Dziedziczenie, czyli do kogo podobne jest dziecko

Wszystkie cechy fizyczne i psychiczne człowieka są zapisane w genach. Oznacza to, że już w momencie zapłodnienia wzrost, kolor oczu, skłonność do otyłości oraz potencjał intelektualny dziecka, są w dużej mierze przesądzone.

Geny to cząstki DNA (kwasu dezoksyrybonukleinowego). Każdy zajmuje swoje miejsce na chromosomach, które znajdują się w jądrach wszystkich komórek organizmu. Chromosomy przenoszą tysiące genów, z których każdy reprezentuje odmienną cechę mającego się urodzić dziecka. Wiele z nich (jak np. wzrost, waga, iloraz inteligencji) zależy od wpływu kilku genów.

Podczas zapłodnienia jądro komórki jajowej, z zawartą w nim informacją genetyczną mamy, łączy się z jądrem plemnika, zawierającym informację genetyczną taty. Dziecko w 50 proc. otrzymuje geny po ojcu i w 50 proc. po matce, więc jest podobne zarówno do mamy, jak i do taty. Nie oznacza to jednak, że wszystkie jego cechy będą takie jak u rodziców.

Zobacz: Zapłodnienie na zdjęciach

Skomplikowane układanki genowe

Geny mogą występować jako dominujące (silniejsze) lub recesywne (słabsze). To, jakie cechy ujawnią się w dziecku, w dużej mierze zależy od przypadku. Przypuśćmy, że rodzice mają piwne oczy. Chociaż gen barwy ciemnej jest dominujący, nie oznacza to wcale, że ich dziecko nie może mieć oczu niebieskich! Jeśli obydwoje są nosicielami recesywnego genu niebieskich oczu, istnieje 25 proc. szans, że maluch będzie miał inny kolor oczu niż rodzice. W przypadku noworodka te genetyczne układanki nie zawsze się sprawdzają. Wszystkie maluchy rasy białej rodzą się z granatowymi tęczówkami. Dopiero po kilku tygodniach kolor oczu się zmienia i taki pozostaje na całe życie.

• Gen silniejszy: włosy kręcone, ciemny kolor włosów, wargi grube, rzęsy długie, nos cienki, nos orli, ciemny kolor oczu, oczy duże, ciemna karnacja skóry.
• Gen słabszy: włosy proste, jasny kolor włosów, wargi cienkie, rzęsy krótkie, nos szeroki, nos prosty, jasny kolor oczu, oczy małe, jasna karnacja skóry.

Czy wiesz: Jak cię widzi noworodek? Właśnie tak! – zdjęcia
[CMS_PAGE_BREAK]

Odziedziczona inteligencja dziecka

Rozwój intelektualny dziecka zależy w dużej mierze od genów. Około 20 tys. z nich bierze udział w formowaniu i pracy mózgu oraz centralnego układu nerwowego. Faktem jest, że również zdolności muzyczne, plastyczne, matematyczne mają podłoże genetyczne. Oczywiście ważne są także czynniki środowiskowe. Jeśli chcesz rozwinąć inteligencję malca, poświęcaj mu swój czas, proponuj interesujące zabawy, otaczaj ciekawymi przedmiotami.

Poznaj: 12 rzeczy, które rozwijają inteligencję niemowlaka

Dziecko może odziedziczyć także choroby

Geny są również odpowiedzialne za wiele chorób. Ryzyko urodzenia dziecka z wadą genetyczną jest duże w rodzinach obciążonych chorobą. Niestety, może się też zdarzyć zdrowym rodzicom, jeśli obydwoje są nosicielami wadliwego genu. Jest to na szczęście rzadkość. Istnieje dość małe prawdopodobieństwo, że taki sam nieprawidłowy gen będą mieli obydwoje rodzice.

Przy najczęściej występujących chorobach genetycznych jest możliwe przeprowadzenie badań. W niektórych przypadkach są one wręcz zalecane.

• Mukowiscydoza

Występuje z częstotliwością 1 na 2,5 tys. osób. Przyszła mama może sprawdzić, czy nie jest nosicielką wadliwego genu. Wszystkie noworodki są badane przesiewowo w trzeciej dobie po urodzeniu.

• Niedosłuch

Aż u 30–50 proc. dzieci niesłyszących od urodzenia przyczyną jest wadliwy gen. W rodzinach, w których występuje niedosłuch, jest możliwe wykonanie badań, czy przyszli rodzice są nosicielami wadliwego genu.

• Zespół Downa

Ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa rośnie wraz z wiekiem matki (jest to spowodowane tym, że komórki jajowe dwudziestoletniej kobiety mają 20 lat, a 35-letniej – 35; im są starsze, tym częściej dochodzi w nich do zaburzeń i zmian chromosomowych).

Przeczytaj także: Ciąża – kiedy są potrzebne dodatkowe badania?

Z ponad 10 tys. znanych chorób genetycznych tylko w przypadku kilkudziesięciu można zastosować test we wczesnym etapie ciąży, którego wynik potwierdza lub wyklucza chorobę dziecka. Badania chorych i wszystkich członków rodziny, w której podejrzewa się ryzyko wystąpienia choroby, są bezpłatne. We wszystkich miastach, w których działają akademie medyczne, znajdują się poradnie genetyczne, gdzie można uzyskać poradę.

Konsultacja: dr Agata Skórka