające pełnej zdolność do czynności prawnych, nieposiadające odpowiedniej motywacji, karane, te, które były pozbawione władzy rodzicielskiej lub była ona im zawieszona lub ograniczona, oraz nie spełniają warunków formalnych określonych w polskim prawie.

Prawa przysługujące rodzicom adopcyjnym

Zgodnie z Kodeksem pracy, od 1 lutego 2023 roku rodzicom adopcyjnym przysługuje prawo do urlopu rodzicielskiego (jego wymiar jest uzależniony od liczby dzieci przyjętych jednocześnie na wychowanie) aż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia (wcześniej do 7. roku życia lub do 10. roku życia gdy w grę wchodziło odroczenie obowiązku szkolnego). Dzięki temu bardzo małe dziecko uzyskuje niezbędną opiekę, a starsze dziecko ma możliwość przyzwyczajenia się do nowej rodziny.

Rodzice, którzy przysposobili dziecko po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego mają prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego na takich samych zasadach jak w przypadku pozostałych rodzin.

Ojcom adopcyjnym przysługuje również prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni w okresie 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu danego dziecka, ale nie dłużej niż do ukończenia przez nie 14. roku życia.

Przez przysposobienie powstaje między rodzicami adopcyjnymi a dzieckiem lub dziećmi taki sam stosunek, jak między rodzicami biologicznymi a ich dziećmi. Oznacza to, że rodzice adopcyjni mogą korzystać ze wszystkich uprawnień przewidzianych dla rodziców w przepisach Kodeksu pracy oraz przysługuje im jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się żywego dziecka (tzw. becikowe).

Rodzina zastępcza a adopcja

Celem zarówno rodziny zastępczej, jak i rodziny adopcyjnej, jest stworzenie dziecku odpowiedniego środowiska wychowawczego i rodzinnego. Między nimi jest jednak sporo różnic, oto najważniejsze z nich:

Rodzina adopcyjna:

  • Adopcja prawnie wiąże dziecko z rodzicami przysposabiającymi. Są oni rodzicami w świetle prawa, zostają wpisani do aktu urodzenia dziecka. Rodzina adopcyjna jest traktowana jak rodzina biologiczna.
  • Dziecko otrzymuje nowe nazwisko – nazwisko rodziców, może także zostać mu zmienione imię.
  • Rodzice biologiczni muszą zrzec się władzy rodzicielskiej lub władza została im odebrana przez sąd.
  • Rodzice adopcyjni nie otrzymują innych środków finansowych na utrzymanie dziecka niż pozostałe rodziny biologiczne.
  • Rodzina adopcyjna ma stały charakter opieki nad dzieckiem (przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi).

    Rodzina zastępcza:

    • Do rodziny zastępczej mogą trafić dzieci, których rodzicom władza rodzicielska została odebrana, ograniczona lub zawieszona, lub rodzice są nieznani.
    • Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej nie powoduje powstania więzi prawnej między dzieckiem a opiekunami.
    • Rodzina zastępcza jest nadzorowana przez sąd rodzinny oraz organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, który odpowiada także za jej wsparcie.
    • Rodzina zastępcza co miesiąc otrzymuje środki na pokrycie kosztów utrzymania dziecka.
    • Z założenia taka rodzina ma czasowy charakter, chociaż zdarza się, że dzieci przebywają w rodzinach zastępczych wiele lat.
    • Rodzina zastępcza umożliwia dziecku kontakt i spotkania z rodzicami biologicznymi i innymi ważnymi w jego życiu osobami.

    „Dzieci potrzebują rodziny. Wielu kandydatów na rodziców adopcyjnych ma pragnienie przysposobienia małego dziecka. Warto jednak rozważyć także inne możliwości. W przypadku oczekiwania na adopcję niemowlaka może to trwać nawet kilka lat i nie ma gwarancji, że ta adopcja dojdzie do skutku. Kiedy kandydaci na rodziców adopcyjnych mają gotowość adopcji dziecka starszego, licznego rodzeństwa czy dziecka chorego lub z niepełnosprawnością znacznie szybciej można zrealizować pragnienie zostania rodzicami. Aby rozwiać swoje obawy warto skontaktować się z osobami, które już adoptowały dzieci albo są rodzicami zastępczymi” – mówi Joanna Luberadzka-Gruca, szefowa Fundacji Polki Mogą Wszystko, od lat pomagającej dzieciom z rodzin zastępczych.

    Adopcja dziecka z zagranicy

    Zdarza się, że osoby z zagranicy chcą adoptować dziecko z Polski lub odwrotnie. Czy jest to możliwe i na jakich zasadach odbywa się adopcja?

    Jak adoptować dziecko z zagranicy?

    Polska jest stroną tzw. Konwencji haskiej, która mówi o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego. Oznacza to, że kandydaci mieszkający w Polsce, którzy pragną adoptować dziecko z innego kraju, który jest stroną Konwencji haskiej, powinny zwrócić się do ośrodka adopcyjnego, który przygotuje kandydatów do procesu adopcyjnego oraz zgromadzi niezbędne dokumenty. Dokumentacja jest przesyłana do jednego z dwóch ośrodków adopcyjnych w Polsce, który prowadzi procedury adopcji międzynarodowych. Następnie dokumentacja kandydatów zostaje przesłana do polskiego organu centralnego ds. adopcji zagranicznych, czyli Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Wszystkie wymagane dokumenty są tłumaczone na język urzędowy państwa pochodzenia dziecka przez tłumacza przysięgłego.

    Kandydaci pragnący adoptować dziecko z kraju, który nie jest stroną Konwencji haskiej, powinni ustalić, jakie wymogi musi spełniać postanowienie o przysposobieniu, aby mogło ono zostać uznane przez stronę Polską (ewentualnie czy jest ono uznawane automatycznie) i aby dziecko miało prawo wjazdu i stałego pobytu na terenie Polski.

    Adopcja polskiego dziecka przez obcokrajowców

    W przypadku adopcji pierwszeństwo mają rodziny z Polski. W wyjątkowych przypadkach, jeśli nie udaje się znaleźć dla dziecka rodziców w kraju ani powierzyć go opiece rodziców zastępczych, szuka się możliwości adopcji przez rodzinę zagraniczną. Trafiają do niej głównie dzieci:

    • z licznych rodzeństw (powyżej trojga dzieci);
    • starsze;
    • młodsze, ale z poważniejszymi problemami zdrowotnymi czy z niepełnosprawnością;
    • ​których rodzeństwo zostało już adoptowane przez tę rodzinę zagraniczną.

    Tekst powstał we współpracy z Joanną Luberadzką-Grucą z Fundacji Polki Mogą Wszystko.
    Zobacz także:

    Reklama
    Reklama
    Reklama
    Reklama