
Rzeczownik to jedna z dwóch najważniejszych części mowy (drugą jest czasownik). Przykłady rzeczowników można mnożyć w nieskończoność. Wystarczy rozejrzeć się wokół siebie i wymienić przedmioty oraz osoby znajdujące się w zasięgu wzroku (ekran, okno, ołówek, filiżanka). A jeśli dodamy do tego nazwy rzeczy, osób i zjawisk, które są nam z różnych powodów szczególnie bliskie – przekonamy się, że rodzajów rzeczowników może być zdecydowanie więcej niż innych części mowy. Oto najważniejsze informacje o rzeczowniku.
Spis treści:
- Rzeczownik – co to, pytania rzeczownika
- Podział rzeczowników
- Odmiana rzeczowników
- Rzeczownik – jakie funkcje pełni w zdaniu
Rzeczownik: czym jest, na jakie pytania odpowiada?
Rzeczownik to część mowy, która odpowiada na pytania: kto? co? Rzeczownik jest odmienną częścią mowy. Rzeczowniki możemy odmieniać przez przypadki i liczby. Rzeczownik ma też rodzaj (żeński, męski, nijaki, a w liczbie mnogiej - męskoosobowy i niemęskoosobowy).
Za pomocą rzeczowników określamy:
- Osoby – np. mama, trener, przedszkolaki, Julia, Jakub
- Zwierzęta – np. koń, klacz, źrebię, smoki, pisklęta, Toffik
- Rośliny – np. tulipan, żyto, jabłoń, tuje, trzciny
- Miejsca/obiekty – np. miasto, mieścina, miasteczko, boiska,
- Przedmioty/rzeczy – np. ołówek, filiżanka, ciasto, zeszyty, przekąski
- Zjawiska pogodowe – np. burza, tęcza, mgła, śnieżyce
- Pojęcia – np. ambicja, rzetelność, odpowiedzialność, przyjaźń, charaktery,
- Czynności/stany – np. podskakiwanie, gotowanie, odpoczynek (to tzw. rzeczownik odczasownikowy).
Podział rzeczowników
Rzeczowników jest naprawdę dużo, dlatego istnieją różne sposoby ich klasyfikowania. Podział rzeczowników ma duże znaczenie, jeśli chodzi o prawidłową ich odmianę.
Rzeczowniki dzielimy na:
- Konkretne i abstrakcyjne – o ile konkretne rzeczowniki dają się poznać za pomocą zmysłów (np. szarlotka – za pomocą zmysłu smaku, węchu, dotyku i wzroku), to rzeczowników abstrakcyjnych nie da się uchwycić za pomocą zmysłów (np. nieobecność, dusza, życie, etc.).
- Własne i pospolite – rzeczowniki własne to nazwy własne, które zawsze piszemy wielką literą, np. Julia, Warszawa, Wisła, natomiast pospolite, to te, które nie mają nazwy własnej, np. córka, kot, miasto, rzeka.
- Żywotne i nieżywotne – w tym podziale głównym kryterium jest to, czy rzeczownik określa nieożywiony przedmiot (stół, rosół, kamień) czy istotę żywą (człowiek, motyl, jamnik).
Uwaga: rzeczowniki żywotne dzielą się na:
- Nieosobowe – które nie odnoszą się do osób, np. motyl, jamnik, torbacze
- Osobowe – które odnoszą się do osób, np. kobieta, uczeń, dziecko, nauczyciele.
Rzeczowniki żywotne osobowe dzielą się na:
- Męskoosobowe, np. nauczyciel, sportowiec, uczeń
- Niemęskoosobowe, np. nauczycielka, sportsmenka, uczennica, dziecko, niemowlę.
Odmiana rzeczowników
Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki i liczby. Odmiana przez przypadki nazywana jest deklinacją. Formy rzeczownika zależą od tego, w jakim przypadku i jakiej liczbie występuje.
Odmiana przez przypadki rzeczownika kotek w liczbie pojedynczej:
- Mianownik (kto? co?) kotek,
- Dopełniacz (kogo? czego?) kotka,
- Celownik (komu? czemu?) kotkowi,
- Biernik (kogo? co widzę) kotka,
- Narzędnik (kim? czym?) kotkiem,
- Miejscownik (o kim? o czym?) kotku
- Wołacz kotku!
Odmiana przez przypadki rzeczownika kotek w liczbie mnogiej:
- Mianownik (kto? co?) kotki,
- Dopełniacz (kogo? czego?) kotków,
- Celownik (komu? czemu?) kotkom,
- Biernik (kogo? co widzę) kotki,
- Narzędnik (kim? czym?) kotkami,
- Miejscownik (o kim? o czym?) kotkach
- Wołacz kotki!
Oczywiście są rzeczowniki których odmiana przez przypadki jest o wiele trudniejsza, np. wegetarianin, ksiądz, sędzia. A także takie, które przez przypadki nie odmieniają się wcale, np. kiwi, liczi, awokado lub odmieniają się tylko w liczbie mnogiej, podczag gdy w liczbie pojedynczej mają cały czas taką samą formę, np. muzeum, seminarium, akwarium.
Odmiana przez przypadki rzeczownika muzeum w liczbie pojedynczej:
- Mianownik (kto? co?) muzeum
- Dopełniacz (kogo? czego?) muzeum,
- Celownik (komu? czemu?) muzeum,
- Biernik (kogo? co widzę) muzeum,
- Narzędnik (kim? czym?) muzeum,
- Miejscownik (o kim? o czym?) muzeum
- Wołacz muzeum!
Odmiana przez przypadki rzeczownika muzeum w liczbie mnogiej
- Mianownik (kto? co?) muza
- Dopełniacz (kogo? czego?) muzeów,
- Celownik (komu? czemu?) muzeom,
- Biernik (kogo? co widzę) muzea,
- Narzędnik (kim? czym?) muzeami,
- Miejscownik (o kim? o czym?) muzeach,
- Wołacz muzea!
Nie wszystkie rzeczowniki występują w liczbie pojedynczej lub mnogiej. Na przykład, spróbuj podać formę rzeczownika nożyczki w liczbie pojedynczej. To samo dotyczy takich rzeczowników jak: drzwi, perfumy, spodnie.
Rzeczownik ma również rodzaj
Są trzy rodzaje w liczbie pojedynczej:
- męski (ten) kotek, piesek, stół
- żeński (ta) latarka, miska, opaska
- nijaki (to) okno, drzewo, kino
Dwa rodzaje w liczbie mnogiej:
- rodzaj męskoosobowy (ci) mężczyźni, kolarze
- niemęskoosobowy (te) buty, dziewczyny, książki
Rzeczownik: jakie funkcje może pełnić w zdaniu?
Rzeczownik może pełnić w zdaniu funkcje:
- Podmiotu:
Marynarz długo patrzył na horyzont.
Małe dziecko bawiło się misiem.
Wiewiórka czmychnęła z oszałamiającą prędkością.
Ogród zakwitł dziesiątkami kwiatów.
Prawdziwa miłość nie szuka poklasku.
- Dopełnienia:
Marynarz długo patrzył na horyzont.
Małe dziecko bawiło się misiem.
Wiewiórka czmychnęła z oszałamiającą prędkością.
Ogród zakwitł dziesiątkami kwiatów.
Prawdziwa miłość nie szuka poklasku.
- Przydawki:
Siostra kolegi pożyczyła mi książkę.
Córka sąsiadki jest bardzo miła.
Ciasto z tych jabłek udało się wyśmienicie.
Sukienka Julii nie nadaje się do niczego.
Las rąk pojawił się natychmiast.
- Okolicznika:
Kuba poszedł do parku.
Wrócę tu w południe.
Nawałnica przeszła bokiem.
Kuba dokończy obiad za kwadrans.
Odrobię lekcje wieczorem.
To już wszystko, co warto wiedzieć o rzeczowniku. Zważywszy na to, jak wiele razy w ciągu dnia używasz różnych form rzeczownika – tych wiadomości nie jest aż tak dużo, prawda?
Zobacz także: